دنیای بورس: صندوق‌های طلا در بورس یکی از محبوب‌ترین ابزارهای سرمایه‌گذاری برای افرادی هستند که می‌خواهند بدون دردسرهای خرید و نگهداری طلای فیزیکی، از نوسانات قیمت طلا سود ببرند. این صندوق‌ها عمدتاً دارایی خود را به شکل «گواهی سکه» یا «شمش طلا» نگهداری می‌کنند و ارزش هر واحد آنها مستقیماً با قیمت روز طلا و نرخ ارز تغییر می‌کند.
سرمایه‌گذاران می‌توانند همانند خرید و فروش سهام، واحدهای صندوق را در هر لحظه معامله کنند؛ بنابراین نقدشوندگی بالایی دارند. علاوه بر این، ریسک‌هایی بسیار کمتری از بازار فیزیکی دارند.
در گفت و گویی با سعید اسلامی بیدگلی کارشناس بازار سرمایه، به بررسی وضعیت صندوق های طلا و مزایا و معایب احتمالی آنها پرداختیم.
سعید اسلامی‌بیدگلی درباره مهمترین تاثیر صندوق‌های طلا، گفت: حجم این صندوق‌ها به بیش از دو میلیارد دلار رسیده و در صورت عدم وجود چنین ابزارهایی، بخش بزرگی از تقاضای طلا وارد بازار فیزیکی می‌شد و تنش شدیدی را به بازار طلا، سکه و ارز منتقل می‌کرد. در نتیجه این ابزار بخشی از چالش های اقتصاد کلان ایران را مدیریت کرده است.
او با اشاره به ریسک‌های احتمالی صندوق‌های طلا گفت: طراحی صندوق‌های طلا در ایران با نمونه‌های جهانی متفاوت است و همین تفاوت‌ها باعث شکل‌گیری برخی ریسک‌ها می‌شود. نوسانات نرخ ارز، تغییرات شدید قیمت جهانی طلا و رفتار هیجانی سرمایه‌گذاران از جمله ریسک‌های ذاتی این بازار است.
اسلامی‌بیدگلی یادآور شد: حتی پیش‌بینی‌های بنیادی در بازار جهانی طلا نیز دشوار است و اخیراً گلدمن سکس که یکی از بزرگ‌ترین مؤسسات مالی جهان است پیش‌بینی خود را درباره آینده بازار به‌طور ناگهانی تغییر داده است. دلیل آن هم این است که طلا بسیار تحت تاثیر تحولات سیاسی است .
اسلامی‌بیدگلی همچنین به ریسک‌های دیگری صندوق‌های طلا اشاره کرد و گفت: فاصله قیمت صندوق‌ها با NAV و شکل‌گیری حباب مثبت یا منفی، ترکیب متفاوت دارایی‌ها (سکه یا شمش) که می‌تواند باعث تفاوت بازده صندوق‌ها شود، ریسک‌های مقرراتی و تأثیر سیاست‌های بانک مرکزی به ویژه با افزایش تنش‌های سیاسی از جمله دیگر ریسک‌های موجود در بازار هستند.
او عنوان کرد: کیفیت بازارگردانی و مدیریت صندوق‌ها و همچنین ضرورت ارتقای زیرساخت‌های فناوری و کاهش خطاهای محاسباتی هم از قابل توجه که می تواند در افزایش ریسک موثر باشد.
او با اشاره به ریسک‌های فنی که ارکان بازار سرمایه باید به آن توجه کنند، گفت: مسئله خزانه موضوع جدی است، مثلا در برخی کالاها همچون نقره مشکل انبار وجود دارد. در مورد طلا هم باید کنترل صورت گیرد و چالش امنیت خزانه‌ها هم قابل توجه است که باید مدیران بورس کالا درباره آن توضیح دهند و خیال سرمایه‌گذاران را راحت کنند.
اسلامی‌بیدگلی در بخش دیگری از صحبت‌هایش درباره مزایای ابزارهای جدید معاملاتی طلا گفت: توسعه ابزارهای طلا دو اثر مهم داشته است، اول اینکه سرمایه‌گذاران بازار سرمایه بدون مراجعه به بازار فیزیکی می‌توانند در دوره‌های تنش سیاسی یا نوسان ارز از صندوق‌ها استفاده کنند.این یک انتقال فرآیند پول در بین ابزارهای بازار سرمایه شکل داده است و باعث شده پول در بازار سرمایه باقی بماند. اثر دوم این است که خریداران سنتی طلا که سابقاً وارد بورس نمی‌شدند، اکنون با صندوق‌های طلا به بازار سرمایه ورود کرده و حتی بعدها به خرید ابزارهای دیگر نیز علاقه‌مند شده‌اند.
او گفت: با وجود فهرست بلند ریسک‌هایی که کارشناسان مطرح می‌کنند، ریسک صندوق‌های طلا برای مردم عادی بسیار کمتر از ریسک‌های طلای فیزیکی است. از گم‌شدن و سرقت گرفته تا تشخیص ندادن عیار و حتی دشواری روانی فروش طلای فیزیکی بسیار بیشتر از ریسک‌های صندوق‌هاست.
اسلامی‌بیدگلی افزود خرید و فروش صندوق‌های طلا از نظر روانی برای سرمایه‌گذار ساده‌تر است، زیرا تنها با چند کلیک قابل انجام است و فرد در صورت اشتباه به سرعت می‌تواند تصمیمش را اصلاح کند.
اسلامی بیدگلی درباره برخی بحث‌ها درباره نحوه اداره صندوق‌ها و خطاها و انحرافات احتمالی از معاملات «یک به یک»، گفت: مدیران، صندوق‌های طلا عضو نهادهای مالی بزرگ و معتبر هستند که در حوزه‌های مختلف بازار سرمایه از جمله انتشار اوراق، مدیریت دارایی و پذیرش فعالیت می‌کنند. بنابراین اعتبار آنها تنها به عملکرد صندوق طلا محدود نیست و همین موضوع احتمال بروز انحراف را بسیار کم می‌کند.
او با اشاره به رشد قابل توجه صندوق عیار گفت: حجم صندوق عیار اکنون به حدود یک میلیارد دلار رسیده و در حال نزدیک شدن به جمع ۲۰ صندوق بزرگ طلای جهان است؛ موضوعی که اهمیت مدیریت صحیح و رعایت مقررات را دوچندان می‌کند. اگر صندوق بخواهد از اصول یک‌به‌یک فاصله بگیرد، هم ریسک شهرت دارد و هم ریسک مقرراتی؛ زیرا سازمان بورس و سایر ارکان اجازه چنین کاری را نمی‌دهند.
اسلامی بیدگلی درباره امکان راه‌اندازی مجدد معاملات آتی و اختیار معامله بر روی طلا گفت: از نگاه من بله، این امکان وجود دارد. معاملات آتی سکه از سال ۱۳۸۷ آغاز و در سال ۱۳۹۷ به دلیل نوسانات ارز و طلا با محدودیت‌های سنگین مواجه شد و نهایتاً در شهریور آن سال سیاست‌گذار آن معاملات را متوقف کرد. برخی مسئولان به بهانه اینکه بازار آتی سبگنال معاملاتی می دهد، آن را تعطیل کردند. در واقع می‌خواستند همه مشکلات را گردن یک بازار بیاندازند، این در حالی بود که بازار آتی سکه بسیار کوچک‌تر از بازار فیزیکی بود.
اسلامی بیدگلی همچنین به نقش سیاست‌گذار در تقویت صندوق‌های طلا پرداخت و گفت: هر چه نهادهای مالی تحت نظارت بزرگ‌تر شوند، دست سیاست‌گذار برای تنظیم بازار بازتر می‌شود؛ همان‌طور که در صندوق‌های درآمد ثابت، تغییر نصاب‌های اوراق دولتی امکان فروش بدهی دولت را فراهم کرده بود. اگر اجازه داده نشود صندوق‌های درآمد ثابت دوباره بزرگ شوند، در پایان سال دولت نمی‌تواند اوراق خود را بفروشد و نرخ بهره دوباره افزایش خواهد یافت.
اسلامی بیگدلی تأکید کرد توسعه این ابزارها می‌تواند به تعمیق بازار سرمایه و کنترل شوک‌های اقتصادی کمک کند. او گفت: هرچند بازار سرمایه زمانی خوب خواهد بود که اقتصاد کلان کشور نیز در وضعیت مناسب باشد، اما توسعه صندوق‌های طلا یک ضرورت است.
واکاوی مزایا و ریسک‌های صندوق‌های طلا
ریسک خرید فیزیکی طلا بالاتر است یا ریسک صندوق های طلا؟ یک کارشناس بازار سرمایه می گوید: با وجود فهرست بلند ریسک‌هایی که کارشناسان مطرح می‌کنند، ریسک صندوق‌های طلا برای مردم عادی بسیار کمتر از ریسک‌های طلای فیزیکی است.احتمال گم‌شدن، سرقت تشخیص ندادن عیار و حتی دشواری روانی فروش طلای فیزیکی بسیار بیشتر از ریسک‌های صندوق‌هاست.
