دنیای بورس: بازار پایه به بازاری تبدیل شده که شرکت‌های ورشکسته و غیرشفاف را در آن حضور دارند. گرچه در نگاه نخست نباید سرمایه‌گذاری به سمت این بازار جذب شود اما برعکس استقبال ویژه‌ای از بازار پایه را شاهد هستیم. اما چرا؟ در مطلب پیشین به تقلای ناظر بازار پایه برای کنترل حباب اشاره شد اما به صورت مشخص این تلاش به سرانجام نخواهد رسید و شاید مشابه با محدودسازی بیشتر نوسان قیمت تنها شوک موقت را وارد کند.
به بازار احترام بگذارید
به صورت مشخص علت اینکه از بازار پایه استقبال شده امکان ایجاد رالی‌های داغ قیمت است. حال چرا این بازار بستر بهتری را برای جولان سفته‌بازان فراهم کرده است. ارزش بازار اندک سهام زیرمجموعه این بازار باعث شده در هجوم نقدینگی به سمت سهام رشدهای عجیبی را در این نمادها شاهد باشیم. در این میان مدیران سازمان بورس نیز با ایجاد دامنه محدود نوسان قیمتی اتفاقا مجال را برای سفته‌بازی بیش از پیش مهیا کرده‌اند. تشکیل صف به جز هیجان نتیجه دیگری را به دنبال ندارد. ممکن است مطرح شود که پیش از این نیز دامنه نوسان 10 درصد بود و الان نیز برای مثال 3 درصد است و همچنان هیجان و رشد قیمتی در محدوده حباب را در این بازار شاهد هستیم، درنتیجه افزایش دامنه نوسان توفیقی ایجاد نمی‌کند. اما دقیقا مشکل از همینجاست زمانی که در مکانیزم بازار دخالت می‌کنیم (نوسان قیمت را محدود می‌کنیم) در ادامه قوانین خودساخته بنا نیست که بتواند معضلات ایجاد شده را درمان کند؛ این معضل به دفعات در سطح اقتصاد کلان نیز دیده می‌شود. در این‌جا نیز با ایجاد دامنه محدود نوسان قیمتی در اصل کل مکانیزم بازار زیر سوال رفته است و اگر می‌خواهیم نتیجه‌ای داشته باشیم باید به صورت کامل دامنه نوسان قیمتی برداشته شود. به جای اینکه سر جنگ با بازار به وسیله محدودسازی‌های مختلف داشته باشید به بازار احترام بگذارید.
هجمه تقاضا؛ تنگنای عرضه
اما این پایان ماجرا نیست. ناظر بازار پایه اجازه فروش به سهام‌داران درصدی را نمی‌دهد. حال در کنار حجم عظیم نقدینگی محدودیت عرضه سهام را نیز قرار دهید مشخصا بازاری چنین آماده برای سفته‌بازی پیدا نخواهید کرد. این بازار غیر شفاف با شرکت‌هایی که کسی آن‌ها را بر اساس ارزش خریداری نمی‌کند و سهام آن‌ها تنها حکم چند ورق کاغذ را دارد و در عین حال عرضه همین ورق‌های کاغذ نیز محدود شده است، در نتیجه مشخص است که باید رالی داغ را در این بازار شاهد باشیم. بر این اساس حداقل اجازه فروش سهام به درصدی‌های قدیمی نمادها داده شود و اگر نگرانی از فرار سفته‌بازان از این نمادها وجود دارد امکان فروش برای سهام‌داران قدیمی فراهم شود. شاید واقعا خریداران کنونی طرحی رویایی را برای توجیه خرید سهام در منطقه حباب دارند. بسیاری از درصدی‌های سهام نسبت به عدم امکان فروش درصدی‌ها اعتراض داشته و این موضوع را با «دنیای بورس» در میان گذاشته‌اند.
با فروش استقراضی به تحلیل بها دهید
اما شاید این هم نتواند هیجان بازار پایه را سرکوب کند. به صورت مشخص باید پذیرفت که قانون‌گذار با همان نگاه دولتی همیشگی بازار پایه را به محلی تبدیل کرده که شرکتی اعلام ورشکستگی نکند یا اینکه به خیال خود از معامله سهام خارج از نظارت جلوگیری شود تا مبادا اتفاقی مانند پدیده شاندیز و امثالهم تکرار شود. در این وضعیت ممکن است عده‌ای همچنان به داغ کردن سهام مشغول باشند و اما اگر نقطه پایانی را برای رالی داغ سهام متصور باشیم مشخص می‌شود که در نهایت احتمالا موج اعتراضات دامن ناظر فرابورس را خواهد گرفت و به بحران تبدیل خواهد شد. زیرا تجربه اخیر نشان داد که سهام‌داران بازار پایه با کمترین آگاهی از واقعیت‌های موجود (برخلاف تصور همگان) فکر می‌کنند که مقام ناظر، مسئول سود و زیان آن‌هاست. در چنین شرایطی بدون استفاده از ابزار استقراض فروش که فعالان خود مسئله حباب را با هم حل کنند و مسئله به بیرون کشیده نشود نباید انتظار حل این موضوع را داشت.
آتش هیجان در نهایت دامن ناظر را می‌گیرد
بر این اساس باید به ناظر فرابورس گفت اگر نگران از اتفاقات آتی و فروپاشی حباب بازار پایه و سواستفاده عده‌ای از این شرایط هستید راه‌حل آن محدودسازی‌های جدید نیست بلکه باید به صورت هم‌زمان (قطعا با هم باید انجام شود) دامنه نوسان قیمتی به صورت کامل حذف شود (به مکانیزم بازار اعتماد کنید)، امکان فروش سهام‌داران درصدی (حداقل قدیمی‌ترها) را فراهم کنید و همچنین امکان فروش استقراضی را مهیا سازید. در غیر این صورت با وضعیت کنونی احتمال اینکه حباب بازار پایه روز به روز سنگین‌تر شود وجود دارد و آتش آن دامن همگان را بگیرد وجود دارد. برخی عنوان می‌کنند که برداشتن دامنه نوسان خطرناک است و هیجان ایجاد می‌کند باید از این افراد پرسید واقعا بازار در شرایط کنونی هیجان ندارد، هیجانی که بازار در وضعیت فعلی با آن مواجه است به مراتب بیشتر از شوک هیجانی ناشی از برداشتن دامنه نوسان است. در عین حال شوک هیجانی ناشی از حذف دامنه نوسان موقت است و در مدت کوتاهی بازار مجبور خواهد بود خود را سازگار کند وگرنه به راحتی از معادلات حذف می‌شود.