دنیای بورس: شاخص بورس معاملات دیروز را با افزایش ۰.۲ درصدی به پایان رساند. این در حالی بود که شاخص هم‌وزن حتی افت اندکی را تجربه کرد. به نظر می‌رسد عوامل متعددی باعث عقب‌نشینی قیمت‌ها شده‌اند؛ اما آیا سریال بازگشت‌های سریع بورس تکرار می‌شود یا این بار ماجرای متفاوتی در پیش است؟
عرضه‌های بزرگ بلعیده می‌شود؟
هرچند اصلاح قیمت‌ها پس از رشدهای متوالی و پرشتاب امری طبیعی است و همواره نیاز است در قیمت‌ها بالا، سهام بیشتری دست به دست شوند تا صعود پایداری صورت گیرد، اما برخی عقب‌نشینی قیمت‌ها در بسیاری از سهم‌ها را در معاملات دیروز با عرضه‌های اولیه جدید مرتبط می‌دانند. قرار است فردا شستا رکورد بزرگترین عرضه اولیه تاریخ بورس را جابجا کند. عرضه‌ای که قریب به ۷ هزار میلیارد تومان را در همان روز نخست به خود جذب خواهد کرد و اینکه در روزهای بعد چه میزان پول را با خود درگیر خواهد کرد سوالی است که بسیاری از معامله‌گران کوتاه‌مدت از خود می‌پرسند. طبیعی است که این حجم بالا از نیاز به نقدینگی فشار فروشی در سایر بخش‌های بورس ایجاد خواهد کرد. اما تجربه اخیر عرضه اولی «صبا» که البته حدود یک‌چهارم شستا نقدینگی لازم داشت از سوی خریداران بورس بلعیده شد. یعنی خیلی سریع با فروکش فشارهای فروش، بازار سهام قدرتمندتر از قبل جهش‌های سنگینی را تجربه کرد. این بار سطح آزمون دشوارتر است و محک جالبی از قدرت نقدینگی در شرایط فعلی محسوب می‌شود. به ویژه آنکه از دو هفته بعد نیز وعده داده شده عرضه‌های بزرگ دولتی در قالب صندوق‌های قابل معامله (ETF) انجام خواهد شد و آن نیز نقدینگی بالایی را می‌طلبد. برخی معتقدند قدرت پول‌های بورسی توان این حجم از عرضه را در کوتاه‌مدت ندارند و طبیعی است در این شرایط احتمال دارد قیمت سایر سهام که رشدهای زیادی را نیز تجربه کرده‌اند عقب‌نشینی کنند. اما حداقل در یک سال اخیر، بارها نقدینگی سرگردان در اقتصاد همه تحلیل‌گران را غافل‌گیر کرده است. به هر حال نکته آنجاست که اگر دید کوتاه‌مدت به معاملات دارید، خرید و فروش در چنین فضایی ریسک بالاتری می‌طلبد، البته اگر جریان نقدینگی را همچنان ادامه‌دار به سهام می‌دانید افت‌های قیمتی می‌تواند یک فرصت باشد.
خسته از هسته
مساله دیگر اما درگیری شدید هسته معاملاتی بود که بسیاری از سهامداران را کلافه کرده است. البته مفهوم عام هسته مد نظر است، یعنی عدم مشاهده دقیق قیمت‌ها، تاخیر در ارسال سفارش‌ها و هراسی که این مساله در نفس خود به سرمایه‌گذاران وارد می‌کند. گرچه فرمان‌هایی برای اصلاح سیستم معاملاتی از سوی مقامات داده می‌شود، اما بعید به نظر می‌رسد نتیجه عاجلی داشته باشند. بنابراین، راهکار اصلی یافتن راهی برای کاهش بار معاملات بر هسته است. مواردی مانند امکان ثبت سفارش در هر بازه قیمتی، دامنه نوسان و رایگان بودن مشاهده لحظه‌ای قیمت می‌توانند به شدت بر هسته فشار وارد آورند.
در واقع اینکه خریدار یا فروشنده می‌تواند با اختلاف فقط یک ریال سفارش‌های مختلفی برای یک نماد ثبت کند، خودبه‌خود فشار مضاعفی بر سیستم معاملاتی ایجاد می‌کند. مثال اگر سهمی ۲۰۰۰ تومان قیمت داشته باشد با دامنه نوسان ۵ درصدی (۱۹۰۰ تا ۲۱۰۰ تومان) می‌تواند دو هزار سفارش در قیمت‌های مختلف را تجربه کند. این در حالی است که در عمده بورس‌ها بازه‌های قیمتی برای ثبت سفارش وجود دارد، یعنی برای سهمی که ۲۰۰۰ تومان قیمت دارد منطقی نیست که برای هر ریال اختلاف قیمت امکان درخواست خرید و فروش وجود داشته باشد.
دامنه نوسان نیز به خودی خود فشار بر سیستم معاملات ایجاد می‌کند، زیرا صف‌نشینی که پدیده ناشی از این محدودیت است باعث می‌شود بسیاری از سفارش‌ها در یک قیمت و در لحظه به سیستم وارد شود. بنابراین، حذف یا افزایش دامنه نوسان علاوه بر اثرات مثبتی که بر کارایی خواهد داشت، حتی مشکل هسته را نیز تا حدی حل می‌کند.
مشاهده لحظه‌ای قیمت‌ها برای همگان از موارد معدودی است که در معدود کشورهایی از جمله کشورمان دیده می‌شود. بسیاری از سرویس‌های بین‌المللی وجود دارند که برای نمایش لحظه‌ای قیمت‌ها در یک بازار به مخاطبان خدمات می‌رسانند و حق اشتراک دریافت می‌کنند. البته سایت‌هایی هست که قیمت‌ها را نشان می‌دهند اما عمدتا با تاخیر است و اگر مشاهده قیمت‌های لحظه‌ای برای همگان به آسانی امکان‌پذیر نیست. خود این مساله، یعنی نمایش قیمت‌های لحظه‌ای برای فقط سهامداران نیز می‌تواند یک گزینه دیگر برای کاهش بار هسته باشد و مابقی افراد با تاخیر قیمت‌ها را ببینند. البته این موضوع نیازمند مطالعه دقیق‌تر و بررسی جوانب مختلف است.
ناامیدی بورس‌بازان از بازار نفت
نکته دیگری که در معاملات دیروز مشهود بود، بازگشایی بازار جهانی و منفی شدن قیمت نفت بود. در حالی که توافق تاریخی در اوپک پلاس صورت گرفت و عمده افراد انتظار افزایش قیمت‌ها را داشتند، بازار جهانی نسبت به این رویداد بی‌تفاوت بود و حتی افت اندکی را نیز تجربه کرد. عمده موسسات بین‌المللی افت تقاضای ناشی از کرونا را بیش از آن می‌دانند که کاهش تولیدات بخواهد قیمت‌ها را بالا ببرد؛ شاید همین که هشدار قیمت نفت تک‌رقمی محقق نشد دستاورد خوبی برای کشورهای نفتی باشد. البته گروه دیگری نیز وجود دارند که نسبت به کاهش تولیدات و تعهد کشورها اطمینان کافی ندارند و به همین دلیل واکنش محدودی به این رویداد دادند. گلدمن ساکس گفته است «کاهش حدود ۱۰ میلیون بشکه تولید نفت تاریخی، اما ناکافی بود». بنابراین، خریداران سهام وابسته که روزهای ابتدایی هفته به امید رشد قیمت‌ها در نقش خریدار قرار گرفتند در معاملات دیروز تا حدی غافل‌گیر شدند. البته خریدهای سنگینی نیز در برخی نمادها صورت گرفت و ممکن است جریان پول معادلات را به زودی تغییر دهد.
سرگیجه فراگیر در جهان سهام
نکته بسیار مهمی که برای بورس تهران نیز قابل تعمیم است وضعیتی است که همه بازارهای جهانی با آن درگیر هستند. بلومبرگ در گزارشی به این مساله پرداخته که پیش‌بینی تحلیل‌گران بورس‌های جهانی از سود شرکت‌ها به بیشترین سطح اختلاف خود در تاریخ نزدیک شده است (یعنی بازه پیش‌بینی‌ها بسیار بزرگ شده است). بلومبرگ نوشته «راهنمایی می‌خواهید؟ چه راهنمایی؟» این روزها همه سردرگم هستند و تحلیل‌گران سهام تقریبا در شکست کامل برای پیش‌بینی آینده هستند. همین وضعیت برای بازار سهام کشورمان که عدم قطعیت‌های به مراتب بیشتری دارد برقرار است و به نظر می‌رسد به جز برخی تازه‌اساتید یا سیگنال‌فروشان که بر موج صعود سوار شده‌اند، ادعای پیش‌بینی دقیق از آینده را نداشته باشند. پس واقع‌بین باشید و به ادعاها اعتماد نکنید، موج گسترده استقبال از سهام اکنون قدیمی‌ترها از ریسکی جدی آگاه کرده که باید در معاملات خود به آن توجه داشته باشید.