به گزارش «دنیای بورس» دنیای اقتصاد امروز در گزارشی نوشت: بررسی روند‌های تاریخی نشان می‌دهد رابطه میان نرخ ارز و بازار سهام رابطه‌ای همبسته است. رابطه‌ای که با افزایش تعداد شرکت‌های پذیرش شده در بازار سهام در سال‌های اخیر مستحکم‌تر شده است. در ۸ سال اخیر شرکت‌هایی در این بازار پذیرش شده‌اند که از قضا تاثیرپذیری بیشتری از نرخ دلار دارند. در روزهای اخیر جهش نرخ ارز آغاز شده، جهشی که بسیاری از تحلیلگران بازار در انتظار آن بودند. اگرچه نرخ ارز به‌عنوان یک محرک مهم در رشد قیمت سهام به حساب می‌آید اما باید دید این رشد و این رابطه تا چه زمانی ادامه خواهد داشت و آیا می‌توان برای آن حدیقف متصور بود یا نه.
برنده‌ها و بازنده‌های جهش دلار: بخش عمده‌ای از ارزش بازار سرمایه ایران را چهار صنعت محصولات شیمیایی، فلزات اساسی، فرآورده‌های نفتی و کانی‌های فلزی به خود اختصاص داده‌اند. ویژگی بارز صنایع مذکور این است که اولا مبنای قیمت‌گذاری آنها براساس عرضه و تقاضای جهانی است و دیگر اینکه بخش عمده‌ای از تولیدات این صنایع صادرات‌محور است. با توجه به ماهیت صادراتی این صنایع افزایش نرخ ارز، مزیت صادراتی را بالا برده و با ثبات قیمت‌های جهانی سودآوری این شرکت‌ها بیشتر میشود و به دنبال آن ارزش بازار بالاتری کسب می‌کنند.
با وجود این برخی از شرکت‌ها نیز به دلیل هزینه‌های ارزی بالا و ارزبر بودن صنعتی که در آن مشغول فعالیت هستند با افت ارزش پس از جهش ارزی مواجه می‌شوند که گاه ارزش آنها تا یک‌چهارم قبل از جهش‌های ارزی نیز کاهش می‌یابد. همچنین سهم بیش از ۶۰درصدی صنایع کالامحور ِ (commodity base) بازار سرمایه در حالی است که قیمت‌گذاری داخلی محصولات این صنایع، براساس نرخ دلار و فروش صادراتی آنها نیز ارزی است. هر چند بخشی از هزینه‌های شرکت‌های صادرات‌محور نیز دلاری است اما به دلیل حاشیه سود بالا و نسبت هزینه به درآمد پایین در مجموع برآیند مثبت‌تری دارد.
بررسی‌ها نشان می‌دهد به ازای هر ۱۰ درصد افزایش نرخ دلار، سودآوری یک شرکت پتروشیمی بیش از ۱۵ درصد رشد می‌یابد و با در نظر گرفتن نسبت قیمت به درآمد P/ E این سهم قیمت نیز افزایش بیشتری پیدا می‌کند. گروه دوم منتفع‌شونده از افزایش نرخ دلار، شرکت‌هایی هستند که تراز ارزی مثبت دارند لذا پس از جهش‌های ارزی درآمد تسعیر (به‌عنوان درآمد غیرعملیاتی) را شناسایی می‌کنند. موضوع افزایش نرخ ارز از این جهت برای بنگاه‌های تولیدی قابل توجه است که هزینه تولید را در شرکت‌هایی که فروش داخلی دارند، افزایش می‌دهد و این شرکت‌ها نمی‌توانند متناسب با افزایش هزینه‌ها، در محصولات تولیدی خود، افزایش نرخ بدهند. به‌طور کلی پس از افزایش قیمت دلار یک موج تورمی گریبان‌گیر اقتصاد خواهد شد.
حال اکثر شرکت‌های بورسی دارایی‌هایی دارند که با موج تورم همراه خواهند شد و قیمت آنها افزایش پیدا خواهد کرد. پس اگر سهام شرکتی خریداری شود که دارایی‌های ارزشمندی داشته باشد، آنگاه با یک موج تورمی می‌توان ارزش پول خود را حفظ کرد.
به‌عنوان مثال صنعت خودرو جزو صنایعی است که همبستگی مستقیم با دلار ندارد اما با افزایش قیمت دلار، قیمت دارایی‌های آنها افزایش می‌یابد. افت‌وخیز شدید نرخ دلار همانطور که می‌تواند عامل مثبتی برای شرکت‌های صادرات‌محور باشد، می‌تواند تاثیر منفی هم بر برخی از شرکت‌ها بگذارد. شرکت‌هایی که مواد اولیه خود را از خارج وارد می‌کنند، مثل اکثر شرکت‌های دارویی، با افزایش قیمت دلار، مواد اولیه آنها گران میشود و هزینه‌های آنها را افزایش می‌دهد درصورتی‌که شاید محصولات آنها افزایش قیمت چندانی نداشته باشد خصوصا اگر قیمت محصولات آنها از سوی دولت تعیین شود و این اثر منفی بر سودآوری شرکت خواهد داشت.
یکی دیگر از حالت‌هایی که می‌تواند تاثیر منفی بر ارزش سهام بگذارد زمانی است که یک شرکت دارای بدهی ارزی (تسهیلات ارزی) باشد، در این حالت با افزایش نرخ ارز بدهی شرکت زیاد میشود و هزینه‌های مالی شرکت را افزایش می‌دهد.
سبقه تاریخی جهش‌ها: از مهرماه سال ۱۳۹۰ تا مهرماه سال ۱۳۹۲ به‌عنوان یک دوره جهش ارزی، نرخ دلار رشد ۱۵۰درصدی داشت، طی همین مدت نیز شاخص کل بازار سرمایه رشد ۱۸۵درصدی را تجربه کرد، هرچند رشد شاخص با لحاظ وقفه زمانی یکساله به بیش از ۲۰۰ درصد نیز می‌رسید. از دی‌ماه سال ۹۶ تا مهرماه سال ۹۷ نیز با مبنا قرار دادن دلار بازار ثانویه به قیمت ۸۲۵۰ تومان رشد ۱۰۰درصدی را تجربه کرده است. با وجود این شاخص کل بورس رشد ۸۴درصدی داشته است.
اما در ابتدای سال ۹۷ شاخص سهام همگام با نرخ دلار رشد نکرد زیرا نرخ دلار تثبیت نشده بود و سرمایه‌گذاران نسبت به ثبات دلار مطمئن نبودند و زمان توقف صعود دلار مشخص نبود. از طرف دیگر سیاست‌ها و دستورالعمل‌های ابلاغی نیز در ابتدای سال ۹۷ به تثبیت دلار فرمان داده بودند و ترس سرمایه‌گذاران به دلیل انتقال سود سهام شرکت‌ها به واسطه‌ها بیشتر شده بود. با وجود این پس از ایجاد بازار ثانویه و ثبات نسبی نرخ‌ها در این بازار، شاخص قیمت‌ها رشد کرد.
تا کجا ادامه پیدا می‌کند: شاید پیش‌بینی رابطه میان دلار و قیمت سهام در بازار در جهش تازه رخ داده کار پیچیده‌ای باشد اما پژوهشی که پیش‌تر محمود طهماسبی و سمیرا منصوری انجام داده‌اند نشان می‌دهد ضریب تغییرات ارزش دلاری بورس حول میانگین تاریخی خود،۲۵درصد است. این پژوهش همچنین نشان می‌دهد ارزش دلاری بازار سرمایه متناسب و تقریبا برابر با دلار رشد کرده است و فرضیه برابری رشد دلار و ارزش بازار سهام را با قوت تایید می‌کند. اما باید در نظر داشت این ارتباط همانطور که در زمان جهش‌های سال ۹۱ تا ۹۲ با جهش در سال ۹۷ متفاوت بود، تحت‌تاثیر عوامل متفاوتی مانند نرخ ارز نیمایی و وضعیت نوسانات نرخ ارز قرار گیرد.
همچنین انتظارات تورمی و جو روانی دو عامل اثرگذار بر رفتار بازیگران و در نهایت تغییر شاخص در زمان جهش دلار هستند. به‌عنوان مثال این احتمال وجود دارد که با وجود جهش نرخ ارز روند بازار منفی باشد و سرمایه‌گذاران در همان زمان با فروش سهام خود اجازه افزایش بیشتر ارزش بازار را ندهند یا انتظارات تورمی،موج تازه‌ای را در بازارهای موازی ایجاد کند و سرمایه‌ها را به سمت این بازارها هدایت کند.
رشد قیمت دلار هر بازاری را تحت‌تاثیر قرار ندهد قطعا بازار سرمایه را متاثر می‌کند. به اعتقاد تحلیلگران بازار سرمایه شرکت‌های بزرگ بورس از جمله فولادی‌ها و پالایشگاه‌ها و... بیشترین تاثیر را از این جهش قیمت دلار می‌گیرند. درباره تاثیر افزایش قیمت دلار بر بازار سرمایه با جمعی از کارشناسان این حوزه گفت‌وگو شده است. از نگاه اکثر این کارشناسان افزایش قیمت دلار بر ارزش سهام شرکت‌های بورسی تاثیر مستقیم دارد.
نکته «دنیای بورس»: عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی در مقام بازارساز دیشب در تلویزیون تاکید کرد شوک وارد آمده در بازار ارز، موقتی و گذراست و البته از فرمان مهم برای کاهش التهاب بدون ارزپاشی در بازارها در روزهای آینده خبر داد. از دید همتی نرخ نیمایی تعیین کننده است، چرا که تجارت ما براساس آن انجام میشود و این در حالی است که دلار در سامانه نیما زیر 16 هزار تومان معامله میشود. البته این نکته را نباید فراموش کرد که دلار نیمایی هم یکی از تابع های خود را از بازار آزاد میگیرد که در آن قیمت دلار به مرز 20 هزار تومان رسیده است. با توجه به برنگشتن نزدیک 28 میلیارد دلار از ارزهای صادراتی که دلایل متعددی برای آن ذکر شده، باید در انتظار ماند که عامل جو روانی در بازار ارز چگونه رخت بر می بندد.
دلار ۹۷ در بورس ۹۹
- علی آهو | فعال بازار سرمایه
با نزدیک شدن نرخ دلار بازار آزاد به سقف‌های سال ۹۷ دوباره بیم و امیدها درباره اهداف جدید دلار، تورم، ارزندگی بازار سرمایه و... زنده شده است. در این خصوص البته باید به این نکته اشاره کرد که در آن زمان که نرخ دلار به ۱۹۶۵۰ تومان رسید، اولا آن قیمت صرفا در یک روز درج شد و تنها در یک لحظه در سایت‌ها و کانال‌های فضای مجازی طرح شد و عملا حجم معامله قابل‌توجهی براساس آن صورت نگرفت. ثانیا در آن مقطع زمانی، نرخ دلار نیما کمتر از نصف این مبلغ بود و در واقع نرخ دلار سامانه نیما مبنای فروش محصولات شرکت‌های بورسی بود و نه نرخ بازار آزاد.
پس آن رکورد، نرخ دلار در بازار آزاد وارد روند نزولی شد و حتی تا ۹۵۰۰ تومان هم کاهش یافت و فاصله آن با نرخ دلار نیما بسیار کم شد. بنابراین در آن مقطع عملا نرخ دلار ۱۹۶۵۰ تومانی وارد بازار سرمایه نشد. سپس در اواخر زمستان ۹۷ نرخ دلار در سامانه نیما اندک‌اندک رشد کرد و تا مقطع ابتدایی سال ۹۸ به بیش از ۱۲ هزار تومان رسید و موجب رشد شاخص در بازه زمانی ۲۸ بهمن تا ۲۰ اردیبهشت شد. البته در این زمان رفتار دلار در بازار آزاد کمی متفاوت بود. به این صورت که تا انتهای سال روند صعودی داشت و به اعداد بالای ۱۵ هزار تومان رسید که البته در آن مقطع مهم‌ترین دلایل مطرح شده برای رشد دلار، یکی از آنها نزدیک شدن به تعطیلات سال جدید و رشد تقاضای ارزی برای مسافرت و دیگری سررسید شدن سپرده‌های یکساله بود. بعد از عید رفته‌رفته نرخ دلار کاهش یافت و حتی به کمتر از ۱۱ هزار تومان هم در بهار ۹۸ رسید. مجددا در بهار و تابستان سال ۹۸ فاصله نرخ نیما و نرخ دلار بازار آزاد کم شد و در مقاطعی به کمتر از ۲۰۰۰ تومان رسید.
بانک مرکزی و مجموعه تیم اقتصادی دولت تلاش کرد تا فاصله بین نرخ دلار بازار آزاد و نیما و همچنین نرخ اسکناس در صرافی ملی کمتر شود تا صادرکنندگان انگیزه عرضه ارز حاصل از صادرات خود را داشته باشند. دلار در تابستان ۹۸ اوضاع نسبتا آرام و حتی روندی اصلاحی داشت اما با نزدیک شدن به پاییز مجددا روند صعودی را آغاز کرد. این‌بار اما نرخ دلار نیما هم آهسته‌آهسته از این روند پیروی کرد و از نزدیک شدن به سقف‌های جدید سال ۹۸ باکی نداشت. کم‌کم با افت مقدار صادرات و کاهش قیمت نفت، درآمدهای ارزی کشور روز‌به‌روز کاهش یافت و نرخ دلار نیز رو به افزایش نهاد.
در زمستان نیز کم‌کم سر و کله ویروس کرونا در چین پیدا شد، هرچند در ابتدا کسی تصور نمی‌کرد این ویروس در تمام کشورهای جهان منتشر شود اما زمان زیادی طول نکشید تا اولین کشور همسایه چین نیز درگیر شده و به سرعت سایر کشورها از جمله کشور ما نیز درگیر این ویروس در ابتدای اسفندماه شد. بدیهی است اجبار به قرنطینه در نوروز ۹۹ و تعطیلی بسیاری از کسب‌و‌کارها باعث کاهش درآمد و تولید شود، این موضوع برای کشور ما که تن رنجوری از تورم‌های سنگین دو سال قبل داشت، چشم‌انداز ناامید‌کننده‌ای از آینده تورم ایجاد کرد. با رشد نرخ دلار و افزایش قیمت کالاهای مختلف در بازار، تورم مجددا رو به افزایش گذاشت و این موضوع خود محرکی برای رشد بازار سرمایه شد.
بنابراین به‌طور خلاصه می‌توان گفت، دلار ۱۹ هزار تومانی سال ۹۹ بسیار بیشتر از دلار ۱۹ هزار تومانی سال ۹۷ در بازار سرمایه وارد شده است، چراکه نرخ دلار نیما در بازه زمانی فوق بیش از ۲ برابر شده است و اکثر شرکت‌های بورسی محصولات خود را بر مبنای دلار این سامانه به فروش می‌رسانند.
دلار، بورس و ارزش جایگزینی
- علی‌رضا تاج‌بر | فعال بازار سرمایه
افزایش قیمت دلار در بورس اثرگذاری بسیار بالایی دارد. این عامل نخست ارزش جایگزینی شرکت‌ها را دستخوش تغییر می‌کند. به‌عنوان مثال آمار‌ها نشان می‌دهند هزینه تاسیس یک نیروگاه سیکل ترکیبی به ازای هر مگاوات یک میلیارد دلار و ساخت یک پالایشگاه به ازای ظرفیت هر یک هزار بشکه در روز ۱۶ هزار دلار خواهد بود. همچنین در صنعت فولاد، خرید کشتی یا ماشین آلات و مواردی از این قبیل اثرگذاری ارز جهانی را به وضوح می‌بینیم، بنابراین اولین تاثیر افزایش قیمت ارز، افزایش ارزش جایگزینی شرکت‌های بورسی است. اکنون نیز با توجه به رشد نرخ ارز، در صورتی که شرکت‌های بورسی بخواهند ماشین‌آلات و تاسیسات وارد کنند باید بهای بسیار زیادی برای آن بپردازند.
موضوع بعدی در مورد شرکت‌های صادرات‌محور قابل طرح است، زیرا این دست از شرکت‌ها عمده محصولات خود را چه در صنعت پتروشیمی و چه در صنعت فلزات اساسی صادر می‌کنند. در همین حال، در برخی از صنایع دیگر همانند شویندهها و دارویی‌ها نیز صادرات داریم. این‌ها در شرایطی است که حجم صادرات به دلیل شیوع ویروس کرونا و تحریم‌ها کاهش پیدا کرد و گمرک آمار خوبی را در این زمینه منتشر نکرده اما پیش‌بینی میشود مبلغ صادرات به‌دلیل رشد نرخ ارز افزایشی شود. به‌عنوان مثال در گذشته قیمت متانول ۷۰ درصد کاهش پیدا کرد و در نقطه مقابل صادرکنندگان این محصول هم با مشکلات عدیده‌ای دست و پنجه نرم کردند اما افزایش نرخ تسعیر ارز به مقداری چشمگیر بود که درپیش بینی سود EPS ریالی این شرکت‌ها نه‌تنها کاهش دیده نمی‌شود بلکه روند افزایشی هم قابل مشاهده است.
به هر روی، نرخ ارز با تورم رابطه مستقیمی دارد و ناگزیر قیمت کالاهای داخلی از جمله سیمان، شویندهها، مواد‌غذایی و... همانند کالاهای صادراتی با افزایش رو به رو می‌شوند، چرا که جایگزین خارجی این محصولات در بازار داخلی افزایش قیمت پیدا کرده و از طرفی به دلیل افزایش بهای تمام شده، محصولات داخلی با رشد قیمت فروش مواجه می‌شوند بنابراین سود این قبیل شرکت‌ها نیز افزایشی خواهد شد.
چنین افزایش سودی صرفا یک تورم محسوب میشود چرا که منطبق بر واقعیات و کیفیت نیست بنابراین می‌توان بر این نکته تاکید داشت که افزایش نرخ دلار به نفع ایران نخواهد بود زیرا این اتفاق علاوه بر ایجاد تورم، ضریب جینی را نیز بالا می‌برد و در ادامه مشکلات عدیده‌ای برای اقشار ضعیف جامعه ایجاد می‌کند.
شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران با دلار همبستگی کاملی دارد و صرفا برخی از صنایعی که مواد اولیه وارد می‌کنند و به نوعی مصرف‌کننده دلار هستند ممکن است دستخوش اثرات منفی در این زمینه شوند. عمده بورس ایران با نرخ دلار همبستگی مثبت دارد، بر این اساس افزایش نرخ دلار چه از نظر ارزش جایگزینی و چه از لحاظ افزایش نرخ فروش اثرگذاری مثبتی در سایر صنایع خواهد داشت.
تورم، محرک بازار سرمایه است
- حمیدرضا کاهدی | کارشناس بازار سرمایه
هر عامل تورم‌زا به رشد سهام در بورس منجر میشود، علت هم این است که قیمت سهام یک ارزش نسبی است که متاثر از سود حسابداری شرکت‌هاست که این سود با تورم رشد می‌کند. (باید توجه داشت که این سود را باید از سود اقتصادی تفکیک کرد.) برای همین، هر عامل تورم‌زایی این سود را تغییر داده و به‌تبع آن، قیمت افزایش می‌یابد. بدیهی است شرکت‌هایی که درآمد ارزی دارند یا قیمت کالاهای آنها با قیمت‌های جهانی تعیین میشود، تاثیرپذیری بیشتری از نرخ دلار دارند مانند شرکت‌هایی که صادرات دارند که طبعا قیمت صادراتی آنها در قیمت دلار ضرب شده و در بودجه آنها محاسبه میشود.
هرچند که بخشی از آنها دلار نیمایی دریافت می‌کنند اما همان ارز نیمایی هم متاثر از قیمت بازار است. کالاهایی هم هستند که ممکن است صادرات نداشته باشند اما با قیمت جهانی در داخل به‌فروش می‌رسند که آن‌هم از قیمت دلار متاثر می‌شوند. شکل سوم هم شرکت‌هایی هستند که علاوه بر واردات قانونی، واردات غیرقانونی هم دارند. با افزایش قیمت دلار که واردات صرفه اقتصادی خود را از دست می‌دهد، حجم فروش این شرکت‌ها افزایش یافته و شرایط خوبی به‌دست می‌آورند.
صنایع صادرات‌محور با افزایش قیمت دلار رشد می‌کنند
- پیمان ارمغان | تحلیلگر بازار سرمایه
افزایش قیمت دلار بر بازار سرمایه اثر مستقیم دارد. در درجه اول صنایعی که صادرات مستقیم داشتند مانند فولاد و پتروشیمی و بعد از آنها و معمولا با یک تاخیر زمانی کالاهایی که جنبه وارداتی دارند از افزایش قیمت دلار اثر می‌پذیرند. اکنون چون بحث واردات کمرنگ شده، شاید اثر افزایش قیمت دلار بر شرکت‌هایی که کالاهای مشابه اقلام وارداتی تولید می‌کنند کمتر از قبل باشد ولی صنایعی که صادرات‌محور هستند مثل فولاد و پتروشیمی و صنایعی از این دست، از افزایش قیمت دلار اثر خواهند پذیرفت.
رفتارهای متفاوت دلارهای چندقیمتی در بازار
- همایون دارابی | کارشناس بازار سرمایه
وضعیت دلار در ایران وضعیت پیچیده‌ای است، به‌این خاطر که ما یک نظام چند قیمتی در کشور داریم که هرکدام از این قیمت‌ها رفتار متفاوتی در بازار ایجاد می‌کند. در حال‌حاضر سه نرخ مستند و شفاف داریم: دلار ۴ هزار و ۲۰۰ تومانی، دلار نیمایی و دلار بازار آزاد. از ابتدای سال رفته‌رفته دلار ۴ هزار و ۲۰۰ تومانی برای برخی کالاها حذف شد. این مساله برای شرکت‌هایی که با این دلار فعالیت می‌کردند (از جمله شرکت‌های غذایی و دارویی) دشواری‌های بسیاری به‌همراه داشت.
پس از حذف دلار ۴ هزار و ۲۰۰ تومانی، شاهد آن بودیم که فروش و بهای تمام‌شده این شرکت‌ها افزایش پیدا کرد. چون رقم کلی فروش افزایش می‌یابد، سود شرکت‌ها هم بالا می‌رود، بنابراین تاثیر مثبتی در این شرکت‌ها ایجاد میشود. هرقدر این ارز بیشتر از بازار رخت ببندد، تاثیرات آن بیشتر دیده میشود.
مساله دوم ارز نیمایی است که مبنای تاثیر درآمدهای ارزی شرکت‌های صادراتی بوده و هرچند که همچنان نرخ آنها از بازار آزاد کمتر است اما قیمت آنها نیز در حال افزایش است و از این منظر هم منجر به سود شرکت‌های صادراتی میشود. قیمت ارز آزاد هم در حالی افزایش پیدا کرده که بخشی از شرکت‌هایی که سهمیه ارزی ندارند، ناچارند ماشین‌آلات و مواد اولیه خودشان را از بازارهای واسطه‌ای دریافت کرده و هزینه‌های بسیاری متقبل می‌شوند. این شرکت‌ها که دسترسی به ارز نیمایی ندارند شاهد تاثیر منفی خواهند بود. تاثیرات هرکدام از این ارزها، با بقیه متفاوت است و باید دید در شرکتی که موردتوجه ماست، کدام یک از ارزها مورد استفاده قرار میگیرد.
بازار سرمایه جلوتر از قیمت دلار است
- حسام حسینی | تحلیلگر بازار سرمایه
بازار سرمایه بسیار جلوتر از قیمت دلار حرکت کرده است و رشدی که دلار در این مدت داشته می‌تواند بخشی از افزایش سودها در این بازار را توجیه کند. اگر رشد شاخص بازار سرمایه را دلاری نگاه کنیم با اختلاف فاحشی از همه بازارها جلوتر است. بازار سرمایه در سه ماه اول سال‌جاری ۱۰۰درصد رشد دلاری داشته و نشان می‌دهد که بازار سرمایه خیلی جلوتر از دلار حرکت کرده است.
بازار به استقبال افزایش نرخ ارز می‌رود
- حمید میرمعینی | کارشناس بازار سرمایه
افزایش قیمت دلار در 2 سال گذشته تاثیر بسزایی داشته و باید گفت مهم‌ترین پیشرانی بازار سرمایه به لحاظ بنیادی، بحث افزایش نرخ دلار بوده که افزایش تورم را نیز به‌دنبال داشته است. تورم هم سودآوری شرکت‌ها و ارزش دارایی‌ها و منابع ارزی شرکت‌ها را تحت‌تاثیر قرار داده است. بنابر این 3 مساله عمده ارزش‌گذاری که دارایی‌های مالی شرکت‌ها را مورد بررسی قرار می‌دهند، تاثیر مستقیم از دلار و تورم می‌پذیرند. عمدتا شرکت‌هایی که صادرات محور بودند از افزایش دلار تاثیر پذیرفتند اما پس از ثابت ماندن قیمت دلار، تورمی که ایجاد شد بر اکثر دارایی‌ها، ارزش‌های جایگزین شرکت‌ها و منابع ارزی آنها تاثیر گذاشت.
در مورد اینکه دلار همچنان اثر خود را بر بازار خواهد داشت باید گفت بله، با توجه به تجربه تاریخی اثرگذاری نوسان‌های نرخ دلار بر بازار سرمایه، این تاثیرپذیری همچنان ادامه خواهد داشت. مورد دیگری هم که مطرح است نگاه جدید حاکمیت و ورود نقدینگی به بازار سرمایه، بازارهای جهانی، سیاست‌گذاری‌های اقتصادی دولت مانند کاهش نرخ بهره و... هم بر وضعیت بازار تاثیرگذار است اما نوسان دلار مهم‌ترین عامل موثر بر رشد و رونق بازار سرمایه بوده که ربطی هم به عملکرد شرکت‌ها به لحاظ کارآیی و بهره‌وری نداشته است. بنابر این افزایش نرخ دلار، تغییرات بسیاری در بازار سرمایه ایجاد کرده و این بازار هم به استقبال این افزایش رفته است.
اثر افزایش قیمت دلار بر صنایع فلزی، پتروشیمی، پالایشگاه‌ها و بانک‌های دارای ذخیره ارزی
- احسان رضاپور | کارشناس بازار سرمایه
حتما افزایش قیمت دلار بر بازار سرمایه اثر دارد. شرکت‌هایی که در دارایی‌های خود سرفصل‌های ارزی دارند، فروش‌های آنان به‌صورت ارزی انجام میشود یا نوع قیمت‌گذاری محصولاتشان ارزی و تابع نرخ دلار است، تحت‌تاثیر افزایش قیمت دلار قرار می‌گیرند. از مهم‌ترین آنها هم می‌توان به عمده شرکت‌های فعال در حوزه صنعت فلزات، پتروشیمی، پالایشگاه‌ها یا بانک‌های دارای ذخیره ارزی مناسب اشاره کرد. طبیعی است افزایش قیمت دلار نیمایی که مبنای محاسباتی ارز در نرخ فروش محصولات این شرکت‌ها یا اسناد مالی آنان است، به‌صورت مستقیم و قابل‌ملاحظه‌ای در وضعیت سودآوری و حاشیه سودشان اثر بگذارد و در نهایت باعث شود که توجه و اقبال بازار به این نمادها جلب شود.
اثر قیمت دلار بر بازار سرمایه
- مازیار فتحی | کارشناس بازار سرمایه
اثر افزایش قیمت دلار بر بازار سرمایه قطعا افزایشی خواهد بود. امروز وضعیت بازار با گذشته فرق کرده است. در گذشته وقتی قیمت دلار بالا می‌رفت فقط صنایعی که صادرات داشتند رشد سود داشتند اما اکنون اینگونه نیست. امروز به محض اینکه قیمت دلار افزایش پیدا می‌کند روی کل بازار اثر می‌گذارد؛ حتی شرکت‌هایی که از رشد دلار آسیب می‌بینند هم با افزایش آن رشد پیدا می‌کنند. مثلا صنعتی مانند خودرو که از رشد دلار آسیب می‌بیند، وقتی قیمت دلار بالا می‌رود، در بازار سرمایه رشد می‌کند چون دارایی‌هایش افزایش پیدا کرده است. دلیل این اتفاق هم این است که نگاه بازار نگاه تورمی است.
استقبال تمام قد بورس از دلار ۲۰ تومانی
در گزارش دیگری آمده است، بورس اوراق بهادار تهران در دومین روز از تابستان سال ۹۹ بار دیگر رکوردشکن ظاهر شد و شاخص کل به مدد رشد بی‌امان دلار و ورود نقدینگی مسیر خود را با صعود پر قدرت بیش از ۴۰ هزار واحد (معادل ۱۳/ ۳ درصد) تا مدار یک میلیون و ۳۴۱ هزار ادامه داد. شاخص کل هم وزن نیز به صعود حدود ۲ درصدی بسنده کرد. از این رو همچنان گروه‌های بزرگ بازار که عمدتا در زمره سهام کالامحور قرار می‌گیرند، بازوی اصلی رشد شاخص سهام به شمار می‌روند. روندی که از اوایل اردیبهشت‌ماه شاهد آن هستیم.
ارزش معاملات خرد بورس تهران (با کسر معاملات بلوکی و اوراق مشارکت) نیز در این روز به ۱۲ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان رسید که حاصل دست به دست شدن ۹ میلیارد و ۲۵۶ میلیون ورق سهم و اوراق بهادار بود. صعود ۱۳/ ۳ درصدی شاخص کل طی معاملات روز دوشنبه در حالی رقم خورد که سه نماد شاخص‌ساز بازار شامل «فولاد»، «فارس» و «فملی» بیشترین نقش در رشد نماگر اصلی تالار شیشه‌ای را بر عهده داشتند. در معاملات فرابورس نیز در روزی که شاخص با افزایش ۷۵/ ۱ درصدی همراه شد، ارزش معاملات خرد (بازار اول، دوم و پایه) افزون بر ۴۶ هزار میلیارد ریال بود.
اما نکته قابل توجه طی روزهای اخیر رشد نرخ ارز است. آمار و ارقام تابلوی بورس تهران نشان می‌دهد که با رشد دلار تا مدار ۲۰ هزار تومان ارزش کل بازار سرمایه (بورس و فرابورس) به ۳۰۰ میلیارد دلار (حدود ۶۰۰۰ هزار میلیارد تومان) می‌رسد. به زعم کارشناسان و تحلیلگران بورس، بازار سرمایه به‌طور مداوم در حال متعادل کردن خود با رشد نرخ این ارز است.
به‌طور کلی قیمت ارز علامت‌دهنده مهمی را در اقتصاد ایران است و در این شرایط سایر قیمت‌ها به میزان قابل‌توجهی از تغییرات نرخ ارز تبعیت می‌کنند و این امر خبر از افزایش تورم در سایر کالاها را می‌دهد که به تبع این مهم شرکت‌های حاضر در بازار سرمایه از این اثر تورمی منتفع شده و می‌توانند حاشیه سودهای بیشتری را شناسایی کنند. به ویژه آنکه حدود ۶۰ درصد از ارزش کل بازار سهام در اختیار سهام کامودیتی‌محور است که تبعا از نرخ دلار تاثیر می‌پذیرند.
از سوی دیگر گزارش‌های میدانی از تولید‌کنندگان و فروشندگان محصولات مصرفی مردم (خرده‌فروش‌ها) نشان می‌دهد رشد نرخ ارز و همگام با آن پیشروی تورم موجب کاهش قدرت خرید مردم و به تبع آن رکود در بسیاری از بازارها شده است. این گزارش‌ها از این مهم حکایت دارد که اصناف و فروشندگان در چنین شرایطی بیش از هر زمان دیگری به سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه سوق یافته‌اند که رشد چشمگیر این بازار طی دو سال اخیر در جذاب‌تر شدن آن در نگاه مردم در این شرایط بی‌تاثیر نبوده است.
به عبارت دیگر در شرایط کنونی، بورس مجددا باید در انتظار ورود پول‌های تازه‌نفسی باشد که حاصل رکود در بازارهای خرده‌فروشی کشور است. از همین رو به نظر می‌رسد بازار سرمایه با توجه به ورود بی‌امان نقدینگی‌های جدید و خریدهای فعلی جدیدالورودها تا اطلاع ثانوی روند صعودی خود را ادامه دهد.
در جریان معاملات روز گذشته گروه بانکی با هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان بیشترین ارزش معاملات را به خود اختصاص داد. بعد از آن خودرویی‌ها و سیمانیها نیز به ترتیب با هزار و ۴۳۹ میلیارد تومان و هزار و ۹ میلیارد تومان برترین گروه‌ها از منظر ارزش معاملات بودند. در این بین سه نماد «خودرو»، «فملی» و «شاراک» نیز پر تقاضاترین نمادهای بازار سهام طی معاملات روز دوشنبه بودند.
هشتمین روز حضور حقیقی‌ها در زمین خرید: روز گذشته برای هشتمین روز متوالی سهامداران حقیقی خالص خرید مثبتی را رقم زدند. در این راستا روز گذشته در مجموع ۸۹۰ میلیون و ۲۸۴ هزار سهم به ارزش ۶۴۴ میلیارد تومان از پرتفوی معامله‌گران حقوقی به سبد سهام بازیگران خرد افزوده شد. در این میان سرمایه‌گذاری‌ها با جابه‌جایی ۱۹۸ میلیارد تومانی در مسیر حقوقی به حقیقی در صدر لیست خرید حقیقی‌ها قرار گرفتند.
گروه‌های بزرگ کالایی شامل فلزات اساسی، محصولات شیمیایی و کانه‌های فلزی دیگر صنایعی بودند که در کانون توجه سهامداران خرد قرار گرفتند و در مجموع خالص خرید ۳۵۷ میلیارد تومانی را تجربه کردند. در آن‌سوی بازار مواد و محصولات دارویی بیشترین فشار عرضه حقیقی را تجربه کردند. در این گروه دیروز شاهد جابه‌جایی ۵۵ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومانی در مسیر حقیقی به حقوقی بودند.
در میان شرکت‌های بورسی بیشترین خالص خرید حقیقی‌ها به ارزش ۹۹ میلیارد تومان از آن نماد معاملاتی شرکت فولاد مبارکه اصفهان شد. سهام بانک تجارت نیز دیروز شاهد جابه‌جایی ۸۳ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومانی در مسیر حقوقی به حقیقی بود.
نماد معاملاتی بیمه آسیا نیز شرایط مشابهی را تجربه کرد و با انتقال ۷۵ میلیارد و ۴۵۰ میلیون تومان نقدینگی از پرتفوی حقوقی‌ها به سبد سهام معامله‌گران خرد بازار بود. در آن سوی بازار اما بیشترین خالص فروش حقیقی به نماد معاملاتی شرکت سرمایه‌گذاری توسعه آذربایجان اختصاص پیدا کرد. «وآذر» دیروز با جابه‌جایی ۴۲ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومانی در مسیر حقیقی به حقوقی مواجه شد.
بازار فولادی ها: خریدهای هیجانی در نقطه جوش
در گزاری دیگری آمده است: به دنبال نرخ‌های بی‌سابقه و روند افزایشی ارز در روزهای اخیر، قیمت دلار آزاد به یک قدمی ۲۰ هزار تومان رسیده است. این قیمت در حالی به ثبت رسید که نرخ خرید نیمایی ارز برای اولین روزکاری در تیرماه امسال، در محدوده ۱۶ هزار و ۳۵۰ تومان ثبت شد. یعنی در کنار رشد نرخ‌های آزاد، روند صعودی قیمت ارز نیمایی به وضوح نمایان شد. فولاد و مس تاکنون رکورد شکسته، آتی محصولات کشاورزی یا صف خرید شده یا یک قدمی صف خرید قرار گرفته و همچنین بازار پلیمرها با رشد نرخ‌های جدیدی همراه شده است.
در هفته‌های گذشته و حتی دو ماه ابتدایی امسال وضعیت صادرات ما به کشورهای منطقه همچون عراق با محدودیت جدی روبهرو شده است. به عبارت ساده‌تر هم کالای کمتری به کشورهای همسایه صادر شده و هم ورود اسکناس به کشور محدود شد که ثمره آن کاهش عرضه فیزیکی ارز در کشور است. این موضوعی است که برای صنایع ما بسیار معنی‌دار تلقی شده و محرک جدی برای رشد قیمت‌ها در بازارهای کالایی محسوب میشود. با توجه به آخرین اطلاعات، فاصله قیمتی بین دلار آزاد و نیمایی به رقمی نزدیک به ۳ هزار و ۵۰۰ تومان رسید که تجربه این فاصله قیمتی از اواخر اردیبهشت‌ماه سال گذشته تاکنون یک اتفاق نادر است.
از طرف دیگر قیمت دلار آزاد نیز هم‌اکنون در سقف تاریخی خود قرار دارد. حال با کنار هم قرار دادن این موارد می‌توان اثرمستقیم آن را بر بازارهای کالایی رهگیری کرد. در کنار این موارد، تورم انتظاری در بازارهای کالایی نیز مزید بر علت شده و تحریک هیجانی تقاضا را رقم زده است.
بنابراین در این شرایط نمی‌توان گفت که ذهنیت تورمی قدرتمندی دراین بازارها وجود ندارد. از طرف دیگر به این نکته نیز باید اشاره کرد که قیمت‌ها در بازارهای جهانی نسبت به روزهای پیش از بحران کرونا ارقام پایینی را نشان می‌دهد. بنابراین همین بحث باعث شده که شاهد رشد شدید قیمت‌ها از این کانال نباشیم. حال اگر در وضعیت فعلی قیمت‌های جهانی هم رشد نرخ را در پیش گیرند، نسبت به چند هفته گذشته قیمت‌های بالاتری تجربه خواهد شد. اما انتظار داریم که به‌خاطر گمانه‌زنی‌های شروع موج دوم کرونا، قیمت‌های جهانی به شکل خوش‌بینانه در همین سطح باقی مانده یا حتی با عقب‌گرد نسبی روبهرو شوند.
اثر نوسان بهای ارز بر بازار مشتقه بورس کالا: بیش از همه بازارها رشد قیمت دلار آزاد در روزهای اخیر برای بازار آتی محصولات کشاورزی خوش یمن بود. به‌گونه‌ای که پس از تجربه سقوط شدید نرخ‌ها در این بازار، افزایش نرخ دلار آزاد، ۲ روز استثنایی را در تاریخ فعالیت بازار آتی بورس کالا رقم زد و غالب سررسیدهای محصولات کشاورزی تا لحظه تنظیم این گزارش دارای صف خرید شده یا به سمت صف خرید و اوج‌گیری قیمت‌ها متمایل شده است.
نکته حائز اهمیت دیگر در این بازار بالاتر بودن نرخ رشد و تقاضا در محصولات باکیفیت و صادرات محور بود، به‌گونه‌ای که زعفران نگین و زیره ازجمله محصولات با بالاترین رشد قیمت و تقاضا بودند. البته جو غالب بازار نیز از این روند صعودی حمایت کرد.
نبض بازار فلزی‌ها در دست دلار: قیمت میلگرد سایز ۸ در روز دوم تیرماه در بازار آزاد به ۷ هزار و ۹۵۰ تومان رسید، رقمی که تصور آن نیز در هفته‌های گذشته دور از انتظار بود، اما افزایش قابل توجه نرخ دلار آزاد و نیمایی به‌سرعت بر بازار فلزات و به‌خصوص فولاد و محصولات فولادی اثرگذار شده است. به‌گونه‌ای که این بازار در دو روز اخیر رشد تقاضای کم‌سابقه‌ای را تجربه کرده است. بدین ترتیب طی یک ماه اخیر قیمت میلگرد در بازار آزاد افزایشی حدود ۱۶ درصدی داشت، این رشد قیمتی طی بازه یک ماهه و در شرایط رکود بازار مصرف امری کم سابقه به‌شمار می‌رود.
تقاضای ایجاد شده در بازار محصولات فولادی درحالی رو به افزایش است که اغلب انبارهای تجار انباشته از محصول بوده و رشد تقاضا از سوی بازار مصرف تقویت نمی‌شود. روند صعودی نرخ ارز آزاد و پیش‌بینی افزایش قیمت انواع محصولات باعث سر ریز شدن نقدینگی به بازار و رشد تقاضای کاذب شده است. در حال حاضر بهای محصولات فولادی به‌صورت لحظه‌ای با نرخ ارز تغییر می‌کند و با وجود افزایش قابل توجه بهای محصولات همچنان صف طولانی خریداران در بازار آزاد به چشم می‌خورد که همین موضوع نشان‌دهنده ذهنیت تورمی تجار بازار است.
جنس نوسان دلار عوض شد
در گزارش دیگری آمده است، طرز نوسان دلار تغییر کرد؛ در حالی که دلار شش روز پیاپی بدون اصلاح خاصی افزایش قیمت را به ثبت رسانده بود، روز دوشنبه، بازار ارز با نوسانات رفت و برگشتی روبهرو شد.
روز دوشنبه، دلار در آستانه ورود به یک مرز تاریخی قرار گرفت و سپس از آن عقب‌نشینی کرد. تا ساعت ۲ بعدازظهر دومین روز تیرماه، شاخص ارزی ۲۸۰ تومان افزایش را به ثبت رساند و به بهای ۱۹ هزار و ۹۸۰ تومان رسید. با این حال این ارز در معاملات عمده توان شکست مرز ۲۰ هزار تومانی را از خود نشان نداد و در اواخر روز، میزان فروش‌ها افزایش یافت؛ با افزایش فروش‌ها، قیمت تا محدوده ۱۹ هزار و ۸۰۰ تومان عقب‌نشینی کرد که ۱۰۰تومان بالاتر از روز یکشنبه بود.
این هفتمین افزایش متوالی دلار بود؛ هر چند با افزایش‌های پیشین دو تفاوت عمده داشت؛ اول اینکه، کمترین میزان نوسان افزایشی از شنبه هفته گذشته بود و دوم اینکه، برای اولین بار بازار در روزهای اخیر با یک اصلاح ملموس مواجه شد. در واقع در روزهای قبلی چنان رشد قیمت سریع بود که کمتر اصلاحی صورت می‌گرفت، ولی روز دوشنبه کمی احتیاط در نیمه دوم روز در مرز ۲۰ هزار تومانی زیاد شد و همین عامل اصلاح قیمتی را برای دلار رقم زد.
این اصلاح قیمتی در حالی در معاملات عمده رقم خورد که در معاملات خرد، کمتر معامله‌گری حاضر بود زیر ۲۰ هزار تومان اقدام به فروش دلار کند؛ البته، صرافی‌های منتخب بازارساز دلار را با قیمت ۱۸ هزار و ۸۰۰ تومان عرضه می‌کردند که اختلاف هزار تومانی با قیمت بازار داشت. در روزی که دلار به پیشروی خود ادامه داد، سکه تمام بهار آزادی نیز ۵۰ هزار تومان رشد کرد و به بهای ۸ میلیون و ۲۰۰هزار تومان رسید. البته در سایت صنف طلا، جواهر، نقره و سکه تهران، قیمت ۸ میلیون و ۴۰۰ هزار تومانی نیز برای فروش سکه امامی ثبت شده بود که بسیار بیشتر از نرخ کف بازار بود.
عامل جدید نوسان دلار : در حالی که در روزهای گذشته، بیشتر معامله‌گران ضعف در سمت عرضه را عامل نوسان‌ساز بازار می‌دانستند، برخی از بازیگران ارزی، جنس نوسان ابتدای روز دوشنبه را متفاوت دانسته و عنوان می‌کردند که تقاضا در بازار رشد پیدا کرده بود. در واقع در ساعات ابتدای روز دوشنبه، افراد جدیدی در موقعیت خرید ارز قرار گرفته بودند؛ ولی نکته مهم آن بود که در اواخر روز، برخی از معامله‌گران بزرگ بازار در موقعیت فروش قرار گرفتند و همین مساله زمینه‌ساز افت قیمت‌ها از مرز۲۰ هزار تومانی شد که در طول تاریخ، بازار هیچ گاه به آن نزدیک نشده بود. در مجموع دیروز نوسانات بازار زیاد بود و ممکن است پس از ساعت ۳ بعدازظهر قیمت‌های دیگری نیز در معاملات عمده به ثبت رسیده باشد. شدت هیجان در بازار به اندازه‌ای بود که حواله درهم یک لحظه بالای مرز ۵ هزار و ۵۰۰ تومان بود و لحظه‌ای دیگر زیر این مرز.
از صحبت‌های فعالان چنین برداشت میشود که افزایش قیمت‌ها در بازار ارز و سکه یک بار دیگر توجهات به سوی این دو بازار را جلب کرده و حجم تقاضا را افزایش داده است؛ شماری از تحلیلگران باور داشتند، تقاضای ورودی به بازار ارز مربوط به خروج افراد از بازارهای دیگر نبود. به گفته آنها، برخی افراد که بیشتر به صورت سنتی برای حفظ ارزش پول خود وارد بازار ارز و طلا می‌شدند و با این بازارها آشنایی بیشتری داشتند به واسطه افزایش قیمت‌های اخیر، بار دیگر در موقعیت خرید قرار گرفته‌اند؛ در واقع به‌نظر نمی‌رسید تقاضایی به‌عنوان مثال از بازارهای دیگر خارج و به سمت ارز روانه شده باشد، بلکه برخی از ریال داران به واسطه هراس از دست دادن ارزش پولشان وارد معاملات سکه و ارز شدند.
این در حالی بود که همچنان در سمت عرضه نیز به‌نظر می‌رسد مشکلاتی وجود دارد، چرا که به‌عنوان نمونه، دیروز نرخ حواله درهم حتی در کانال‌های اطلاع‌رسانی معامله‌گران عنوان می‌شد که از کانال ۵ هزار و ۵۰۰ تومانی عبور کرد. با این سطح از نرخ حواله درهم، اسکناس دلار در بازار داخلی می‌توانست بالای ۲۰هزار تومان معامله شود. در این میان، برخی فعالان برگشت دلار از مرز ۲۰ هزار تومانی را سیگنالی از تغییر مسیر بازار می‌دانستند.
روند ارز، بورس و مسکن چگونه بود؟
در گزارش دیگری آمده است، نتایج دسترسی به دادههای مقدماتی از وضعیت میانگین قیمت مسکن در خرداد از رسیدن سطح قیمت به حول و حوش ۱۹ میلیون تومان حکایت دارد. این رقم در ماه قبل حدود ۱۷ میلیون تومان برآورد شده است. علاوه بر انتشار داده ماهانه بازار مسکن روند تغییرات روزانه در بازار ارز و سهام نیز هم‌جهت بود. با این تفاوت که قیمت دلار در ابتدای روز افزایشی و در پایان با اندکی اصلاح از مرز ۲۰هزار تومان عقب نشست. اما بورس در یک روز مثبت توانست ۱۳/ ۳درصد دیگر رشد کند.
دادههای اولیه سامانه رهگیری معاملات مسکن از افزایش محسوس سطح قیمت‌ها و حجم معاملات خرید آپارتمان در پایتخت در خردادماه در مقایسه با اردیبهشت ماه امسال خبر می‌دهد. بررسی‌ها برپایه این اطلاعات اولیه که از مشخصات ثبت شده مبایعه‌نامه‌های مربوط به معاملات انجام شده در بازار خرید آپارتمان در خردادماه به دست آمده است نشان می‌دهد، حجم معاملات خرید مسکن در شهر تهران در خردادماه در مقایسه با اردیبهشت‌ماه امسال حدود ۱۱ درصد افزایش یافته است که این میزان رشد ماهانه در حجم معاملات مسکن رشدی محسوس و قابل‌توجه به شمار می‌رود. براساس اطلاعات خام سامانه رهگیری در خردادماه حول و حوش ۱۰ هزار معامله خرید مسکن در تهران انجام شده است.
این در حالی است که تورم ماهانه مسکن در خردادماه نیز-تغییرات قیمت آپارتمان‌های مسکونی در خردادماه در مقایسه با اردیبهشت ماه- حول و حوش تورم ماهانه اردیبهشت ماه-تغییرات قیمت مسکن در اردیبهشت ماه در مقایسه با فروردین ماه ۹۹-رقم خورده است.
دادههای اولیه سامانه رهگیری مسکن حاکی است تورم ماهانه خردادماه حتی اندکی بالاتر از تورم ماهانه مسکن اردیبهشت‌ماه رقم خورده است. هر چند این اطلاعات دادههای اولیه محسوب میشود و دو مرجع آماری رسمی بازار مسکن یعنی دفتر اقتصاد مسکن وزارت راه و شهرسازی و بانک مرکزی، به‌زودی (طی امروز یا روزهای آینده)، آمار رسمی مربوط به تحولات بازار مسکن شهر تهران در خردادماه را اعلام خواهند کرد.
این اطلاعات اولیه، که در واقع دادههای خام مربوط به تحولات قیمت و حجم معاملات خرید مسکن در خردادماه محسوب میشود برگرفته از دادههای مربوط به ثبت جزئیات مبایعه‌نامه‌های مربوط به فروش واحدهای مسکونی شامل منطقه ملک فروخته شده، متراژ، قیمت هر مترمربع و قیمت کل آن است.
با برآوردهای صورت گرفته درخصوص تورم ماهانه مسکن در خردادماه، میانگین قیمت مسکن در شهر تهران در آخرین ماه از فصل بهار در مقایسه با ماه قبل از آن تقریبا به میزان رشد میانگین قیمت مسکن در اردیبهشت‌ماه نسبت به فروردین ۹۹ افزایش یافته است. حجم معاملات خرید آپارتمان نیز در این ماه حول و حوش ابعاد و مقیاس بازار معاملات مسکن (حجم معاملات خرید مسکن) در خرداد سال گذشته بوده است. تعداد معاملات خرید آپارتمان در شهر تهران براساس دادههای اولیه سامانه رهگیری معاملات مسکن در خردادماه امسال در مقایسه با خرداد سال گذشته حدود نیم تا یک درصد افزایش یافته است.
میانگین قیمت هر مترمربع آپارتمان مسکونی براساس دادههای خام ثبت شده از جزئیات معاملات خرید و فروش مسکن در خردادماه امسال به حول و حوش ۱۹ میلیون تومان رسیده است. میانگین قیمت هر مترمربع آپارتمان مسکونی در شهر تهران در اردیبهشت ماه امسال در مقایسه با فروردین ماه امسال با ۴/ ۹ درصد رشد از حول و حوش ۱۵ میلیون و۸۰۰ هزار تومان به ۱۷ میلیون تومان افزایش یافته بود.
دادههای اولیه نشان می‌دهد میانگین ۱۷ میلیون تومانی هر مترمربع واحد مسکونی در اردیبهشت‌ماه با تورم ماهانه‌ای مشابه آنچه در اردیبهشت ماه تجربه شد هم‌اکنون به حدود ۱۹ میلیون رسیده است. حجم معاملات خرید مسکن در اردیبهشت ماه در مقایسه با اردیبهشت ماه سال گذشته ۹ درصد کم شد اما دادههای اولیه حاکی از رشد حدود یک درصدی تعداد معاملات خرید آپارتمان در خردادماه امسال در مقایسه با خرداد ۹۸ است.
مهم‌ترین پرسشی که هم‌اکنون در این زمینه مطرح است آنکه در شرایطی که بازار معاملات مسکن شهر تهران در اردیبهشت ماه امسال در شرایط رکود تورمی قرار داشت چه عاملی منجر به ادامه رشد قیمت‌ها و همچنین افزایش سطح معاملات خرید آپارتمان شد؟
انتظارات قبلی و برآوردهای اولیه از وضعیت معاملات مسکن در شهر تهران در خرداد در ابتدای این ماه حاکی از انتظار برای توقف رشد قیمت مسکن در معاملات خردادماه بود. در واقع شرایط رکود تورمی در بازار مسکن اردیبهشت ماه این انتظار را برای بازار مسکن خردادماه ایجاد کرده بود که روند رشد قیمت در این ماه متوقف شود.
نه‌تنها براساس دادههای اولیه روند رشد قیمت مسکن متوقف نشد بلکه حجم معاملات خرید مسکن نیز به رغم تورم ماهانه قابل توجه در بازار مسکن پایتخت به‌رغم نبود قدرت خرید در بازار و رشد محسوس قیمت‌ها، فاصله بیشتری از کف رکود گرفت. بررسی‌ها نشان می‌دهد مهم‌ترین دلیل این موضوع به تب قیمت‌ها و التهاب بازار به جهت افزایش خریدهای سرمایه‌ای از بازار مسکن در نتیجه تبدیل دارایی‌ها از سایر بازارها به خصوص بازار سهام و هدایت این دارایی‌ها به بازار مسکن برمی‌گردد.
ریشه اصلی این موضوع نیز به رشد نقدینگی و انتظارات منفی نسبت به آینده اقتصاد مربوط میشود. رشد قابل توجه شاخص کل بورس و کسب سود قابل توجه برای سرمایه‌گذاران این بازار که برخی از آنها پیش از این به دلیل عدم کفایت نقدینگی مورد نیاز برای خرید مسکن اقدام به سرمایه‌گذاری در این بازار کرده بودند و هم‌اکنون به دلیل کسب سود قابل توجه به‌صورت مجدد متقاضی بازار مسکن شده‌اند از یکسو و همچنین ورود تازه‌واردها از بازار سهام به بازار مسکن از مهم‌ترین دلایل رشد قیمت و افزایش حجم معاملات آپارتمان در خردادماه است.
از سوی دیگر انتظارات منفی ناشی از وخیم‌تر شدن اوضاع اقتصاد کشور و نگرانی از افزایش سطح قیمت‌ها موجب شد در خرداد بار دیگر بازار مسکن به‌عنوان مقصد امن سرمایه‌ها مورد توجه سرمایه‌گذاران قرار بگیرد. به خصوص اینکه زمزمه‌های ریزش شاخص کل سهام و احتمال زیان‌دیدگی سرمایه‌گذاران این بازار در خردادماه وجود داشت. از سوی دیگر انصراف از فروش واحدهای مسکونی به دلیل انتظارات تورمی فروشنده‌ها در خردادماه نسبت به اردیبهشت ماه تشدید شد.
از سوی دیگر تحقیقات میدانی از بازار معاملات مسکن هم در مناطق مصرفی و متوسط شهر تهران همچون مناطق ۴ و ۵ و هم مناطق مصرفی نیمه جنوبی تهران همچون مناطق ۹ تا ۱۱، نشان می‌دهد دو گروه در خردادماه نقش پررنگ‌تری در افزایش تقاضای خرید مسکن و به تبع آن افزایش سطح قیمت‌ها ایفا کردند.
این دو گروه موثر در تحولات بازار معاملات مسکن شهر تهران در خرداد ماه را می‌توان به‌عنوان «گروه هراسان» از یکسو و «گروه تبدیلی» از سوی دیگر نام‌گذاری و معرفی کرد.
گروه هراسان به آن دسته از متقاضیان بازار مسکن گفته میشود که به دلیل نگرانی از افزایش قیمت‌ها به میزانی بیش از حد فعلی، وارد بازار شده و اقدام به خرید آپارتمان کردند. برخی از خریداران مسکن که در این گروه قرار می‌گیرند اقلیت تقاضای مصرفی گبرخوردار از سطح نسبی قدرت خرید برای ورود به بازار مسکن هستند که در خردادماه از ترس التهاب بیشتر قیمت‌ها در ماه‌های پیش‌رو وارد بازار شده واقدام به خرید کردند. برخی از سرمایه‌گذاران نیز که در این گروه قرار می‌گیرند به دلیل انتظارات منفی و نگرانی از رشد مجدد قیمت‌ها، اقدام به خرید آپارتمان کردند.
هر چند وزن خریدهای گروه اقلیت تقاضای مصرفی بازار مسکن که دارای قدرت خرید مسکن هستند نسبت به سایر خریداران آپارتمان (تقاضای غیرمصرفی) در خردادماه کمتر است. از سوی دیگر گروه تبدیلی‌ها در افزایش قیمت و حجم معاملات مسکن خردادماه اثرگذار بودند.
این گروه افرادی هستند که به‌عنوان تقاضای سرمایه‌ای وارد بازار مسکن شده و اقدام به تبدیل دارایی‌های غیرملکی خود به آپارتمان کردند.
براساس تحقیقات میدانی و اظهارات واسطه‌های معاملات مسکن در برخی مناطق و محلات شهر تهران تعداد قابل توجهی از خریدهای ملکی در خردادماه حاصل تبدیل دارایی‌های بورسی به آپارتمان بوده است. هر چند واسطه‌های معاملات مسکن یک نگاه خوش‌بینانه به نفع مستاجران در این زمینه مطرح می‌کنند. به گفته آنها این خریدهای سرمایه‌ای از بازار مسکن به نفع بازار اجاره و مستاجران خواهد بود. چون عمده واحدهای خریداری شده از متقاضیان تبدیلی به بازار اجاره عرضه خواهد شد و می‌تواند در فصل تابستان منجر به افزایش فایل‌های در دسترس مستاجران برای اجاره شود.
تاثیرات افزایش نرخ ارز بر بازار خرده‌فروشی: دلار ترمز کسب‌و کارهای خرد را کشید
در گزارش دیگری آمده است، جنس هست اما عرضه نیست؛ طبق معمول نرخ دلار بالا رفته و کاسبان کرکره فروش را پایین کشیده‌اند. مشاهدات میدانی خبرنگاران از بازار موبایل، پاساژ علاءالدین و بازار رضا از توقف مصلحتی فعالیت اصناف حکایت دارد. افزایش قیمت دلار باعث شده است اصنافی که به کالاهای وارداتی وابستگی بیشتری دارند فعلا از فروش و قیمت‌گذاری خودداری کنند تا قیمت نهایی دلار مشخص شود.
هنگام ورود به پاساژ علاءالدین و بازار رضا اولین نکته‌ای که توجه همه را جلب می‌کند، خلوت بودن و کلافگی کاسبان است؛ اما این موضوع به خاطر گرما نیست، بلکه افزایش ساعتی قیمت دلار باعث شده که فروشندگان موبایل، لوازم جانبی، لپ‌تاپ و کالاهای IT از یک نوع بلاتکلیفی که شاید فقط مختص ایران است، رنج ببرند.
گشتی در علاءالدین: دباغی که در طبقه همکف علاءالدین بیش از ۱۵ سال مشغول به فروش موبایل و لوازم جانبی آن است، گفت: دوباره دوران احمدی‌نژاد برای ما زنده شد؛ اما آن موقع هم این‌طور قیمت‌ها ساعتی نشده بود. او ادامه داد: وضع طوری است که شرکت‌های تامین‌کننده و واردکننده‌‌ها از تحویل جنس خودداری می‌کنند و می‌گویند موجودی نداریم، در حالی‌که می‌دانیم دارند؛ اما نمی‌دانند با چه قیمتی پخش کنند و امروز و فردا می‌کنند، ما هم فعلا فروش نداریم و فقط کارهای خدماتی مثل تعمیرات و فروش لوازم جانبی انجام می‌دهیم که آن هم برای روشن بودن چراغ مغازه است. با توجه به اینکه کابل شارژ و قاب موبایل هم وارداتی است فعلا علی الحساب ۱۰ درصد افزایش قیمت دادیم تا ببینیم وضعیت دلار چه میشود.
واحدهای اداری بازار موبایل در خیابان حافظ در اختیار شرکت‌های وارد‌کننده است. عباسی، مدیر فروش یکی از این شرکت‌ها با اشاره به محدودیت واردات گفت: مشخص است که دولت در منابع ارزی محدودیت دارد. با وجود آنکه بازار ما تماما به واردات وابسته است؛ اما در ماه‌های اخیر از تخصیص ارز خودداری می‌کردند حتی با وجود آنکه ثبت سفارش هم انجام شده بود الان نیز با این افزایش قیمت ارز ما نمی‌دانیم با چه قیمتی باید کالا را وارد کنیم و آیا مشتریان عمده‌ای که قبلا داشتیم الان هم حاضر هستند با قیمت جدید دلار کالا را از ما خریداری کنند. فعلا ترجیح ما بر این است که دست نگه داریم تا ببینیم قیمت دلار در چه نقطه‌ای ثابت میشود.
وضع عرضه در سایت‌های فروش: مهدی محبی، رئیس اتحادیه دستگاه‌های مخابراتی، ارتباطی و لوازم جانبی در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» با اشاره به نوسان قیمت و فروشگاه‌های اینترنتی گفت: با شیوع کرونا اغلب مردم به خریدهای آنلاین و اینترنتی روی آورده‌اند؛ اما مشاهده میشود که با افزایش قیمت ارز این نوع سایت‌ها نیز قیمت‌های خود را روزانه و ساعتی افزایش می‌دهند. او ادامه داد: مثلا قیمت یک کالا در سایت اعلام میشود؛ اما وقتی با سایت فروشنده تماس گرفته میشود قیمت واقعی بسیار بیشتر از قیمت اعلامی در سایت است و این تغییر زیاد در قیمت اعلامی و قیمت واقعی معلول نوسانات روزانه قیمت ارز است.
به گفته محبی، اتحادیه فروشندگان فروشگاه‌های اینترنتی موظف هستند در این زمینه نظارت و کنترل لازم را انجام دهند اما متاسفانه در این مورد کوتاهی کرده‌اند. او درباره آخرین وضعیت قیمت‌های تلفن‌های بی‌سیم و باسیم، دستگاه سانترال و دستگاه‌ها و قطعات جانبی تلفن همراه گفت: اکنون قیمت این محصولات در بازار بر اساس نرخ ارز سابق است؛ اما محصولات وارداتی که در حال حاضر سه تا چهار ماه است در گمرک قراردارند اگر به بازار بیایند و با توجه به گرانی دلار قطعا قیمت‌های بیشتری خواهند داشت. به گفته محبی، وزارت صمت باید اطلاعات دقیقی در مورد قیمت‌گذاری جدید محصولات به اتحادیه‌ها ارائه دهد تا آنها بتوانند اوضاع را مدیریت کنند وگرنه نوعی سردرگمی و افزایش نجومی در قیمت‌ها ایجاد میشود.
از بازار رضا چه خبر؟: بازار رضا نیز وضعیتی بهتر از پاساژ‌های همسایه خود ندارد، بورس فروش کالاهای IT و لپ‌تاپ خلوت‌تر از بازار موبایل است. افشار که در طبقه همکف فعالیت دارد درخصوص افزایش قیمت دلار گفت: کالاهای ما تمام وارداتی است؛ البته چند شرکت داخلی هم وجود دارند که در واقع آنها مونتاژ کار هستند تا تولید‌کننده و آنها هم دو روز دیگر قیمت‌های خود را افزایش می‌دهند؛ اما الان ترجیح کاسب‌ها این است که فروش خود را به حداقل برسانند تا وضعیت مشخص شود.
او با اشاره به کاهش شدید فروش در سال جاری گفت: قبلا بیشتر مشتریان ما مردم عادی بودند و یک درصدی هم شرکت‌ها و سازمان‌ها؛ اما الان مردم دیگر توانایی خرید یا به‌روز کردن سیستم‌های خود را ندارند و حیات ما تقریبا وابسته به شرکت‌ها است، اما الان من سفارش یک شرکت دولتی را فعلا معلق نگه داشته‌ام تا قیمت‌ها مشخص شود، بحث ۱۰۰ یا ۲۰۰ تومان که مطرح نیست در عرض ۳ هفته قیمت دلار ۲ هزار تومان گران شده است، این نوسان می‌تواند یک نفر را ورشکسته یا از فرش به عرش برساند. الان کسانی برد کرده‌اند که انبارهای خود را پر کرده بودند.
پیمان مهاجر ایروانی، رئیس انجمن واردکنندگان تجهیزات و قطعات رایانه در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» با انتقاد از عملکرد بانک مرکزی در تخصیص ارز به واردکنندگان گفت: تخصیص ارز به واردکنندگان متوقف شده؛ حالا با گرانی نرخ ارز در بازار آزاد مشکل جدی‌تر شده است. مهاجر ایروانی می‌گوید نوعی سردرگمی که در بازار ارز وجود دارد بازار تجهیزات و قطعات رایانه‌ای را هم در برگرفته، به‌طوری‌که در مورد آینده قیمت ارز گمانه‌زنی‌های متفاوت و گاه متضادی وجود دارد.
یک نفر می‌گوید نرخ ارز تا پایان سال به ۲۵ هزار تومان می‌رسد، فرد دیگری می‌گوید این نرخ ۲۲ هزار تومان خواهد بود، عده‌ای باور دارند این حباب کاذب است و برخی دیگر حتی استدلال می‌کنند قیمت ارز کاهش می‌یابد. مهاجر ایرانی با اشاره به این دسته مشکلات معتقد است بهترین کار این است که در حال حاضر واردات حتی اگر شده به‌طور موقت متوقف شود تا قیمت ارز به یک ثبات نسبی برسد.
به گفته رئیس انجمن واردکنندگان تجهیزات و قطعات رایانه، افزایش قیمت یکباره ارز نه تنها قیمت محصولات وارداتی را افزایش می‌دهد بلکه در کنار آن نیز یک شوک روانی و انتظار تورمی در جامعه به وجود می‌آورد. مهاجر ایروانی با بیان اینکه با توجه به روزهای کرونایی و رونق دورکاری رایانه دیگر یک کالای تشریفاتی و لوکس در منازل نیست و نوعی کالای ضروری به شمار می‌رود، ادامه می‌دهد با وجود آنکه سطح معیشت و تقاضای مردم با توجه به تورم و کرونا کم و کل اقتصاد نیز تقریبا ۱۵ تا ۲۰ درصد کوچک شده است، اما با توجه به محدودیت واردات و شوک ارزی بازار حتی امکان پاسخگویی به همین میزان تقاضای موجود را هم ندارد.
آنچه گذشت: اما این اولین بار نیست که اقتصاد ایران با شوک ارزی روبهرو است. رئیس انجمن واردکنندگان تجهیزات و قطعات رایانه با بیان تجربه‌های گذشته می‌گوید با این حال به‌دلیل وجود تجربه‌های گذشته واردکنندگان با احتیاط بیشتر قیمت‌گذاری خواهند کرد و واکنش شدیدی از خود نشان نخواهند داد تا ببینند وزارت صمت چه تدابیری خواهد اندیشید.
مهاجر ایروانی با بیان مشکلات واردکنندگان اعم از مالیات، نرخ ارز و هزینه‌های جانبی می‌گوید بورس رونق زیادی دارد و چنانچه مشکلات واردکنندگان ادامه یابد، ممکن است سرمایه خود را وارد بورس کنند تا از مشکلات مذکور هم رهایی یابند. سال‌های قبل کاسبان به دنبال مشتری بودند و صدای بفرمایید چطور می‌توانم کمکتان کنم در فضا می‌پیچید؛ اما امروز صدای نداریم یا فعلا قیمت نیست بر فضای بازار صنوف مختلف غلبه کرده است.