به گزارش «دنیای بورس» به نقل از دنیای اقتصاد، سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه (سمات) مطابق با قانون بازار اوراق بهادار مصوب آذر ماه ۱۳۸۴، جهت انجام امور پس از معاملات بازارهای بورس یا خارج از بورس تشکیل شده است.
قبل از تاسیس شرکت‌های سپرده‌گذاری در جهان، سرمایه‌گذاران بازار سرمایه از طریق شرکت‌های کارگزاری سفارش‌های خود را انجام می‌دادند و عملیات مبادله اوراق بهادار و همچنین تسویه آن بر عهده این شرکت‌های کارگزاری بود. اما با افزایش حجم معاملات و گسترش انواع گوناگون اوراق، تداوم این شیوه پردازش هم بسیار سخت و هم پرهزینه بود. راه‌حل این موضوع شکل‌گیری شرکت‌های سپرده‌گذاری مرکزی بود.
در همین راستا «سمات» نیز به‌دنبال تفکر تضمین امنیت و کارآمدی بازار اوراق بهادار ایران از طریق توسعه و بهینه‌سازی سازوکار تسویه معاملات و با تمرکز بر افزایش کارآیی، کاهش ریسک و بهینه‌سازی تسویه معاملات تشکیل شد. وظایف پس از معاملات بازارهای مالی شامل، سپرده‌گذاری و ثبت، نگهداری و انتقال اوراق بهادار و پایاپای و تسویه معاملات انجام شده در بازارهای مالی از جمله فعالیت‌های اصلی این شرکت است.
همان‌طور که از عناوین فعالیت‌های شرکت پیداست، وظایف این شرکت، از آنجا که مستقیما حافظ منافع سرمایه‌گذاران است و بقا و تداوم بازارهای مالی را فراهم می‌کند، از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. حال با توسعه بازار سرمایه و گسترش فرهنگ سهامداری، خدمات نوینی نیز به حیطه فعالیت این شرکت افزوده شده است.
یکی از مهم‌ترین موارد راه‌اندازی سامانه «سجام» است که مخفف کلمه سامانه جامع اطلاعات مشتریان است. بر این اساس هر یک از سهامداران تنها یک بار در این سامانه اطلاعات خود را وارد کرده و پس از آن دیگر نیازی به احراز هویت توسط هیچ‌یک از نهادهای مالی فعال در بازار سرمایه ندارند.
پرداخت اتوماتیک سود سهام
مژگان صفری‌مقدم| مدیر پروژه سجام
شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه به منظور ارائه خدمات زیرساختی یکپارچه و فراگیر به فعالان بازار سرمایه به ویژه سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی و ایجاد درگاه واحد خدمات‌دهی به تمامی ارکان بازار، نهادهای مالی، ناشران و مخصوصا سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی، سامانه جامع اطلاعات مشتریان (سجام) را راه‌اندازی کرد.
طبق ضوابط حاکم، استفاده از هرگونه خدمات پایه برای تمامی مشتریان حقیقی و حقوقی منوط به ثبت اطلاعات و شناسایی اشخاص مذکور در سامانه سجام است. براساس آخرین آمارها، تاکنون بیش از ۲ میلیون و ۶۰۰ هزار سهامدار در سامانه جامع اطلاعات مشتریان بازار سرمایه (سجام) ثبت خود را انجام داده‌اند.
در این میان برای آنکه سهامداران بتوانند از آخرین وضعیت پرتفوی خود آگاه شوند، با مراجعه به درگاه یکپارچه ذی‌نفعان بازار سرمایه که در حال حاضر به‌صورت کامل در حال سرویس‌دهی است، قادر خواهند بود از تمامی جزئیات مطلع شوند. بر این اساس سهامداران بعد از احرازهویت و سجامی شدن می‌توانند (از طریق مرورگر، تلفن همراه یا اپلیکیشن) به آدرس https:/ / ddn.csdiran.com مراجعه کنند و اطلاعاتی نظیر سبد دارایی، گزارش گردش معاملات، دریافت برگه سهم، اطلاعیه‌های نماد و... را مشاهده کنند.
مزایای سامانه سجام: تا قبل از عملیاتی شدن سامانه سجام همواره یک مشکل اساسی برای افتتاح‌کنندگان حساب در کارگزاری‌ها وجود داشت؛ به این شکل که افراد باید حتما بخش عمده‌ای از وقت خود را صرف مراجعه حضوری و پر کردن تعداد بی‌شماری اطلاعات می‌کردند درحالی‌که بسیاری از اطلاعات اعم از نام و نام خانوادگی، کد ملی و... به‌کرات پر می‌شد.این موضوع زمانی بغرنج‌تر می‌شد که مشتری از کارگزاری فعلی خود رضایت نداشت و مجبور بود تمامی مراحل فوق را مجددا طی کند و این سیکل به‌دفعات تکرار می‌شد. این مساله هرچند برای افرادی که درگیر بازار سرمایه هستند زیاد به چشم نمی‌آید با وجود این مساله مهمی بود که بارها مورد شکایت سرمایه‌گذاران بوده است.
همچنین متقاضیان انواع صندوقهای سرمایه‌گذاری اعم از درآمد ثابت، درآمد متغیر و مختلط نیز که افراد مبتدی و حرفه‌ای در بازار سرمایه را شکل می‌دهند هنگام مراجعه به‌طور مشابه مجبور بودند اطلاعات ثابت و تکراری را در فرم‌های مختلفی که از سوی سازمان تعریف شده پر کنند و مجددا وقت بسیاری را در ساعات اداری سپری کنند.
با راه‌اندازی سامانه سجام این بخش مهم از فرآیند ثبت‌نام بسیار سریع‌تر شده و افرادی که برای بار اول اقدام به افتتاح حساب می‌کنند با تکمیل اطلاعات در سامانه سجام، می‌توانند در مراجعات بعدی خود در انواع نهادهای بازار سرمایه اعم از صندوقهای سرمایه‌گذاری، شرکت‌های تامین سرمایه (عموما برای اشخاص حقوقی) و سایر کارگزاری‌ها زمان بسیار کمتری را جهت افتتاح حساب و ثبت‌نام صرف کنند که به‌واقع این موضوع بسیار مهم است.
دریافت سود سهام بدون مراجعه به شعب بانکی: یکی از مهم‌ترین خدمات ارائه شده از درگاه سجام، پرداخت سود سهامداران بدون نیاز به مراجعه سرمایه‌گذاران به شعب بانک‌ها خواهد بود. در واقع پیش از این توزیع سود سهامداران شرکت‌ها به‌صورت دستی با هزینه و زمان بسیار زیاد انجام می‌شد. علاوه بر این، اشتباهات انسانی هم مزید بر علت شد تا شرکت سپرده‌گذاری مرکزی، برنامه مکانیزه توزیع سود را در دستور کار قراردهد.منطق سامانه جدید بر این اساس استوار است که هیچ سهامداری برای دریافت سود، لازم نیست به هیچ شرکتی مراجعه کند یا اینکه شماره حساب ویژه‌ای برای شرکت خاصی داشته باشد. یعنی در واقع، سهامدار بودن به تنهایی برای دریافت سود کافی است.
به‌طور کلی می‌توان از طریق سامانه جامع توزیع سود، عایدی سهامداران شامل سود سهام شرکت‌ها، سود در مقاطع و سررسیدهای مختلف، وجوه حاصل از سررسید اسناد خزانه و حتی وجوه حاصل از معاملات را به‌صورت متمرکز به حساب آنها واریز کرد.علاوه بر این، اطلاعاتی از این قبیل که آیا این شرکت سود پرداخت می‌کند یا خیر، هر سهامدار چه میزان سهم دارد و چه مبلغی به وی تعلق می‌گیرد یا در چه بانکی شماره حساب دارد که سود به آن حساب واریز شود، همه به‌صورت مکانیزه و بدون دخالت دست انجام میشود.
تا قبل از عملیاتی شدن سامانه سجام، رویه پرداخت سود به اشکال مختلفی بود که رایج‌ترین آنها را در ادامه عنوان می‌کنیم. پس‌ازآنکه شرکت‌ها در مجمع عمومی عادی خود قسمتی از سود هر سهم (EPS) محقق شده را بین سهامداران تقسیم می‌کنند طبق اطلاعیه‌ای که در سامانه codal.ir منتشر کرده‌اند سرمایه‌گذاران باید به یکی از شیوه‌های زیر با توجه به برنامه شرکت اقدام به دریافت سود تقسیم شده بکند. یکی از روش‌های دریافت شماره‌حساب از تمامی سرمایه‌گذاران از طریق دورنگار یا ایمیل و واریز سود تقسیمی به‌حساب آنها بود. روش دیگر معرفی یک بانک به سرمایه‌گذاران بود تا در تاریخ مشخص‌شده سرمایه‌گذاران با مراجعه به بانک مربوطه و با ارائه کارت ملی و کد بورسی خود سود تقسیمی را دریافت کند.
جدا از هزینه‌های بی‌موردی که به شما وارد میشود مساله اصلی این است که شما در سبد خود چند سهم را با اهداف مختلف دارید. مثلا از ۹ سهم موجود در سبد خود شاید تنها روی سود تقسیمی(DPS) دو سهم حساب بازکرده‌اید، از طرفی به دلیل عدم توجه به تاریخ مجمع برخی از سهام خود، نماد بسته شده و به مجمع می‌رود و سودی را تقسیم می‌کند و چون تاریخ پرداخت تا زمان سرمایه‌گذاری شما فاصله زیادی دارد شما فراموش می‌کنید که DPS را دریافت کنید و به‌این‌ترتیب هزینه‌ای به شما تحمیل میشود.
یکی از مزایای مهم سامانه سجام کمک به سرمایه‌گذاران در این زمینه است و رویه به این شکل است که هر سهمی که شما با آن به مجمع می‌روید و از آن سود تقسیمی طلب دارید در تاریخ اعلام شده از سوی شرکت، وجوه مربوط به سود تقسیمی به‌حساب شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه واریز میشود و این شرکت وجوه مربوطه را به حساب‌های اعلامی از سوی شما در این سامانه واریز می‌کند.
براساس هماهنگی انجام شده با سازمان بورس اوراق بهادار فرآیند توزیع مکانیزه سود به‌صورت آزمایشی آغاز شده و ناشران داوطلب می‌توانند از این امکان بهره‌مند شوند. به‌طوری‌که از ابتدای سال‌جاری تاکنون چند شرکت از جمله قند نیشابور، بورس تهران، فرابورس ایران و بورس انرژی توزیع سود سهامداران سجامی خود را از این زیرساخت انجام داده‌اند. پلت‌فرم مکانیزه توزیع سود آماده بهره‌برداری کامل بوده و با ابلاغ رسمی سازمان به ناشران به‌طور کامل و رسمی شروع خواهد شد.
تغییرات جدید در «سجام»: سجام با ایجاد وحدت رویه در فرآیند شناسایی مشتری، از ارائه اطلاعات متناقض جلوگیری می‌کند همچنین با توجه به اینکه عملیات شناسایی مشتری در بازار سرمایه از طریق سجام و با طی مراحل دریافت اطلاعات و راستی آزمایی قابل اتکا از مراجع ذی‌صلاح از جمله ثبت احوال، ثبت اسناد، شاهکار، شبای بانک مرکزی، اقامتگاه قانونی و کدمعاملاتی صورت می‌پذیرد، بنابراین در کلیه سامانه‌های عملیاتی و فرآیندی بازارسرمایه که شناسایی مشتری نیاز است، شفافیت، قابلیت اتکا و یکپارچگی شکل خواهد گرفت.
یکی از مهم‌ترین اقدامات انجام شده در دریافت خدمت پایه، صدور کد معاملاتی در بازار سرمایه از طریق شناسایی مشتری در سجام انجام میشود بنابراین کد معاملاتی‌های صادر شده با اطلاعات صحیح و بدون نیاز به اصلاح مشخصات و در زمانی کمتر از ۱۰ دقیقه صادر میشود. در این میان باید عنوان کرد براساس طرح‌های تشویقی و تعاملات انجام شده با کارگزاران و بانک‌ها مراحل ثبت‌نام در سجام به راحتی از طریق اپلیکیشن‌های عمومی نظیر آپ، بانکی مانند بام، صاپ، تاپ، ای‌‌گپ و پیکاپ و نیز درگاه‌های کارگزاران و صندوقهای سرمایه‌گذاری با شتاب مضاعف در حال انجام است؛ بنابراین شرکت سپرده‌گذاری مرکزی در راستای تسهیل در امر ثبت‌نام مشتریان تمامی زیرساخت‌های ممکن را فراهم آورده است.
با «دارا» یکپارچه شویم
نیر داوری | مدیر پروژه درگاه یکپارچه ذی‌نفعان بازار سرمایه
امروزه پلت‌فرم‌های مالی و بورسی نقش بسیار مهمی در میان ذی‌نفعان بازارهای مالی پیدا کرده‌اند. در این میان شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه بنا بر مأموریت خود و با برنامه‌ریزی هدفمند، طراحی و راه‌اندازی پلت‌فرمی یکپارچه و جامع جهت دستیابی ذی‌نفعان به اطلاعات و خدمات حوزه پیش و پس از معاملات در بخش‌های سهامداران، ناشران و نهادهای نظارتی را انجام داد. درگاه یکپارچه ذی‌نفعان بازار سرمایه (DDN) خدمات الکترونیکی و آنلاین طراحی شده را از طریق اپلیکیشن موبایل (اندروید و iOS) و همچنین نسخه تحت وب به ذی‌نفعان سجامی شده ارائه می‌دهد تا بدون نیاز به مراجعه حضوری خدمات‌رسانی مربوطه انجام شود.
ارائه خدمات آنلاین به سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی: هدف درگاه «دارا» ارائه خدمات آنلاین و غیرحضوری با رویکرد اطلاع‌رسانی صحیح و به موقع به سهامداران حقیقی و حقوقی است. از جمله این خدمات می‌توان به مشاهده وضعیت سبد دارایی شامل نام و نماد دارایی، تعداد، قیمت و ارزش آن، درصد هر دارایی از سبد و کارگزار ناظر اشاره کرد. اخذ گواهی سپرده دارایی، گردش معاملات، اطلاعیه‌های صادر شده از سوی ناشران اوراق بهادار، مشاهده علت ممنوع از معامله شدن کد یا نماد و امکان شرکت در مجامع شرکت‌های ناشر موجود در سبد دارایی به‌صورت الکترونیکی (غیرحضوری) و اعطای رای از جمله دیگر کارکردهای این سامانه است. همچنین در این سامانه امکان مشاهده نمای بازارها، پروفایل اطلاعات سجام اشخاص و نیز دسترسی مستقیم به سامانه سجام برای به‌روز‌رسانی اطلاعات، آخرین اخبار از پایگاه خبری بازار سرمایه و در آینده مطالبات سود نقدی سهامداران فراهم است.
ارائه خدمات آنلاین به ناشران بازار سرمایه: هدف درگاه «دارا» ارائه خدمات آنلاین و غیرحضوری در بستری امن و مطمئن، در سریع‌ترین زمان ممکن به ناشران اوراق بهادار به‌عنوان ذی‌نفع استراتژیک شرکت سپرده‌گذاری و بازار سرمایه است. ارتباط الکترونیک با ناشران، فرآیندهای مرتبط با عملیات زیرساختی ثبت و سپرده‌گذاری، برگزاری مجامع، توزیع سود، افزایش سرمایه و گزارش‌گیری را سرعت می‌بخشد و با کاهش محسوس چرخه انجام فعالیت‌ها، بر بهره‌وری بازار سرمایه تأثیر شگرفی خواهد داشت.
حرکت به سوی حذف کاغذ و دسترسی بدون محدودیت زمانی و مکانی: یکپارچه‌سازی سرویس‌های تخصصی، ارتقای شفافیت و اطلاع‌رسانی صحیح و ارائه خدمات به‌صورت آنلاین و غیرحضوری از جمله اهداف راه‌اندازی «درگاه یکپارچه ذی‌نفعان بازار سرمایه» است. با این سامانه دسترسی به خدمات شرکت سپرده‌گذاری و اطلاعات سهامداری به‌طور مستقیم امکان‌پذیر است. حذف بیش از دو میلیون برگ کاغذ در سال و بیش از هزاران مراجعه حضوری، بخشی از مزایای مستقیم این زیرساخت الکترونیکی است. دسترسی عادلانه به اطلاعات و شفافیت بالای بازار سرمایه برای کلیه ذی‌نفعان در اقصی نقاط کشور می‌تواند زمینه ارائه خدمات جدید برخط در این حوزه باشد. به عبارت دیگر سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی اعم از سهامداران یا دارندگان صکوک و حتی در آینده نزدیک، دارندگان واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق‌ها قادر خواهند بود با مراجعه به سایت شرکت سپرده‌گذاری و استفاده از این درگاه در سطحی باورنکردنی و به شکلی انعطاف‌پذیر به اطلاعات مورد نیاز خود دسترسی پیدا کنند.
خدمات نوین سهامداری در دارا: اولین داشبوردی که استفاده‌کنندگان این درگاه به آن دسترسی خواهند داشت، «سبد دارایی» است. یعنی فرد قادر خواهد بود به ترکیب دارایی و میزان آن در هر نماد دسترسی داشته باشد که طیفی از اطلاعات شامل ارزش ریالی، تعداد سهام، درصد از کل و نوع دارایی را در برخواهد گرفت. ضمن اینکه این سبد دارایی، قابلیت جست‌و‌جو براساس بازه زمانی را هم دارد و این امکانی است که پیش از این برای دریافت آن هموطنان از هر نقطه‌ای از کشور باید حضوری به شرکت سپرده‌گذاری یا مراکز سه گانه استانی مراجعه می‌کردند.
دومین داشبورد درگاه تخصصی ذی‌نفعان بازار سرمایه داشبورد «گزارش گردش معاملات» است. این داشبورد بسیار حائز اهمیت است و علاوه‌بر اینکه گزارش جدیدی را در اختیار هموطنان قرار می‌دهد، امکان نظارت بر فعالیت کارگزاران از طریق سهامداران را فراهم و از بسیاری تخلفات و ناهنجاری‌های احتمالی جلوگیری می‌کند.
این داشبورد، همچنین اطلاعات مربوط به گردش معاملات را تا یک روز قبل در اختیار خواهد گذاشت و قابلیت گزارش‌گیری نیز دارد. سومین داشبورد از درگاه تخصصی ذی‌نفعان بازار سرمایه داشبورد «مجامع» است. سهامداران از طریق این داشبورد، این امکان را پیدا خواهند کرد که اطلاعات مجامع شرکت را به‌صورت متمرکز در اختیار داشته باشند. سهامدار همچنین به لیست مجامع دسترسی دارد و با کلیک کردن روی هر کدام از آنها می‌تواند اطلاعیه آن را از سامانه کدال بازخوانی کند و در جریان جزئیات مجمع قرار گیرد. همچنین به‌زودی سهامداران قادر خواهند بود به‌صورت الکترونیک در مجامع عمومی شرکت‌ها حضور یابند و این امر شفافیت را در بازار سرمایه ارتقا، هزینه برگزاری مجامع را کاهش و کارآیی مجامع را افزایش خواهد داد.
«اطلاعیه‌های نماد» داشبورد دیگری از درگاه تخصصی ذی‌نفعان بازار سرمایه (دارا)ست که برای مدیریت صحیح پرتفوی سهامداران کاربرد دارد. «گزارش دارایی» داشبورد دیگری است که در این داشبورد، اخذ گواهی سپرده دارایی توسط سهامدار امکان‌پذیر است؛ حتی دارایی‌های غیرقابل معامله، فریز شده و کارگزار ناظر. البته این بخش در آینده به قابلیت اصالت سنجی هوشمند و به روز مجهز خواهد شد که فراگیری بازار سرمایه در کلیه حوزه‌های خدمات مالی را فراهم می‌کند.
همچنین امکان حضور و ثبت رای در مجامع الکترونیکی، مشاهده اخبار بازار سرمایه، اطلاع‌رسانی از طریق پیامک، کیف پول الکترونیکی، دسترسی در تمام پلت‌فرم‌های وب و... از دیگر قابلیت‌های دارا خواهد بود. در راستای احترام به حقوق شهروندی در نظام اداری و به اعتبار چشم‌انداز خود به‌عنوان نهادی «چابک، هوشمند، قانون مدار و پاسخگو» سمات خود را مکلف به ارائه خدمات به موقع، سریع و آسان به ارباب رجوع می‌داند. از همین رو به‌زودی زیرساخت میزخدمت الکترونیکی در این درگاه راه‌اندازی میشود و خدمات سهامداری، حقوقی و عمومی شرکت به‌صورت کاملا پیشرفته و دوطرفه در اختیار خانواده ۱۲ میلیونی بازار سرمایه قرار خواهد گرفت.
برگزاری الکترونیکی مجامع
نازنین خوشنویسان | مدیر پروژه مجامع الکترونیک سمات
شرکت در مجامع، یکی از مهم‌ترین دغدغه‌هایی است که در یک سال، برای سرمایه‌گذاران رخ می‌دهد. ناشرانی که سهام شرکت‌های خود را در بازار سرمایه منتشر کرده‌اند، موظف به برگزاری سالانه مجمع عمومی هستند تا عملکرد یکساله شرکت تشریح و برنامه‌ها و چشم‌اندازهای آتی اعلام شود.
برگزاری الکترونیکی مجامع: اما با پیشرفت تکنولوژی، همان‌طور که معاملات بورس از حالت سنتی نقل مکان کرد و حتی نوع معاملات از دستی به الگوریتمی در حال حرکت است، شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه (سمات) قصد دارد مجامع شرکت‌های بورسی را به‌صورت الکترونیک برگزار کند تا علاوه بر کاهش هزینه‌ها، پاسخگویی مدیران افزایش و رای‌گیری به‌صورت الکترونیک برگزار شود.
در همین رابطه، سمات، پلت‌فرمی با توان نیروهای داخلی و مجموعه‌های دانش‌بنیان طراحی و عملیاتی کرده است تا شرایط برای برگزاری مجامع الکترونیک در بازار سرمایه مهیا شود.براساس این طرح، افرادی که در سامانه جامع اطلاعات مشتریان بازار سرمایه (سجام) ثبت‌نام کرده و احراز هویت شده‌اند، می‌توانند از پلت‌فرم مجامع الکترونیک استفاده کنند.
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های این طرح که همگام با استانداردهای بین‌المللی طراحی شده، این است که اطلاعات مجامع چند روز قبل از برگزاری در اختیار سهامداران قرار می‌گیرد و آنها فرصت کافی برای مطالعه و تحلیل داده‌ها را خواهند داشت.نکته مهم‌تر این است که امکانی برای سهامداران فراهم شده است تا سوالات و ابهاماتی را که از مدیران شرکت دارند، مطرح کنند تا عملا محدودیت‌های زمانی برای پاسخ به سوالات سهامداران از بین برود که به‌طور حتم این امر میزان پاسخگویی به سهامداران را افزایش می‌دهد.
مشاهده فهرست مجامع هر سهامدار، حضور در رای‌گیری‌ها، شمارش مکانیزه آرا، مشاهده صورت‌جلسه مجامع، دریافت مستندات و فیلم مجمع از دیگر مزایای این پروژه بزرگ است که قطعا منجر به افزایش شفافیت و گامی در جهت رسیدن به اقتصاد هوشمند است. بدون شک این پلت‌فرم می‌تواند یکی از زیرساخت‌های چرخه هوشمند باشد، چراکه هم‌اکنون مشارکت سهامداران حقیقی در مجامع شرکت‌ها بسیار اندک است و دسترسی آنلاین به مجامع، می‌تواند مشارکت آنها و استفاده از نظرات و ایده‌ها را عملیاتی کند و باعث رسیدن به نتایج مطلوب شود. تجربه سال‌های اخیر در کشور نشان می‌دهد که مردم از فناوری‌های جدید استقبال گسترده‌ای کرده‌اند و در حال حاضر سهامداران بازار سرمایه مشتاق بهره‌گیری از تکنولوژی‌های روز جهان هستند.
برگزاری آزمایشی مجمع الکترونیک: در همین راستا، مجمع عمومی شرکت سپرده‌گذاری مرکزی امسال به‌صورت پایلوت در این شرکت برگزار شد تا فرآیندهای آن مورد آزمایش قرار گیرد. در این فرآیند، سهامداران می‌توانستند حتی فیلم مجمع را مشاهده کنند، اگر هم دیر به جلسه می‌رسیدند می‌توانستند از مباحث جلسه مطلع شوند. این امکان در شبکه توزیع محتوای سمات راه‌اندازی شده است. نکته بعدی بحث شمارش آرا بود که به‌صورت کاملا مکانیزه و از داخل پلت‌فرم انجام شد.
قاعدتا در هر سوال بحث حد نصاب رای دهندگان و بحث نتیجه آرا مطرح است. این دو در داخل سیستم درگاه احراز هویت پلت‌فرم دارا برای مجامع راه‌اندازی شده بود، تدوین انجام شده و در نهایت بعد از مجمع، سهامداران می‌توانستند فیلم مجمع و مجموعه مستنداتی که مطرح شده و پرسش‌ها و پاسخ‌ها و نتایج آرای جلسه را ببینند.پیش‌بینی ما این است که در فاز بعد، بحث صورت‌جلسه مجمع به‌صورت آنلاین تهیه شود تا نهادهای ارکان مجمع درجا آن را امضا کنند، سپس برای نهاد ناظر ارسال شود و بعد از تایید نهاد ناظر مستقیما به مجموعه ثبت شرکت‌ها و روزنامه رسمی برود.
یعنی به‌دنبال انتشار آنی صورت‌جلسات مجمع هستیم. این بخش نیز می‌تواند در فاز بعدی محقق شود. تا تحول بزرگی در بحث حاکمیت شرکتی و تعامل الکترونیکی بین دستگاه‌ها ایجاد شود.
سمات مسوول اجرای مجامع الکترونیک: در همین راستا باید عنوان کرد که طبق ماده ۶۸ برنامه توسعه کشور، بازار سرمایه و سازمان بورس این کار را بر عهده شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار گذاشته‌اند. البته قطعا هر کسی بخواهد از هر پلت‌فرمی استفاده کند، باید تایید سازمان بورس را اخذ کند. در اساسنامه شرکت سپرده‌گذاری مرکزی با صراحت نوشته شده است که برگزاری مجامع عمومی و عادی و سالانه شرکت‌های ثبت شده در سازمان بورس اوراق بهادار به‌عنوان ماموریت‌های شرکت سپرده‌گذاری و موضوع فعالیت این شرکت دیده شده و تکلیفی از طرف مجمع است.البته هر رقابتی سازنده است، با این حال شرکت سپرده‌گذاری مرکزی تمام تلاش خود را انجام می‌دهد تا این کار را با بالاترین سطح کیفی ممکن ارائه بدهد.
در واقع تمام تلاش ما مبنی بر استفاده از حداکثر توان فنی شرکت است، با این حال قطعا محدودیتی از لحاظ ورود تیم‌ها و شرکت‌های دیگر وجود ندارد.همچنین اگر تیمی اعلام آمادگی کند، ما می‌توانیم در داخل مجموعه از حضور و ظرفیت او استفاده کنیم. تلاش این است که بتوانیم این بازار را به‌صورتی عمیق‌تر و بهتر پوشش بدهیم، زیرا حضور بازیگران دیگر به نفع ما خواهد بود. شرکت سپرده‌گذاری تمام تلاش خود را انجام می‌دهد تا به‌عنوان مجموعه‌ای فناور و نوآور این کار را به نحو مطلوب به انجام برساند.
نظام‌مندی صندوقهای سرمایه‌گذاری
عطاءاله ناصری| مدیر پروژه FundReg
شاید زمانی که در تیرماه سال ۱۳۸۶ اولین صندوق سرمایه‌گذاری مشترک به ابتکار بانک کارآفرین پذیره‌نویسی می‌شد، کمتر کسی فکر می‌کرد که روزی این ابزار بازار سرمایه، به یکی از مهم‌ترین ابزارهای سرمایه‌گذاری مردم تبدیل شود؛ به گونه‌ای‌که هم اکنون معادل حدود ۱۰درصد از نقدینگی کل کشور در انواع صندوقهای سرمایه‌گذاری مشترک سرمایه‌گذاری شده است. آن زمان اولین صندوق سرمایه‌گذاری مشترک با هدف ایجاد ابزاری برای سرمایه‌گذاری غیرمستقیم مردم در بازار سرمایه، کاهش ریسک سرمایه‌گذاری و نهادینه کردن و گسترش فرهنگ استفاده از صندوقهای سرمایه‌گذاری مشترک ایجاد شد.
پس از آن آرام آرام تعداد صندوقهای پذیره‌نویسی شده در چارچوب قانون بازار اوراق بهادار افزایش یافت. به‌طوری‌که تعداد آنها از مرز ۲۰۰صندوق عبور کرد.
در کشورهای توسعه‌یافته اغلب مردم از طریق صندوق‌ها نسبت به سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه اقدام می‌کنند و با استفاده از مزیت صندوقهای سرمایه‌گذاری از جمله مدیریت حرفه‌ای دارایی‌ها، با کاهش ریسک‌های غیر سیستماتیک ثروت خود را افزایش می‌دهند. به‌عنوان مثال در کشوری مانند آمریکا در حدود یک‌سوم جمعیت کشور بخشی از دارایی خود را در انواع صندوقهای سرمایه‌گذاری نگهداری می‌کنند.
شاید اگر این الگو از سال ۸۶ در کشور ما پیاده‌سازی می‌شد و فرهنگ استفاده از صندوقهای سرمایه‌گذاری مشترک گسترش می‌یافت، هم اکنون با انبوهی از کدهای سهامداری مواجه نبودیم. هر چند به تازگی شاهد توصیه‌های فرهنگ سرمایه‌گذاری از سوی سازمان بورس و اوراق بهادار هستیم که معامله‌گران تازه وارد بورس را به سرمایه‌گذاری در صندوقهای سهامی تشویق می‌کند.
تاکنون دارایی‌های حدود ۲ میلیون نفر از مردم که در حدود ۱۹۰هزار میلیارد تومان برآورد میشود، در اختیار صندوقهای سرمایه‌گذاری مشترک قرار دارد. اطلاعات دارایی‌های این افراد عمدتا در سامانه‌های شرکت‌های نرم افزاری (OMS) نگهداری می‌شد که به لحاظ قانونی و حاکمیتی مشمول نظارت‌های حداقلی بود.
اگر روزی دیتای این شرکت‌ها به هر دلیلی از بین می‌رفت، بازار سرمایه دچار بحران می‌شد و از این حیث ریسک بزرگی بازار سرمایه و اقتصاد کشور را تهدید می‌کرد. از سوی دیگر این پراکندگی داده‌ها اعمال اقدامات قانونی را دشوار کرده بود.
با توجه به مضرات پیدا و پنهان این شرایط، از حدود دو سال پیش در ارکان بازار سرمایه این بحث مطرح بود که داده‌های صندوقهای مبتنی بر صدور و ابطال وارد سامانه پس از معاملات شده و اطلاعات دارایی سرمایه‌گذاران در بازار سرمایه تجمیع شود.
طرح این بحث اهداف زیر را دنبال می‌کرد:
- نظارت بیشتر سازمان بورس بر صندوقهای سرمایه‌گذاری مشترک مبتنی بر صدور و ابطال.
- رجیستری اطلاعات دارندگان واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق‌ها در شرکت سپرده‌گذاری مرکزی.
- امکان توثیق واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق‌ها و اعمال اقدامات قانونی.
- حفاظت بیشتر از اطلاعات دارایی سرمایه‌گذاران، از طریق سپردن این اطلاعات به یک نهاد امین در بازار سرمایه.
شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه به‌عنوان نهاد امین بازار اقدام به تعریف پروژه ثبت صندوقهای سرمایه‌گذاری در سمات کرد. در این پروژه با مطالعه تطبیقی کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته دریافتیم که اغلب این کشورها، برای مدیریت فرآیندها و نظارت بر ارکان صندوقهای سرمایه‌گذاری نسبت به پیاده‌سازی یک پلت‌فرم مخصوص صندوقهای سرمایه‌گذاری، تحت مدیریت شرکت سپرده‌گذاری آن کشور آن کشور اقدام کرده‌اند.
با توجه به عضویت شرکت سپرده‌گذاری ایران در نهاد استاندارد‌سازی صندوقهای سرمایه‌گذاری آسیا (AFSF) بر همین اساس مدلی استاندارد برای پیاده‌سازی پلت‌فرم جامع صندوقهای سرمایه‌گذاری طراحی و پیشنهاد شد و در نهایت ثبت صندوقهای سرمایه‌گذاری مبتنی بر صدور و ابطال در سمات به تصویب هیات مدیره سازمان بورس رسید.
به‌طور کلی سه مدل استاندارد بین‌المللی برای Back-Office پلت‌فرم صندوقهای سرمایه گذار مبتنی بر صدور و ابطال وجود دارد که شامل مدل‌های Transfer Agent، CSD و Global Platform است.
پیشنهاد سپرده‌گذاری مرکزی ایجاد سامانه‌ای برای ثبت متمرکز اطلاعات دارندگان واحدهای سرمایه‌گذاری و صدور و ابطال واحدهای آنها مبتنی بر مدل استاندارد CSD بود.
هم اکنون سامانه مذکور با نام FundReg طراحی و پیاده‌سازی شده و در حال طی کردن مراحل تست و پایلوت است و در آینده‌ای نزدیک به بهره‌برداری می‌رسد.
بهره برداری از این سامانه مزایای زیر را در پی دارد:
- محافظت از دارایی سرمایه‌گذاران و مردم در یک نهاد امین که مسوولیت صیانت از دارایی سرمایه گذاران در بازار سرمایه را بر عهده دارد.
- امکان توثیق واحدهای سرمایه‌گذاری و اعطای اعتبار و وام به دارندگان واحدهای سرمایه‌گذاری در تمام بانک‌ها و نهادهای مالی کشور.
- امکان سرمایه‌گذاری آنلاین در تمام صندوقهای سرمایه‌گذاری، فقط با یک بار مراجعه حضوری و احراز هویت.
- ارائه گواهی تمکن مالی تجمیعی شامل تمامی اوراق بهادار و واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق‌ها، توسط شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار برای ارائه به مراجع مختلف.