مراحل سه‌گانه برنامه احتمالی بایدن برای ایران پس از پیروزی در انتخابات
- برنامه مدون همکاری دوباره با ایران/مرکز امنیت آمریکا نوین
- ترجمه | هادی خسروشاهین
مرحله اول: کاهش تنش‌ها و توافق محدود اولیه، شامل کاهش تحریم‌های بشردوستانه و پایان ممنوعیت سفر مقامات ایران، از جمله محمدجواد ظریف، به آمریکا، توافق منطقه‌ای بر پایه اصل «آرامش در برابر آرامش» و بازگشت دوجانبه به برجام طی یک فرآیند ۳۰ تا ۶۰ روزه یا ترتیبات هسته‌ای جایگزین آن.
مرحله دوم : رایزنی با کنگره، ۱+۵، اسرائیل و دولت‌های خلیج فارس ، که همزمان با مرحله‌ی اول آغاز می‌شود و در حالت ایده‌آل تا تابستان سال ۲۰۲۱ به نتیجه خواهد رسید.
مرحله سوم: طراحی دو مسیر موازی برای مذاکرات جامع بلندمدت، که از پاییز سال ۲۰۲۱ آغاز خواهد شد. منظور از دو مسیر موازی آن است که از یک طرف، توافق جدید هسته‌ای با تمدید زمان بندهای «غروب آفتاب»، و بازرسی‌ها و دسترسی‌های شدیدتر مدنظر قرار خواهد گرفت، و از طرف دیگر، مذاکرات در مورد تحولات منطقه‌ای و برنامه موشکی آغاز می‌شود.
به منظور ترغیب ایران، تلاش می‌شود این مذاکرات همزمان با این کشور، در سطح منطقه نیز پیگیری شود. در مسیرِ غیرهسته‌ای، تمام بازیگران کلیدی منطقه‌ای و حتی فرامنطقه‌ای، نظیر روسیه، چین، و اروپا، مشارکت خواهند کرد؛ در مسیر هسته‌ای نیز بر مشارکت گروه ۱+۵ و ایران تأکید خواهد شد.
ترامپ رفتنی شد | آینده ترامپیسم
دنیای‌اقتصاد هم در گزارشی نوشت: شاید این روزها نام «دیوار آبی» را زیاد شنیده باشید. همان نام‌هایی که در شبکه‌های اجتماعی با آنها جوک می‌سازند: «ویسکانسین»، «میشیگان» و «پنسیلوانیا». اگر این اسامی را ایرانی‌ها اخیرا در مطلب طنزشان به کار می‌برند اما این سه ایالت دست دموکرات‌ها را گرفته است و با زحمت زیاد به سمت کاخ سفید هل می‌دهد.
در حالی که از میان این سه ایالت، بایدن در ویسکانسین و میشیگان پیروز قطعی شده است، نتیجه پنسیلوانیا می‌تواند تعیین‌کننده باشد. در ایالت پنسیلوانیا، در حالی که ترامپ با اختلاف از بایدن جلو بود، نوبت به آرای شهری و پستی رسید، نرم‌نرمک ورق به سود معاون سابق رئیس‌جمهوری یا نامزد دموکرات‌ها برگشت.
البته در شرایطی که در این سه ایالت، هیاهوی بسیاری جاری است و نگاه‌ها به دیوار آبی دوخته شده است، یک ایالت بی‌سروصدا در حال آبی شدن است: جورجیا. بنا بر نقشه راه ترسیمی نیویورک-تایمز، با شمارش ۹۸ درصد آرا، بایدن ناگهان خود را بالا کشید و با رای ۲ میلیون و ۴۴۹ هزار و ۳۷۱ رای از ترامپ بالاتر ایستاد. در این مقدار شمارش آرا، ترامپ ۲ میلیون و ۴۴۸ هزار و ۴۵۴ رای به‌دست آورد اما هر دو روی عدد ۴/ ۴۹ درصد ایستادند.
در این ایالت، روند شمارش آرا به سود بایدن بوده و اگر اتفاق خاصی نیفتد، این ایالت نیز به دست دموکرات‌ها خواهد افتاد و اصلا دیگر نیازی به رای پنسیلوانیا نخواهد بود. هر چند پنسیلوانیا ۲۰ رای الکترال دارد و جورجیا ۱۶ رای، اما با احتساب آرای الکترال نوادا و آریزونا، بایدن از رای الکترال ۲۷۰ عبور خواهد کرد. پنج‌شنبه‌شب درصد آرای جو بایدن در دو ایالت سرنوشت‌ساز جورجیا و پنسیلوانیا با افزایش‌هایی در حد یک‌دهم درصد رفته‌رفته به درصد آرای دونالد ترامپ نزدیک شد.
حال این احتمال هست که اعلام پیشی گرفتن بایدن باعث واکنش شدیدتر از طرف رئیس‌جمهور آمریکا بشود، آن هم تنها ساعاتی پس از آنکه ترامپ در برابر خبرنگاران ادعاهایی «بی‌سابقه و اثبات‌نشده» را علیه دموکرات‌ها و همین‌طور روند انتخاباتی آمریکا مطرح کرد. اگر جو بایدن ایالت کلیدی جورجیا را از آن خود کند، از سال ۱۹۹۲ که بیل کلینتون به پیروزی رسید، نخستین نامزد دموکرات خواهد بود که رای الکترال این ایالت را کسب کرده است.
در آریزونا نیز هر چند روز چهارشنبه اعلام شد که آبی شده است اما این تیک آبی خوردن به سود بایدن با عجله بوده و به همین دلیل برخی از شبکه‌های خبری مانند سی‌ان‌ان از اعطای امتیاز آرای الکترال به بایدن خودداری کردند. در مقابل شبکه فاکس‌نیوز به تبعیت از آسوشیتدپرس تیک آبی این ایالت را به سود بایدن زد و به همراه نوادا که آن نیز هنوز رایش کامل اعلام نشده است، آرای الکترال این دو ایالت را به نام دموکرات‌ها زد.
البته اوضاع بایدن با ۹۰ درصد آرای شمارش شده در ایالت آریزونا مناسب بوده و با ۱/ ۵۰ درصد از ترامپ که ۵/ ۴۸ درصد آرا را به دست آورده پیش است. این ایالت ۱۱ آرای الکترال دارد. در نوادا نیز با شمارش ۸۹ درصد آرا، ۴/ ۴۹ درصد آرا به بایدن رسیده و ۵/ ۴۸ درصد نیز به سود ترامپ آرا واریز شده است. این شرایط که برخی خبرگزاری‌ها تیک آبی ایالت آریزونا را به سود بایدن زده‌اند موجب اختلاف در مقدار آرای الکترال نامزد دموکرات‌ها شده است.
در حالی که نیویورک‌تایمز و سی‌ان‌ان ۲۵۳ رای الکترال را به بایدن اختصاص داده‌اند اما فاکس نیوز و آسوشیتدپرس آرای الکترال بایدن را ۲۶۴ اعلام کرده‌اند. در سناریوی دوم چنانچه تیک نوادا آبی شود، دیگر کار ترامپ تمام است و بایدن به ۲۷۰ رای الکترال رسیده است. در این شرایط هر رای دیگری که به سود بایدن واریز شود، تنها موجب فاصله بیشتر بایدن و یک پیروزی قاطع‌تر می‌شود. ایالت پنسیلوانیا می‌تواند با ۲۰ رای الکترال پیروزی بایدن را شیرین‌تر کند.
فیلادلفیا در این ایالت که بیشتری رای پستی نیز از آن این شهر است، می‌تواند پیروزی را برای بایدن رقم بزند. در این ایالت در روز جمعه با شمارش بیشتر آرا که به ۹۵ درصد کل آرای این ایالت رسید، فاصله بایدن و ترامپ در میانه‌های این روز به ۳ دهم درصد رسید و و ترامپ با ۵/ ۴۹ درصد بالاتر از بایدن ۲/ ۴۹ درصدی ایستاد اما بنابه گفته ناظران روند شمارش آرا به سود بایدن بوده و احتمالا وی این ایالت را نیز فتح کند.
روز پنج‌شنبه اما دو ایالت دیگر دیوار آبی، یعنی میشیگان و ویسکانسین معجزه‌ای برای دموکرات‌ها خلق کردند تا خاطره بد سال ۲۰۱۶ از ذهن آبی‌ها زدوده شود. این دو ایالت در سال جاری برای بایدن سنگ تمام گذاشتند و در ویسکانسین بایدن با ۴/ ۴۹ درصد، ترامپ ۸/ ۴۸ درصدی را شکست داد. در میشیگان اما اوضاع بایدن با اختلاف مناسب بود. او در این ایالت ۵/ ۵۰ درصد رای به دست آورد و سهم دونالد ترامپ، ۹/ ۴۷ درصد بود.
اوضاع آرا در پنسیلوانیا به تفکیک
جنجالی‌ترین ایالت در میان ایالت‌های انتخاباتی، ایالت پنسیلوانیا بوده است؛ چراکه سرنوشت انتخاباتی در این ایالت به دست آرای پستی افتاده است. ترامپ از اول نیز مخالف این آرا بود، چراکه می‌دانست دموکرات‌ها مشارکت بیشتری در این نوع رای‌گیری خواهند داشت. به همین دلیل با شمارش بیشتر آرا، اختلاف ۱۳ درصدی ترامپ در روز چهارشنبه به اختلاف ۳ دهم درصدی در روز جمعه رسید.
حالا با شمارش آرا، این احتمال مطرح شده است که بایدن بتواند این ایالت را با اختلاف ۲ تا ۳ درصد پیروز شود. بنابر نقشه راهی که آسوشیتدپرس روز جمعه منتشر کرد، این ایالت دارای ۱۰ کانتی یا منطقه انتخاباتی است. در فیلادلفیا، با ۸۲ درصد شمارش آرا، بایدن به رای ۲/ ۸۰ درصدی رسیده و ۱/ ۱۹ درصد از آن ترامپ شده است. در آلی‌گینی کانتی، با همین مقدار شمارش آرا، بایدن ۵۹ درصد آرا را کسب کرده و به ترامپ نیز سهم ۹/ ۳۹ درصدی رسیده است.
در مونتگومری کانتی با ۹۴ درصد شمارش آرا، سهم بایدن ۵/ ۶۲ درصد بوده و ترامپ رای ۵/ ۳۶ درصدی داشته است. در باکزکانتی نیز سهم بایدن ۴/ ۵۰ درصد آرا بوده و به ترامپ نیز سهم ۶/ ۴۸ درصدی رسیده است. در دله‌ور کانتی نیز پیروزی قاطع از آن بایدن بوده و با شمارش ۹۳ درصد آرا، ۵/ ۶۱ درصد سهم بایدن بوده و سهم ترامپ نیز ۶/ ۳۷ درصد بوده است.
در چستر کانتی نیز با همین مقدار شمارش آرا، بایدن ۷/ ۵۷ درصد آرا را کسب کرده و ترامپ به رای ۱/ ۴۱ درصدی رسیده است. باقی کانتی‌ها مانند لنکستر، یورک و برکز و لی‌های آرای خود را به سود ترامپ ریخته‌اند. اما در برخی از این کانتی‌ها مقدار شمارش آرا بالا نبوده است. مثلا در لی‌های با ۷۷ درصد آرا ترامپ با برتری اندکی از بایدن پیش است. او در این کانتی با همین مقدار شمارش آرا، ۶/ ۴۹ درصد آرا را به‌دست آورده و سهم بایدن نیز ۲/ ۴۹ درصد بوده است.
دعوای حقوقی پیش خواهد آمد؟
ترامپ فردی نیست که باخت را به راحتی بپذیرد. او حتما به هر چه دم دستش باشد، متوسل خواهد شد. راهکار حقوقی چالشی است که خود وعده آن را داده است. او از روز جمعه به همراه لشکرش در توییتر رجزخوانی کرده و نتیجه انتخابات را زیر سوال برده‌اند. او در توییتر نوشت: تقلب بزرگ، بعد در توییتی دیگر خواست که شمارش آرا متوقف شود.
طرفداران او نیز در خیابان‌ها تجمع کردند و خواستار توقف شمارش آرا شدند. این در حالی است که در آریزونا، ادامه شمارش آرا به سود ترامپ رقم خورده و فاصله وی را با بایدن بسیار کم کرده است. به همین منظور اگر در ایالت‌های دیگر، طرفداران نامزد جمهوری‌خواهان خواستار توقف شمارش آرا شده‌اند اما در این ایالت طرفداران وی خواسته‌اند شمارش آرا ادامه داشته باشد.
با ادامه شمارش آرا، بایدن پیروزی را از آن خود خواهد کرد، مگر اینکه چیزی شبیه معجزه برای نامزد جمهوری‌خواهان اتفاق بیفتد. احتمالا زمانی که شما این گزارش را می‌خوانید، بایدن پیروز انتخابات شده باشد. این حزب به‌قدری از پیروزی خود مطمئن است که سایت انتقال قدرت خود را نیز به راه انداخته است اما ترامپ قصد دارد تا موضوع انتخابات را به چالشی حقوقی تبدیل کند.
تاکنون شکایت‌های وی در چند ایالت از سوی دادگاه‌های فدرالی مانند جورجیا رد شده است. ترامپ پیش‌تر نیز تهدید کرده بود در صورت لزوم نتیجه انتخابات را به دادگاه عالی که اکثریت مطلق آن دست محافظه‌کاران است، خواهد سپرد. در این راستا مایک پنس، معاون اول رئیس‌جمهوری آمریکا پنج‌شنبه گفت در کنار دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا ایستاده است. مایک پنس در حساب کاربری خود در توییتر نوشت: «من در کنار رئیس‌جمهوری دونالد ترامپ ایستاده‌ام.
ما باید تمام آرای قانونی را بشماریم.» همزمان رویترز گزارش داد که پلیس ایالت پنسیلوانیا در تحقیقات خود متوجه توطئه‌ای از سوی هواداران ترامپ شده است که به موجب آن، قصد داشته‌اند به مرکز شمارش آرا حمله کنند. گفته می‌شود افراد مسلحی از ویرجینیا قصد حمله به مرکز شمارش آرای ایالت پنسیلوانیا را داشته‌اند.
در این راستا، پلیس یک نفر را دستگیر کرده و تحویل دستگاه قضایی داده است. همچنین اسلحه این متهم نیز مصادره شد. در این خصوص هیچ موردی از تلفات گزارش نشده و پلیس گفت که توطئه آن در نطفه خفه شده است.
توییتر و فیس‌بوک علیه هواداران ترامپ
کمپانی فیس‌بوک روز پنج‌شنبه یک گروه از حامیان رئیس‌جمهور آمریکا با هزاران عضو را از این شبکه اجتماعی حذف کرد. گروه موسوم به «دزدی [انتخابات] را متوقف کنید»، به گزارش خبرگزاری رویترز، در هر ۱۰ ثانیه هزار عضو جدید می‌گرفت و تنها در یک روز ۳۶۵ هزار عضو به آن اضافه شده بود. به گفته سخنگوی فیس‌بوک، نقطه مشترک در این گروه مشروعیت‌زدایی از انتخابات بود و شاهد فراخوانی نگران‌کننده به اعمال خشونت از طرف بعضی اعضای آن بودیم.
در مقابل گردانندگان این گروه می‌گویند تنها در پی به راه انداختن «اعتراضاتی مسالمت‌آمیز» بودند و فیس‌بوک از دادن اخطار به آنها سر باز زده است. از روز سه‌شنبه، سوم نوامبر، که انتخابات آمریکا برگزار شد، دونالد ترامپ همزمان با پیش افتادن رقیب دموکرات خود بارها تاکید کرده است که رای‌های متعلق به او شمرده نشده یا در مراکز شمارش آرا کارهایی غیرقانونی انجام شده است.
کارزار ترامپ تاکنون هیچ شاهد و مدرکی برای اثبات اتهامات او ارائه نکرده و دست‌کم در دو دادگاه نیز شکایت آقای ترامپ در این زمینه رد شده است. همزمان کمپانی توییتر روز پنج‌شنبه حساب کاربری استیو بَنِن، مدیر سابق کارزار دونالد ترامپ، را به دلیل سخنانش در یک ویدئو به حال تعلیق درآورد.
بنن در این ویدئو اشاره می‌کند که کریس ری، مدیر اف‌بی‌آی و آنتونی فاوچی، مدیر موسسه ایمن‌شناسی آمریکا، به ترامپ وفادار نبوده‌اند و به همین دلیل باید سر از تن‌شان جدا شود. سخنگوی توییتر در توضیح این اقدام اشاره کرد که سیاست این کمپانی مقابله با ترویج و بزرگ داشتن خشونت است. دیگر شبکه‌های اجتماعی نیز این ویدئو را حذف کرده‌اند. گرچه نظرسنجی‌های پیش از انتخابات، پیروزی آسانی را برای جو بایدن متصور می‌شدند، اما رقابت بسیار نزدیک پیش می‌رود.
با توجه به اینکه شمارش در ایالت‌های پنسیلوانیا، کارولینای شمالی، جورجیا، نوادا و آلاسکا هنوز تکمیل نشده است و ترامپ هنوز هم فرصت پیروزی در انتخابات را دارد، بعید نیست نتیجه انتخابات ۲۰۱۶ که با پیروزی ترامپ همراه شد هم تکرار شود.
۲۰۱۶ تکرار می‌شود؟
بایدن تاکنون گفته است به پیروزی خود اطمینان دارد. روند شمارش آرا نیز چنین موضوعی را بیان می‌کند. اما در انتخابات ۲۰۱۶ ترامپ ۳۰۶ رای الکترال و رقیب دموکراتش هیلاری کلینتون ۲۳۲ رای را به دست آورده بود.
چهار سال پیش نظرسنجی‌های پیش از انتخابات بر پیروزی کلینتون دلالت داشتند اما این ترامپ بود که با وجود رای مردمی کمتر، رای الکترال بیشتری را از آن خود کرد و در انتخابات پیروز شد؛ همانند آنچه در سال ۲۰۰۰ اتفاق افتاد و جورج بوش توانست با کسب ۵۳۷ رای بیشتر در ایالت فلوریدا از ال گور، کاندیدای دموکرات، با رای دیوان عالی و به دست آوردن آرای الکترال بیشتر، رئیس‌جمهور آمریکا شود.
در ایالات‌متحده، نامزد ریاست‌جمهوری با اکثریت آرایی که در روز انتخابات به‌دست می‌آورد، پیروز نمی‌شود بلکه این آرای الکترال هستند که رئیس‌جمهور را تعیین می‌کنند و هر نامزدی که دست‌کم ۲۷۰ الکترال کالج از مجموع ۵۳۸ رای الکترال را به دست آورد، رئیس‌جمهور خواهد بود. هر ایالت بر اساس جمعیتش دارای تعداد مشخصی رای الکترال است که هر یک از دو نامزد می‌توانند با پیروزی نسبی در هر ایالتی، تمام آرای الکترال آن ایالت را از آن خود کنند.
البته نسبت جمعیت هر ایالت با تعداد آرای الکترال آن متناسب نیست، به این معنی که ایالت کالیفرنیا با جمعیت حدود ۴۰ میلیون نفر (در سال ۲۰۲۰) دارای ۵۵ رای الکترال است (حدودا به ازای هر ۷۳۰ هزار نفر یک رای الکترال) اما ایالتی همچون وایومینگ با جمعیت تقریبی ۵۸۰ هزار نفر سه رای الکترال دارد (حدودا به ازای هر ۱۹۳ هزار نفر یک رای الکترال).
این دو موضوع یعنی اینکه یک نامزد با پیروزی فرضی ۵۱ درصد آرای مردمی در مقابل ۴۹ درصد آرای رقیبش، تمام آرای الکترال آن ایالت را از آن خود می‌کند و نیز رعایت نشدن تناسب جمعیتی در اختصاص آرای الکترال به ایالت‌ها باعث شده تا رای‌گیری الکترال دارای یک عیب بزرگ باشد و آن این است که به دست آوردن رای اکثریت در انتخابات الزاما به معنی پیروزی نهایی نیست و این جمعیت اقلیت (الکترال کالج هر ایالت) هستند که تصمیم نهایی را برای اکثریت می‌گیرند.
در این شرایط تاکنون پنج بار در سال‌های ۱۸۲۴، ۱۸۷۶، ۱۸۸۸، ۲۰۰۰ و ۲۰۱۶ برنده بیشترین آرای مردمی با پیروز نهایی انتخابات متفاوت بوده است.
سنا و مجلس نمایندگان
همزمان با انتخابات ریاست‌جمهوری، انتخابات سنا و مجلس نمایندگان نیز انتخابات خود را برگزار کردند. اکثریت سنا تا پیش از انتخابات در دستان جمهوری‌خواهان با نسبت ۵۳ به ۴۷ کرسی بود و اکثریت مجلس نمایندگان نیز با دموکرات‌ها بود. در انتخابات سال جاری اما تا لحظه تنظیم گزارش، دموکرات‌ها توانستند یک کرسی از دست رفته خود در سنا را به دست آورند. بر اساس آخرین شمارش آرا، در سنا هر دو حزب تاکنون به ۴۸ کرسی دست یافته‌اند.
در ایالت جورجیا نیز انتخابات سنا به دور دوم کشیده شد و در ماه ژانویه قرار است، برگزار شود. به دلیل اینکه نامزد حزب جمهوری‌خواه نتوانسته است به ۵۰ درصد آرای لازم که قانون این ایالت است برسد، انتخابات به دور دوم کشیده شده است. پیش‌بینی می‌شود نامزد جمهوری‌خواهان در ژانویه پیروز این رقابت باشد.
پیش‌بینی‌ها حکایت از این دارد که سنا باز هم در دست جمهوری‌خواهان خواهد بود اما برتری‌شان نسبت به پیش کمتر است. در مجلس نمایندگان نیز چنین سناریویی برای دموکرات‌ها متصور می‌شود. آنها می‌توانند به ۲۱۸ کرسی اکثریت دست یابند اما این به بهای از دست دادن چند کرسی نسبت به انتخابات سال ۲۰۱۸ است. الگوی پیش‌رو نشان می‌دهد در انتخابات میان‌دوره‌ای دو سال دیگر، احتمالا دموکرات‌ها این مجلس را واگذار کنند.
هراس سعودی از شکست ترامپ
دنیای اقتصاد در مطلب دیگری نوشت: پیروزی احتمالی جو بایدن نامزد حزب دموکرات در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا و ایده بازگشت به برجام باعث شده رئیس پیشین سازمان اطلاعات عربستان نگرانی خود را که همان نگرانی مقامات سعودی و در راس آنها محمد بن سلمان ولیعهد سعودی است، بروز دهد.
شاهزاده ترکی الفیصل گفته که جو بایدن متعهد است به برجام بازگردد و این مساله مرا نگران می‌کند. سایت «الخلیج الجدید»، در خبری آورده است که بن فیصل، در نشست موسسه بیروت در ابوظبی اظهار کرده است که جو بایدن گفته سیاست ترامپ در خاورمیانه و خروجش از برجام را نقض می‌کند.
بایدن تاکید کرد که به برجام باز می‌گردد، اما او شروطی برای بازگشت دارد و ما هنوز نمی‌دانیم که شرط‌های او چیست. جو بایدن و تیم مشاوره او که عمدتا از کارشناسان و مقامات دخیل در پرونده هسته‌ای ایران هستند، در جریان رقابت‌های انتخاباتی از بازگشت آمریکا به برجام خبر داده‌اند، اما همزمان گفته‌اند که این توافق نیاز به مذاکرات جدید برای گنجاندن بندهای تکمیلی و پیوست‌های جدید موشکی و منطقه‌ای دارد.
به‌نظر می‌رسد که نگرانی ترکی الفیصل از شروط بایدن برای احیای برجام ناشی از دو متغیر اصلی است:
تغییر راهبرد فشار حداکثری
نگرانی ابتدایی عربستان و عمده دولت‌های عربی به‌خصوص امارات و بحرین معطوف به این مساله است که جو بایدن در صورت پیروزی در انتخابات در همان ماه‌های اولیه راهبرد فشار حداکثری ترامپ را که از قضا ریاض به آن دلبسته بود، تغییر داده و با لغو برخی از تحریم‌ها و بازگشت به چارچوب برجام، فشار را از دوش تهران برخواهد داشت.
این وضعیت در وهله اول مساوی با فروش بیشتر نفت و بازگشت ارزهای بلوکه شده و در وهله دوم جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی و بازگشت برخی شرکت‌ها است که از نظر ریاض به معنی باز‌شدن قفل و زنجیرها از دست و پای تهران و مجددا آزادی عمل در منطقه و کمک به گروهای شبه نظامی در پایتخت‌های عربی است.
فارغ از اینکه واقعا بایدن چنین قصدی داشته باشد که بخواهد برای جلب نظر تهران و مذاکره در چارچوب برجام این مقدار امتیاز به ایران بدهد که در جای خود بسیار دور از ذهن است، اما نگاه و ادراک تصمیم‌گیرندگان عربستان معطوف به چنین وضعیتی است.
به‌خصوص که کارشکنی ریاض در جریان مذاکرات هسته‌ای وین در سال ۹۴ و پول‌پاشی‌های ضدبرجامی پس از آن نشان داد که عربستان در دوره جو بایدن نیز سطح نارضایتی خود را به حوزه‌های مختلفی تعمیم خواهد داد که می‌تواند بر ملاحظات دولت جدید آمریکا تاثیرگذار باشد.
پیش‌تر سایت العرب که به عربستان نزدیک است، در گزارشی هشدار داده بود که در صورتی که بایدن قصد رنجاندن ریاض را داشته باشد یکی از ابزارهای عربستان خارج کردن پول‌های خود از آمریکاست.
توافق بدون پیوست موشکی و منطقه‌ای
اما نگرانی مهم‌تر و اصلی‌تر عربستان نسبت به پیروزی بایدن و بازگشت به برجام معطوف به فرآیندهای موشکی و منطقه‌ای است که به زعم ریاض ضعف گفت‌وگوهای هسته‌ای ایران و ۱+۵تلقی می‌شود و صرفا موضوع هسته‌ای را بدون توجه به مولفه‌ها و فاکتورهای قدرت و بازدارندگی راهبردی و منطقه‌ای، موضوع مذاکره قرار داده بود. نتیجه چنین وضعیتی افزایش نفوذ ایران در منطقه، افزایش برد موشک‌ها و دستیابی به منابع مالی برای تقویت این دو زمینه بود. از این‌رو نگرانی ترکی الفیصل ناشی از این الگو است که مبادا بایدن نیز مرتکب همان اشتباه سلف او یعنی باراک اوباما شود.
انتظار ریاض این است که توافق جدید پیوست موشکی و منطقه‌ای را به‌صورت سفت و سخت و تمام و کمال اجرایی کند و به آنچه دست‌اندازی ایران در منطقه خوانده می‌شود، پایان دهد. راهبرد اصلی عربستان این است که دولت‌های عربی خلیج‌فارس به‌عنوان همسایگان ایران که در حلقه اول پیرامونی آن و در تیررس توان نظامی و حضور منطقه‌ای تهران قرار دارند در مذاکرات جدید حضور داشته باشند یا حداقل ملاحظات و اولویت‌های آنها در مذاکره دیده و لحاظ شود.
هر چند که این دیدگاه بیشتر از سوی امارات و بحرین به عنوان متحدان ریاض مورد توجه است و در خصوص سایر بازیگران از جمله قطر، عمان و کویت چندان مورد نظر نیست، چراکه اختلافات ریاض و دوحه به سادگی قابل حل نیست و انتظار این است که قطر در دوره بایدن نقش مهم‌تری در سیاست خاورمیانه آمریکا پیدا کند.
چشم‌انداز
اظهارات بن فیصل در شرایطی است که جو بایدن و تیم سیاست خارجی او بارها اعلام کرده‌اند که به‌دنبال توافقی بهتر و جامع‌تر با ایران هستند که دارای پیوست‌های مختلفی باشد. اگرچه ترامپ نیز مدعی توافق بهتر با تهران بود، منتهی تفاوت رویکرد احتمالی بایدن با ترامپ در این است که او با بازگشت مشروط به برجام، بنا دارد تا زمینه را برای اصلاح برجام به‌خصوص بند مربوط به غروب آفتاب و سپس تعمیم دادن توافق به زمینه‌های موشکی و منطقه‌ای فراهم کند.
این رویکرد که می‌توان آن را فشار هوشمند نام گذاشت، دارای قابلیت اجماع‌سازی است، چراکه ملاحظات تروئیکای اروپایی (بریتانیا، آلمان و فرانسه) نیز منطبق بر همین ضعف‌های برجام و لزوم اصلاح آن در یک چارچوب فراگیرتر است.
در سطح منطقه‌ای و از سوی بازیگرانی چون عربستان و امارات این فشار بر دولت بایدن و اروپا نیز وجود دارد که بتوان ضمن اصلاح برجام، زمینه را برای شکل‌دهی به یک توافق جامع‌تر مهیا کرد.
هر چند از یک منظر اظهارات ترکی‌الفیصل درخصوص مبهم بودن شروط بایدن صحیح به‌نظر می‌رسد، چراکه مشخص نیست، چگونه ایران حاضر خواهد شد بدون دریافت امتیازهای قابل توجه، توان بازدارندگی و منطقه‌ای خود را موضوع مذاکره قرار دهد و از آن مهم‌تر اگر بناست قدرت موشکی و حضور ایران در خاورمیانه به‌عنوان پیوست‌های برجام جدید، موضوع گفت‌وگوهای طبیعتا فشرده و طولانی قرار بگیرد، تکلیف خریدهای انبوه تسلیحاتی عربستان و امارات و بحرین چه خواهد شد؟
طبیعی است که بدون یک گفت‌وگوی منطقه‌ای میان ایران و عربستان به‌عنوان ضمیمه این توافق فراگیر، ساده‌لوحانه خواهد بود که بتوانیم نسبت به موفقیت رویکرد جو بایدن و تیم سیاست و امنیتی او خوشبین باشیم.
مساله زمانی پیچیده‌تر خواهد شد که بایدن بخواهد رویکرد تقابلی با سوریه را کلید زده و از این زاویه به پیچیده‌تر کردن معادلات منطقه دامن زند. در عراق هم این نوع رویکرد بایدن در دوگانه تداوم یا تغییر وضعیت، نقش مهمی در موفقیت یا شکست موضوع گنجاندن پیوست منطقه‌ای خواهد داشت.
نکته مهم دیگر ترکیب آرایش سنا و مجلس نمایندگان آمریکا است که جمهوری‌خواهان توانسته‌اند اکثریت را در سنا به خود اختصاص دهند و در مجلس نمایندگان نیز برتری دموکرات‌ها تقریبا شکننده است. بنابراین شکاف دو طرفه در چنین کنگره‌ای کارشکنی‌ها با رویکرد بایدن و دادن امتیاز به ایران با این مفروض که تهران حاضر به پیوستن به چنین مذاکرات فراگیری باشد، باز سخت و پیچیده است. پیش‌تر نیز ترامپ وعده داده بود که دامنه تحریم‌های ایران را چنان فراگیر و قانونی خواهد کرد که دولت بعدی به سادگی نتواند همه تحریم‌ها را لغو کند.
در چنین فضایی طبیعی است که اگر ایران نخواهد به فرآیند مذاکرات جامع بپیوندد، با اجماع گسترده‌تری که ترامپ عملا به دلیل رویکردهای یک‌جانبه نتوانست اروپا را با خود همراه کند، روبه‌رو خواهد شد و از سوی دیگر اگر به این مسیر بپیوندد، طبیعی است که مستثنی کردن توافق هسته‌ای از موشکی و منطقه‌ای که در دوره اوباما موفق به انجام آن شد، در این دوره بسیار سخت‌تر و ضریب موفقیت آن نیز بسیار کمتر است.
