چگونگی سودآوری 5 بازیگر صنعت پرداخت

• مهسا آغازی | تحلیلگر بازار سرمایه

صنعت پرداخت الکترونیک با توجه به افزایش سهولت دریافت‌ها و پرداخت‌های مالی، روند رو به رشدی را در سالیان اخیر (مطابق با داده‌های اقتصادی شاپرک) پشت‌سر گذاشته و پیش‌بینی می‌شود در سالیان آتی همچنان از نسبت حجم اسکناس و مسکوک از کل نقدینگی کاهش یافته و بر حجم تراکنش از محل ابزارهای پرداخت کارتخوان، اینترنتی و موبایلی اضافه شود.

نسبت اسکناس و مسکوکات به نقدینگی در خرداد۹۹، به میزان ۱۸/ ۲درصد گزارش شده‌ و این درحالی است که در تیرماه ۹۸، به میزان ۴۸/ ۲درصد بوده است، بدیهی است که همواره حجم ثابتی از تقاضای اسکناس و مسکوک در جامعه وجود خواهد‌ داشت و روندی که تا به امروز طی شده با همین شیب و شتاب ادامه ندارد، اما سیگنال بسیار مهمی از تغییر شکل پرداخت‌ها و انتقالات مالی است.

شرکت‌هایی که در این گزارش ذکر شده‌اند، اصلی­‌ترین فعالان این صنعت به‌همراه سهم بازار آنها هستند که می­‌توان درآمد پایداری را برای سالیان آتی آنها (در مجموع و بدون‌لحاظ ریسک­‌های عملیاتی هریک از شرکت‌ها) در نظر داشت. در حال‌حاضر بیش از ۱۲۱ میلیون سیم‌کارت فعال، بیش از ۹ میلیون کاربر اینترنت پهن‌باند ثابت و بیش از ۷۳ میلیون کاربر اینترنت پهن‌باند سیار وجود دارد که فاکتورهای معناداری در چشم‌انداز این صنعت تلقی می‌شوند.

ترین‌های صنعت

در بررسی سهم از بازار تراکنش‌های هر‌یک از ابزارهای پذیرش در مهرماه سال‌جاری، به‌طور هم‌زمان بیشترین سهم تعدادی و مبلغی تراکنش‌های ابزار کارتخوان فروشگاهی به شرکت «به‌پرداخت ملت» تعلق داشته است. در مهر ماه شرکت «تجارت الکترونیک پارسیان» بالاترین سهم را در حجم تراکنش‌های اینترنتی کسب کرده ‌است.

بالاترین سهم مبلغی تراکنش‌های اینترنتی نیز در اختیار شرکت «پرداخت الکترونیک سامان» است. در ماه آبان همچنان شرکت «آسان‌پرداخت پرشین» بالاترین سهم را در حجم تراکنش‌های پرداخت قبض و خرید شارژ کسب کرده و بیشترین سهم مبلغی تراکنش‌های مذکور توسط شرکت «تجارت الکترونیک پارسیان» پوشش داده شده‌است.

ترکیب تراکنش‌ها

مبلغ تراکنش‌ها از دو بخش تعداد تراکنش و مبلغ هر تراکنش تشکیل شده است. در مقایسه روند تراکنش‌های اینترنتی، تعداد تراکنش به لحاظ فاکتور بنیادی و تحلیل از اهمیت بیشتری نسبت به مبلغ تراکنش برخوردار است، چراکه مبالغ تراکنش از فاکتور تورم تاثیر می‌گیرند و در واقع باید بررسی کرد رشد مبلغی از محل تعداد است و یا نرخ؛ لذا بررسی تعداد تراکنش‌ها دید صحیح‌تر و جزئی‌تری از روند را نشان می‌دهد.

تعداد تراکنش‌ها در مهرماه ۹۹ به بیش از ۲۸۰۰ میلیون تراکنش و مبلغ نیز به بیش از ۴۸۰‌هزار میلیارد تومان رسیده‌است. نکته مهم در پیگیری ارزش تراکنش‌ها موضوع ارزش اسمی و حقیقی آنهاست. در ارزش حقیقی، شاخص‌کل کالاها و خدمات مصرفی نیز لحاظ می‌شود که درک صحیح‌تری از روند صنعت را به‌دست می‌دهد. ارزش اسمی تراکنش‌ها در مهر ۹۹ نسبت به مهر۹۸، ۹۰درصد افزایش داشته و این در حالی است که ارزش حقیقی آن، ۳۴درصد رشد کرده‌است.

در خرداد نسبت تراکنش‌های شاپرکی به کل نقدینگی ۶۳/ ۱۴ درصد اعلام شده است. کمترین مقدار این نسبت در دوازده ماهه منتهی به خرداد مربوط به فروردین۹۹ با ۸۷/ ۷درصد و بیشترین آن مربوط به اردیبهشت۹۹ با ۳۳/ ۱۵ درصد بوده است. رشد نقدینگی و افزایش اقبال به خدمات پرداخت الکترونیکی، باعث افزایش فروش در این صنعت می‌شود.

حجم نقدینگی متاثر از دو فاکتور بسیار مهم پایه پولی و ضریب تکاثر پول است. بررسی روند تغییرات حجم نقدینگی در دهه شصت حاکی از تغییرات متوسط سالانه ۱۸درصدی‌ در دهه‌۷۰، ۲۷ درصدی‌ در دهه ۸۰، ۲۸ درصدی و در دهه ۹۰ تا پایان سال ۹۷، حاکی از رشد متوسط سالانه ۲۶درصدی است. در مجموع به‌طور متوسط حجم نقدینگی سالانه معادل ۲۵درصد رشد داشته است. حتی در صورتی‌که سهم تراکنش‌های شاپرک از نقدینگی را ثابت فرض کنیم، باز‌هم افزایش نقدینگی، رشد صنعت را تضمین می‌کند.

ابزار‌های پذیرش

سوئیچ شرکت شبکه الکترونیکی پرداخت کارت (شاپرک) سه نوع «ابزار پذیرش اینترنتی»، «ابزار پذیرش موبایلی» و «ابزار پذیرش کارتخوان فروشگاهی» را پشتیبانی می‌‌کند. مجموع ابزارهای پذیرش در مهرماه ۹۹ به بیش از ۱۱هزار و ۹۰۰ ابزار رسیده‌است که کارتخوان‌های فروشگاهی با سهم حدود ۷۵ درصدی از تعداد ابزار فعال سیستمی، بیشترین وزن بین ابزارهای پرداخت را به خود اختصاص داده‌اند.

کارتخوان‌های فروشگاهی، بیش از ۹۰درصد از تعداد تراکنش‌ها و حدود ۵/ ۸۹ درصد از مبالغ تراکنش‌ها را به خود اختصاص داده‌اند. ابزار پذیرش اینترنت رتبه دوم و ابزار پذیرش موبایلی نیز رتبه آخر را به خود اختصاص داده است. متوسط مبلغی هر تراکنش ابزارهای پذیرش موبایلی و اینترنتی به ترتیب ۰۹/ ۰ و ۱۳/ ۳ میلیون ریال و در ابزار کارتخوان فروشگاهی ۷۱/ ۱ میلیون ریال است.

در بین خدمات ارائه شده شاپرک، خرید کالاها و خدمات با سهم بیش از ۸۶ درصدی، بیشترین وزن تعدادی را به خود اختصاص داده است، پرداخت قبض و خرید شارژ تلفن همراه نیز رتبه بعدی را با وزن حدود ۸ درصدی به خود اختصاص داده‌است. همچنین کالاها و خدمات با وزن بیش از ۹۷ درصدی بالاترین سهم از مبلغ تراکنش‌ها را دارد.

متوسط اثر بخشی کارتخوان‌های فروشگاهی فعال سیستمی

دو شاخص تعداد کارتخوان‌های فروشگاهی و تعداد تراکنش‌های آن در کنار یکدیگر، می‌توانند تعیین‌کننده عملکرد شرکت و توزیع مناسب این ابزارها توسط شرکت باشند که برای این منظور می‌توان شاخص اثر بخشی کارتخوان فروشگاهی فعال سیستمی را تعریف کرد. این شاخص بیانگر نسبت سهم هر شرکت از تراکنش‌های کارتخوان فروشگاهی به سهم آن شرکت از ابزار کاتخوان فروشگاهی است.

عدد حاصل میزان اثر‌بخشی کارتخوان‌های یک شرکت در شبکه پرداخت الکترونیک را نشان می‌دهد و مقدار آن بیانگر میزان توانایی یک شرکت در جذب تراکنش‌هاست. در واقع چنانچه این شاخص برای شرکتی برابر یک باشد به این معنی است که آن شرکت توانسته است دقیقا به اندازه سهمی که از ابزارها دارد، از بازار تراکنش‌ها به دست آورد و چنانچه مقدار شاخص بالاتر از یک باشد، یعنی شرکت بیشتر از سهمی که از ابزارها دارد، موفق به جذب تراکنش شده است.

بنابراین می‌توان چنین گفت که شاخص اثر بخشی کارتخوان فروشگاهی، کارآیی توزیع کارتخوان‌های شرکت‌هایPSP را بررسی می‌کند. از این جنبه، به ترتیب، به پرداخت ملت، آسان پرداخت پرشین، پرداخت الکترونیک سامان، الکترونیک کارت دماوند و تجارت الکترونیک پارسیان، بهترین رتبه‌ها و نتیجه نسبت بالای یک را در مهرماه۹۹ به خود اختصاص داده‌اند. این بدان معناست که شرکت‌های مذکور هم در بین کارتخوان‌های فعال سیستمی و هم در بین کارتخوان‌های تراکنش‌دار نسبت به سایر شرکت‌ها، تراکنش بیشتری جذب کرده و کارآیی مناسبی را نشان می‌دهند.

وضعیت سودآوری شرکت‌های پرداخت الکترونیکی در بازار سرمایه

تا به اینجا سعی شد، ضمن بررسی ابعاد کلان این صنعت به بررسی جایگاه هریک از شرکت‌ها نیز بپردازیم. مهم‌ترین داده‌های عملیاتی شرکت‌های فعال این صنعت در بازار سرمایه به‌خصوص با تمرکز بر جنبه سودآوری ارائه شده است. در جداول این گزارش به اطلاعات صورت سود و زیان دو فصل اخیر این شرکت‌ها اشاره شده است.