دنیای بورس-بهزاد بهمن‌نژاد: مطابق نظر کارشناسان، راه‌اندازی بازار ثانویه ارز موجب فروکش التهاب در بازارهای دلار و سکه شد. هفته گذشته در نخستین معاملات بازار دوم ارز نرخ دلار بدون مداخله دولتی در محدوده 7500 تومان کشف شد و همین مساله کافی بود تا معاملات در بازارهای ارز و سکه نیز روند کاهشی بگیرند. به طوری که دلار تا کف 7700 تومانی و سکه به زیر 2700 هزار تومانی کاهش یافتند.
اما مجدد در معاملات پنجشنبه شاهد بازگشت قیمت‌ها در این دو بازار بودیم. در ادامه این روند قیمت امروز سکه از 2700 هزار تومان فراتر رفت و دلار بالاتر از 7800 تومان ایستاد. این تغییر مسیر دو سیگنال متفاوت را در بر دارد.
یک: نخستین مساله آن است که زمانی که عرضه دلار در بازار ثانویه به صورت محدود انجام شود، کنترل قیمت‌ها در بازار آزاد نیز محدود خواهد بود. به عبارت دقیق‌تر، اکنون فقط 20 درصد از صادرات غیرنفتی امکان فروش ارز خود را در بازار ثانویه دارند. بنابراین، هنوز سمت عرضه در این بازار ضعیف است و اگر سیاست‌گذار تمایل دارد نرخ دلار در سطوح پایین‌تری تثبیت شود باید مجوز عرضه ارز سایر صادرکنندگان از جمله فلزی‌ها و پتروشیمی‌ها نیز داده شود. این موضوع نه تنها قیمت‌ها در بازارهای ارز و سکه را کنترل می‌کند بلکه با ایجاد جذابیت برای سهام، عاملی برای هدایت نقدینگی به بورس به عنوان یک بازار غیرسفته‌بازی می‌شود.
به این ترتیب با محدود کردن هرچه بیشتر سبد ارز 4200 تومانی می‌توان برای تثبیت نرخ‌ها در بازارهای ارز و سکه قدرت بیشتری داشت. البته باید در نظر داشت که اصرار بر ریزش سنگین قیمت‌ها در بازار ارز بار دیگر جریان‌های سفته‌بازی را فعال خواهد کرد و موج تازه‌ای در سطوح بالاتر قیمتی به راه می‌اندازد.
دو: بحث دوم مربوط به عوامل غیراقتصادی است. جایی که نگرانی از کاهش درآمدهای نفتی کشورمان منجر به افزایش تقاضا در بازار ارز شده است. تهدیدهای ضد و نقیض آمریکایی‌ها درباره به صفر رساندن صادرات نفت ایران منشا این نگرانی‌ها است. این مساله نشان می‌دهد که هنوز برای خاموش شدن التهابات ارزی نیازمند یک اطمینان نسبی از فضای سیاسی هستیم. بنابراین، سیاست‌گذار علاوه بر رعایت اصول اقتصادی باید در حوزه سیاست خارجه نیز تمرکز ویژه‌ای بر شرایط داشته باشد.
اما نکته دیگر آن است که به نظر می‌رسد نوعی خطای محاسباتی میان معامله‌گران ارز به چشم می‌خورد. به گفته کارشناسان بین‌المللی، آمریکا توان حذف تمام صادرات نفتی ایران را ندارد. زیرا اکنون ظرفیت افزایش تولید نه از سوی اعضای اوپک و نه از سمت نفت شیل آمریکا به حدی که بتواند کل صادرات نفت ایران را پوشش دهد وجود ندارد. همچنین نوعی تبادل میان کاهش صادرات و رشد قیمت‌ها وجود دارد. بر اساس محاسباتی که یک موسسه بین‌المللی حوزه انرژی در دانشگاه کلمبیای آمریکا انجام داده است، در سناریوهای منطقی کاهش صادرات به راحتی می‌تواند با افزایش قیمت نفت جبران شود. بنابراین از این ناحیه ریسک چندانی از نگاه کارشناسان بین‌المللی متوجه کشورمان حداقل در کوتاه‌مدت نیست.
جمع‌بندی
در یک نتیجه‌گیری کلی می‌توان به سه مساله اشاره کرد. نخست آنکه سیاست‌گذار به هیچ عنوان نباید بر کاهش شدید قیمت‌ها در بازارهای ارز و سکه اصرار کند. زیرا هر اقدام دستوری و کاهش بیش از اندازه مجددا جریان‌های سفته‌بازی را فعال کرده و موجب ناپایداری نرخ دلار می‌شود. مساله دوم آنکه برای کاهش تلاطم نرخ ارز باید گام‌های تکمیلی آزادسازی نرخ دلار با افزودن دلار سایر بخش‌های صادراتی به بازار دوم انجام شود. سومین مساله نیز آن است که باید در مجموعه حکومت نوعی اجماع برای کاهش تنش‌های غیراقتصادی شکل بگیرد تا بتوان با ایجاد اطمینان خاطر در فضای سیاسی، التهابات در بازارهای سفته‌بازی را به حداقل رساند.