دنیای بورس: در آخرین روز معاملاتی هفته گذشته و از نیمه دوم دادوستدها، حجم عرضه‌ها در بازار به صورت محسوسی شدت گرفت و از آن‌جا که تقاضای حاضر در بازار نیز قدرتمند و پرتوان بود ارزش معاملات خرد برای اولین بار به بیش از 5 هزار میلیارد تومان رسید. در تحلیل بورس چهارشنبه به این نکته اشاره شد آن چه تعداد زیادی از معامله‌گران را به خروج از سهامداری در آخر هفته ترغیب می‌کند آن است که کسی نمی‌تواند حجم و شدت اتفاقات ممکن در دو روز پایانی هفته را تعیین کند و در چنین شرایطی احتیاط، بسیاری از سهامداران را به خروج ترغیب می‌کند.
موانع بورس در سقف جدید کدامند؟
همان‌گونه که در شروع مطلب اشاره شد، از چهارشنبه هفته گذشته تا آغاز معاملات امروز اتفاقات پرشماری افتاده است. برخی از این عوامل به کام بورس و برخی کاهنده انگیزه‌ها هستند. برای حصول تصویر بهتر از معاملات این هفته بورس، جا دارد که این عوامل را بازبینی و به‌روز کنیم.
1- بیماری فراگیر؛ مسیر متفاوت بورس تهران از بازارهای مالی دنیا
اکنون بیش از یک هفته است که شیوع بیماری کرونا به دغدغه سطح اول کشور تبدیل شده است و این مساله چیزی بسیار فراتر از حد و حدود بازار سهام است. با این حال (و ضمن آرزوی سلامتی برای تمام هم‌وطنان) جنبه‌هایی از این دغدغه که بورس تهران را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد تا حدودی گسترده شده و باید همه آن‌ها را مد نظر داشت.
در وهله اول رسیدن به وضعیت اضطراری در کشور ممکن است چرخه تولید، فروش و به صورت کلی مبادلات معمول را تحت‌الشعاع قرار دهد. کما این که برخی کشورهای همسایه ورود کالا از ایران را به شدت محدود کرده‌اند.
از سوی دیگر بازار جهانی، که در پی گسترش این بیماری در چین از یک ماه پیش تحت فشار است، طی دو روز پایانی هفته نیز به ریزش قیمت‌ها ادامه داد و این بار بازارهای مالی و سهام شرکت‌های معتبر دنیا نیز از ریزش مصون نماندند؛ تا آن‌جا که وال‌استریت بدترین هفته کاری خود را از زمان بحران مالی سال 2008 تجربه کرد.
با این حال بورس تهران هفته گذشته را بی تفاوت از کنار بیماری جدید عبور کرد و منتظر اخبار انتهای هفته ماند. «دنیای بورس» در گزارش‌های قبلی به علل این بی‌اعتنایی و احتمال واکنش سهام به بیماری کووید-19 در هفته جاری پرداخته است. با این حال باید گسترش سریع این بیماری و خسارت‌های جانی و مالی ناشی از آن را به عنوان یک مانع در مسیر صعود بورس در نظر داشت.
2-ضعف و قوت بازارهای موازی
از ابتدای هفته گذشته نرخ دلار و سکه در مسیر صعودی به شکل جهشی پیش رفت. همزمانی شیوع کرونا در ایران و بازگشت کشور به فهرست سیاه FATF تعیین اثر جداگانه هر کدام از این عوامل را کمی دشوار می‌سازد. با این حال برخی معتقدند در زمان گسترش این بیماری، بازار دلار در میان بازارهای داخلی می‌تواند نقش یک بازار امن را بازی کند. فرضی که شواهد بارها به رد آن دامن زده‌اند و در ادامه نیز به آن پرداخته خواهد شد. با این حال مطرح شدن دوباره بازارهای ارز و سکه به عنوان رقیب و آلترناتیو جدی برای بازار سهام یکی از بزرگترین مسائلی است که ذهن فعالان بورسی را به خود مشغول می‌کند. در کل باید گفت سرمایه‌گذاری‌های کاملا امن، توان بر آمدن از پس تورم را ندارند و در بین دارایی‌های ریسکی‌تر، فعلا سهام جذاب‌تر جلوه می‌کند. باید در نظر داشت که بازارهایی نظیر مسکن، سود سپرده بانکی، خودرو و ... در اولویت‌های با فاصله‌ای نسبت به بازار سهام قرار دارند و رصد آن‌ها چندان در مقطع فعلی ضروری به نظر نمی‌رسد. در مقابل تحرکات دلار و سکه می‌تواند ورق بازی را برای سهام برگرداند.
در این رابطه بخوانید: بیشترین رشد هفتگی دلار از مهر 97 رقم خورد
3- تغییر حجم مبنا، شیفت کانون‌های تقاضا؟
دیگر تغییری که در آخر هفته گذشته اعمال شد و به نظر می‌رسد شرایط جدیدی را بر بازار حاکم خواهد کرد تغییر دستورالعمل محاسبه حجم مبنا برای نمادهای مختلف بازار است. این مصوبه جدید می‌تواند روند قیمتی سهام کوچک و کم‌معامله را با کندی زیاد همراه کند و از این طریق به تغییر مسیر در بازار منتهی شود. با این حال برآورد اثرات بلندمدت آن نیاز به مشاهدات و داده‌های بیشتر دارد و همچنین محاسبات دقیق‌تری را می‌طلبد. با این وجود به نظر می‌رسد در کوتاه‌مدت و در مسیرهای صعودی، سهام پرمعامله رشد سریع‌تری را تجربه خواهند کرد و بتوانند در جذب تقاضا موفق‌تر باشند. از این منظر شاید نتوان این تغییر را مانع رشد بازار و به خصوص شاخص‌های اصلی (در جایگاه فعلی) عنوان کرد. با این حال لحاظ یک تغییر عظیم به عنوان ریسک بالقوه چندان فرض بعیدی نیست. این دستورالعمل از 12 اسفند (دوشنبه هفته جاری) اعمال خواهد شد و احتمالا از همین امروز دادوستدهای سهام را تحت‌الشعاع قرار خواهد داد.
بیشتر بخوانید: «حجم مبنا» ابزار جدیدی برای مقابله با سفته بازی؟
4-ریزش کامودیتی‌ها
نزول قیمت کامویدیتی‌های مصرفی در بازار جهانی بی‌شک خبر خوبی برای بورس تهران نیست ( دست کم برای بخش بزرگی از کل ارزش بازار)؛ با این حال همان‌گونه که دادوستدهای هفته گذشته نشان داد میزان افت قیمت کالاهای پایه در بازار جهانی، در قیاس با رشد نرخ دلار در بازار داخلی به برآیندی صعودی برای نرخ فروش شرکت‌ها منجر می‌شود. موضوعی که نتیجه آن در معاملات بورس کالا مشهود است. همین جا لازم به تاکید است که پیگیری معاملات بورس کالا همچنان یکی از مهم‌ترین مولفه‌های موثر بر معاملات سهام در بازه فعلی است و مخاطبان باید هر روزه دادوستدهای این بازار را دنبال کنند.
محرک‌های صعود بورس کدامند؟
عواملی که می‌توانند صعود بورس را رقم بزنند نیز در نوع خود پرتعداد هستند. عوامل جزئی‌تر را می‌توان به مثال‌هایی از قبیل افزایش محسوس نرخ محصولات فلزی در معاملات بورس کالا، افزایش سرمایه و تجدید ارزیابی برخی شرکت‌ها، گزارش‌های فوق‌العاده عملکرد برخی بنگاه‌ها نسبت داد. عوامل کمی کلان‌تر را می‌توان افزایش نرخ دلار و رشد درآمد شرکت‌های کامودیتی‌محور و صادراتی عنوان کرد. با این حال عمومی‌ترین متغیر و در عین حال مهم‌ترین عامل میزان نقدینگی ورودی به سهام است.
1-افزایش سرمایه ایران‌خودرو افزایش یافت!
از زمانی که پیشنهاد افزایش سرمایه ایران‌خودرو بر روی کدال نشست ورق معاملات خودرویی‌ها برگشت و فشار فروش در این گروه زیاد شد. این تغییر روند 3 ریشه اساسی داشت: اول آن‌که «شایعه خریدن و خبر فروختن» استراتژی بخش بزرگی از معامله‌گران هر بازار مالی است. دوم آن که میزان افزایش سرمایه ایران‌خودرو از انتظارات بازار به مراتب کمتر بود: در شرایطی که گمانه‌های افزایش سرمایه 2700 درصدی (به بالا) «خودرو» در گروه‌ها دست به دست می‌شد بی‌شک پیشنهاد 2 هزار درصدی می‌تواند دلسرد کننده باشد. سوم نیز منابع بحث‌برانگیز ایران‌خودرو برای افزایش سرمایه بود. منابعی که از یک سو به تردید برای امکان این افزایش سرمایه دامن می‌زد و از سوی دیگر نگرانی از هزینه‌های استهلاک را افزایش می‌داد. حالا تجدید ارزیابی ایران‌خودرو نه تنها با مهر تایید حسابرس همراه شده، بلکه در این مرحله میزان نیز به 2100 درصد افزایش یافته است. در این شرایط واکنش بازار به این خبر می‌تواند جذاب باشد. به خصوص که تغییر حجم مبنا، برای سهام «خودرو» (در روندهای صعودی) نمی‌تواند اثر منفی به دنبال داشته باشد.
در رابطه با پیشروی ایران‌خودرو در مراحل افزایش سرمایه بخوانید: «خودرو» در انتظار تایید سازمان بورس
2-جنبه مثبت رشد و ریزش نرخ دلار برای بورس
رشد نرخ ارز در بازار آزاد، بار دیگر گپ‌هایی را در محاسبه سودآوری بنگاه‌ها (با حالت تعادل قبلی در پاییز) ایجاد می‌کند و این مساله خود به خود به رشد تقاضا در این گروه‌ها منجر می‌شود. تاثیر رشد نرخ ارز بر معاملات بورس کالا نیز که مشخص است و پیش از این مورد بحث قرار گرفت. از سوی دیگر دلار در کانال 15 هزار تومانی نوسان‌های روزانه عجیبی را به ثبت می‌رساند. در آخرین روزهای معاملاتی هفته نرخ این ارز از 15700 تومان به 15200 تومان کاهش یافت. در رابطه با عوامل موثر بر کاهش نرخ ارز اینجا را ببینید.
رفتار سنجیده‌تر بازارساز و همچنین اخباری مثل راه‌اندازی کانال بشردوستانه سوییس نشانه‌هایی از ریسک‌های حاکم بر نوسان‌گیران ارزی است. مساله‌ای که در عین رشد نسبی نرخ دلار، از جذابیت ارز به عنوان یک بازار رقیب کم می‌کند. به این عوامل محدودیت‌های حاکم بر این بازار را هم اضافه کنید: خرید و فروش و نگهداری ارز هر کدام مشکلات خاص خود را دارد و بسیاری از معامله‌گران خرد را از جذب‌شدن به این بازار دور می‌کند.
3-نقدینگی و شاهراه صعود سهام
در ابتدای این گزارش از مخاطبان خواسته شد تا معاملات ابتدای هفته گذشته را در ذهن مرور کنند. شنبه هفته پیش در حالی معاملات سهام آغاز شد که شیوع کرونا و بازگشت به لیست سیاه FATF نگرانی در بین فعالان بازار را بار دیگر تشدید کرده بود: نتیجه آن که در کمتر از 10 دقیقه شاخص کل بورس بیش از 11 هزار واحد ریخت. اما اینجاست که نقدینگی ورودی قدرت خود را به رخ تمامی متغیرها می‌کشد. پس از 10 دقیقه روند معاملات فورا تغییر کرد و شاخص در همان روز با رشد بیش از 3 هزار واحدی به کار خود پایان داد.
نتیجه‌ای که مطلوب مرور این مطلب است، نه تشویق به نگهداری یا خرید سهام است و یا ترغیب به فروش آن؛ بلکه تاکید بر این موضوع است که نقدینگی همچنان افسار معاملات سهام را در دست دارد و بدون رصد آن تصمیم‌گیری برای خرید یا فروش سهام می‌تواند با خطا (از جنس خطاهای 10 درصدی در یک روز) همراه باشد. بنابراین اگر چه سرعت عمل می‌تواند برای برخی معامله‌گران مهم تلقی شود، از آن مهم‌تر رصد متغیرهای مرتبط با نقدینگی است: ارزش معاملات و جریان تغییر مالکیت‌ها را به صورت مقطعی زیر نظر داشته باشید.