دنیای بورس: اواخر مهرماه سال جاری بورس کالا از برنامه ریزی برای معاملات گواهی سپرده ۶ محصول جدید در این بازار خبر داد.
جواد فلاح مدیر خزانه‌داری و انبارهای بورس کالای ایران در این رابطه گفت: انبارهای ۸ شرکت برای معامله گواهی سپرده خودرو، کاتد مس، شمش روی، میلگرد، گندله سنگ آهن، و قیر در بورس کالا پذیرفته شد.
فلاح ادامه داد: از مزایای تاسیس بازار گواهی سپرده کالایی محصولات مورد اشاره می‌توان به ایجاد ذخایر استراتژیک کالاهای اساسی در زنجیره محصولات صنعتی با استفاده از سرمایه‌های مردمی و هدایت سرمایه‌های خرد آحاد مردم به بازار کالایی اشاره کرد. این موضوع موجب کاهش نوسانات و ایجاد ثبات قیمتی در بازار می شود.
او افزود: کارکرد دیگر این بازار، ایجاد امکان سرمایه‌گذاری در بازار کالایی (به صورت خاص در بازار کالاهای صنعتی) برای سرمایه‌گذاران است؛ لذا فعالان بازار می‌توانند از مزایای سرمایه‌گذاری در کالاهای صنعتی استاندارد در بازار نقدشونده و متشکل بهره‌مند شوند.
در همین ارتباط، حسین علاقمندان، کارشناس بازار سرمایه، در گفت‌وگو با خبرنگار ما به بررسی این تصمیم، مزایا و معایت این اقدام پرداخته است.
علاقمندان با اشاره به مزایا و چالش‌های این تصمیم گفت: این موضوع چند جنبه دارد و قضاوت درباره اینکه به‌صورت کلی برای همه محصولات مفید است یا مضر، در این مرحله کمی دشوار است. آنچه اهمیت دارد، توانایی این ابزار در توسعه بازار محصولات است؛ یعنی اگر بتواند هم در سمت عرضه و هم در سمت تقاضا حجم معاملات را افزایش دهد، به کشف قیمت درست کمک می‌کند.
او تأکید کرد: وقتی تعداد مشارکت‌کنندگان در بازار کم باشد، کشف قیمت به‌صورت واقعی انجام نمی‌شود، بنابراین از این جهت راه‌اندازی بازار گواهی سپرده کالایی اقدامی مثبت است.
علاقمندان با اشاره به تجارب بین‌المللی در این زمینه توضیح داد: در بسیاری از اقتصادهای بزرگ دنیا از جمله در حوزه کالاهایی مثل مس و نفت، معاملات گواهی سپرده وجود دارد و اتفاقاً بحث تحویل فیزیکی در این بازارها نیز جدی‌تر است. این ابزارها کمک می‌کنند تا نوسانات تقاضا و عرضه متعادل‌تر شود و کشف قیمت شفاف‌تری صورت گیرد.
به گفته او، در بازارهای جهانی، ابزار گواهی سپرده کالایی به افزایش مشارکت و کاهش سفته‌بازی منجر شده و در عین حال به توسعه ابزارهای مالی و امکان پوشش ریسک برای فعالان کمک کرده است.
این کارشناس در ادامه به یکی از نگرانی‌ها درباره تأثیر این ابزار بر شرکت‌های تک‌محصولی اشاره کرد و گفت: ممکن است برخی بپرسند که اگر سرمایه‌گذار بتواند مستقیماً روی کالایی مثل مس سرمایه‌گذاری کند، دیگر چه نیازی به خرید سهام شرکت ملی مس دارد؟ پاسخ این پرسش بستگی به کیفیت مدیریت شرکت دارد. اگر مدیریت شرکت قوی و شفاف باشد، خرید سهام آن منطقی‌تر است، اما اگر احساس شود حاکمیت شرکتی ضعیف است، سرمایه‌گذار ممکن است ترجیح دهد به‌جای سهم، خود کالا را به‌صورت گواهی سپرده بخرد.
او افزود: از این منظر، راه‌اندازی بازار گواهی سپرده کالایی می‌تواند به‌طورغیرمستقیم موجب بهبود حاکمیت شرکتی در شرکت‌های مرتبط شود، چرا که در فضای رقابتی‌تری قرار می‌گیرند.
علاقمندان یکی از جنبه‌های مثبت دیگر این ابزار را توسعه تامین مالی تولیدکنندگان دانست و گفت: وقتی این ابزارها شکل می‌گیرند، بعدها می‌توانند مبنای تأمین مالی رسمی هم قرار بگیرند. اکنون شاید در بازارهای غیررسمی چنین مبادلاتی انجام شود، اما در صورت پذیرش رسمی، شرکت‌های تولیدکننده می‌توانند از گواهی سپرده خود برای دریافت وام یا ایفای تعهدات مالی استفاده کنند.
او در ادامه با اشاره به قانون تأمین مالی تولید مصوب سال ۱۴۰۲ گفت: این قانون دایره ابزارهای مالی برای حمایت از تولید را بزرگ‌تر کرده و گواهی سپرده کالایی می‌تواند یکی از ابزارهای مکمل در همین چارچوب باشد.
این کارشناس در بخش دیگری از گفت‌وگو، به گنجاندن خودرو در فهرست کالاهای مشمول گواهی سپرده اشاره کرد و گفت: در دنیا نیز تجربه‌هایی از معاملات مشابه برای خودرو وجود دارد، اما شرایط بازار خودروی ایران متفاوت است و نمی توانیم بازار خودر ایران را با دنیا مقایسه کنیم. در کشور ما تفاوت زیادی بین قیمت کارخانه و بازار وجود دارد و ساختار فروش خودرو به گونه‌ای بوده که بخشی از منافع فروش به جای اینکه به شرکت‌های خودروساز برسد، به واسطه‌ها منتقل شده است.
او افزود: در صورتی که فروش از طریق بورس کالا انجام شود، به‌نظر می‌رسد منافع حاصل از فروش خودرو بیشتر به شرکت‌ها برگردد و این نکته مثبتی است.
علاقمندان درباره ریسک‌های احتمالی این ابزار توضیح داد: یکی از ریسک‌های ممکن، همانند سایر بازارهای مالی، عدم تناسب بین بازار واقعی و بازار کاغذی است. یعنی اگر معاملات گواهی سپرده تصویر دقیقی از بازار واقعی ارائه ندهند، ممکن است نوسانات غیرمنطقی در قیمت‌ها ایجاد شود.
او افزود: با این حال، به نظر می‌رسد بورس کالا برای کنترل چنین ریسک‌هایی تمهیداتی مانند بازارگردانی برای این کالاها در نظر گرفته است تا از نوسانات غیرقابل توجیه جلوگیری شود.
این کارشناس بازار سرمایه در جمع‌بندی سخنانش گفت: دیدگاه کلی من درباره این اقدام مثبت است. حتی معتقدم اگر فضای بین‌المللی ایران بهبود پیدا کند، می‌توان از طریق گواهی سپرده کالایی جذب سرمایه‌گذار خارجی داشت. در گذشته هم بورس کالا در حال بررسی این موضوع بود که امکان صدور قبض انبار برای انبارهای خارج از کشور فراهم شود تا خریداران خارجی بتوانند از طریق آن در معاملات شرکت کنند.
او افزود: در این حالت سرمایه‌گذار خارجی دیگر نگران نرخ ارز یا محدودیت‌های انتقال پول نخواهد بود. اگر شرایط مشابه دو سال پیش (قبل از جنگ و اسنپ بک) فراهم بود، می‌شد از این ظرفیت بیش از وضع فعلی بهره‌برداری کرد.