نفت یا همان طلای سیاه، واژه‌ای که بارها و بارها به گوشمان رسیده است؛ طلایی که در اقتصاد ایران نقشی بیشتر از یک کالای باارزش بازی داشته است. کالایی که در زمان فروش بالای آن، اقتصاد ایران در دوران رونق و در زمان کاهش فروش آن اقتصاد ایران در رکودهای سنگین قرار گرفته است. این طلای سیاه که نقشی اساسی در اقتصاد ایران داشته، همواره در بررسی مسائل اقتصادی ایران مورد توجه کارشناسان و اقتصاددانان بوده است.
پیش از این، اهمیت درآمدهای نفتی و واگرایی آمارهای فروش نفت از سه منبع معتبر مورد بررسی قرار گرفت. همچنین به دلیل این واگرایی، به تفصیل پرداخته شد. در ادامه بررسی کردیم که سهم ایران در میان پنج کشور نفتی منطقه به چه شکل بود و تحریم‌ها چه اثری بر جایگاه نفتی ایران در میان این کشورها داشت.
در این گزارش قصد داریم به میزان درآمد از دست‌رفته نفتی اقتصاد ایران بر اساس دو سناریو بپردازیم و ببینیم اگر می‌توانستیم در دهه ۹۰ مانند دوران پیش از تحریم و دوران پیش از انقلاب تولید نفت داشته باشیم، چه میزان درآمد نفتی در اقتصاد خود جذب می‌کردیم.
سناریو اول؛ سهم از تولید جهانی ۴.۷ درصدی
در این سناریو فرض بر این است که میزان تولید نفت ایران در دهه ۹۰ که دهه تحریم‌های اقتصادی و نفتی بود، مانند میانگین سه دهه پیش از خود بوده است. آمارهای bp نشان می‌دهد در این سه دهه میانگین سهم تولید نفت ایران از تولید نفت جهانی معادل ۴.۷ درصد بود. یعنی در این سه دهه، ایران به طور میانگین ۴.۷ درصد از نفت جهان را تولید می‌کرد.
اگر در دهه ۹۰ نیز این سهم ادامه پیدا می‌کرد، می‌توان گفت درآمد نفتی کشور در پنج سال بالاتر از درآمد نفتی واقعی این دهه قرار می‌گرفت. به عبارتی، تنها در سال‌هایی که تحریم تازه شروع شده یا توافق برجام امضا شده است، می‌توان دید درآمد نفتی واقعی و درآمد نفتی پیش‌بینی شده در این سناریو با یکدیگر برابر بوده است.
به بیان ساده‌تر، می‌توان دید تحریم باعث شده که درآمد نفتی ایران در پایین‌تر از ظرفیت خود در تمام این سال‌ها قرار بگیرد و اقتصاد را متاثر کند.
سناریو دوم؛ سهم از تولید جهانی ۸.۴ درصدی
در این سناریو فرض بر این است که ایران در دهه ۹۰ می‌توانست در دوران طلایی نفتی خود در دهه ۴۰ و ۵۰ قرار بگیرد. یعنی میزان تولید نفت در این دهه به ۸.۴ درصد تولید نفت جهانی برسد. در این صورت می‌توان مشاهده کرد که میزان درآمد نفت در این دهه در کمترین حالت حدود ۱۰۰ میلیارد دلار در سال و در بیشترین حالت به سطح ۲۵۰ میلیارد دلار در سال می‌رسید.
مقایسه این آمار با درآمدهای واقعی نفتی نشان می‌دهد که درآمد پیش‌بینی شده در این سناریو اختلاف زیادی با درآمد واقعی نفت در این دهه داشته است.