دنیای اقتصاد: درحالی‌که کمپین فشار حداکثری دولت ترامپ علیه ایران درحال اجراست، هیچ‌یک از نتایجی که دولت ترامپ بدان امید بسته بود مشاهده نمی‌شود. چین و هند، بزرگ‌ترین خریداران نفت ایران به درخواست‌های واشنگتن برای کاهش واردات نفت از ایران بی‌اعتنا بوده‌اند. همچنین تاریخ نشان می‌دهد که ایران طی ۴۰ سال گذشته همواره تحت فشارهای اقتصادی آمریکا قرار داشته است اما در واکنش به آن تغییری در اصول سیاست خارجی خود اعمال نکرده و به برنامه موشکی، حمایت از گروه‌های منطقه‌ای و پرتاب ماهواره ادامه داده است.
کارشناسان بر این نظر هستند که آنچه تهران از آن به‌عنوان «اقتصاد مقاومتی» نام می‌برد، همچنان ظرفیت آن را دارد تا در برابر فشارهای آمریکا مقاومت کند. درحالی‌که اقتصاد ایران امروز در معرض صدمات زیادی قرار گرفته است که حتی می‌توان آن را شدید‌تر از دور پیشین تحریم‌ها از ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۵ دانست، باید توجه داشت که اقتصاد ایران مانند ونزوئلا مختل نیست. به گزارش گروه اقتصاد بین‌الملل روزنامه «دنیای‌اقتصاد»، نشریه فارن‌پالیسی در گزارشی با تاکید بر ناتوانی تحریم‌های آمریکا در فلج کردن اقتصاد ایران نوشت: ایالات‌متحده آمریکا از سال گذشته فشارهای اقتصادی علیه ایران را افزایش داده است و همچنین برنامه دارد تا این فشارها را از بهار سال‌جاری برای این کشور به دو برابر برساند. اما آیا این ریسمانی که دولت ترامپ برای آویختن به گردن ایران آماده می‌کند قدرت آن را دارد اقتصاد ایران را به مرز خفگی برساند و تهران را وادار کند در برابر واشنگتن زانو بزند؟
برخی از کارشناسان بر این نظر هستند که آنچه تهران از آن به‌عنوان «اقتصاد مقاومتی» نام می‌برد همچنان ظرفیت آن را دارد در برابر فشارهای آمریکا مقاومت کند. در حالی‌که اقتصاد ایران امروز در معرض صدمات زیادی قرار گرفته است که حتی می‌توان آن را شدید‌تر از دور پیشین تحریم‌ها از ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۵ دانست، اقتصاد ایران به‌مانند ونزوئلا مختل نیست. تحریم‌های آمریکا اما در مورد ونزوئلا تهدیدی جدی برای فلج‌سازی کامل اقتصاد این کشور و توانایی آن برای تولید و صادرات نفت است که می‌تواند منجر به قطع تمامی منابع درآمد دولت نیکولاس مادورو شود. هنری رم، یک تحلیلگر مسائل ایران در گروه اوراسیا می‌گوید: اقتصاد ایران بیش از آنچه که برخی از جنگ‌طلبان در آمریکا و واشنگتن تصور می‌کنند مقاوم است اما شرایط بدی برابر ایران قرار دارد و البته بدتر نیز خواهد شد اما این بدان معنا نیست که نظام ایران تنها یک قدم با سرنگونی فاصله دارد.
وی افزود: تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا صدمات جدی به اقتصاد ایران وارد می‌کند که از چیزی که بسیاری پیش‌بینی می‌کردند بیشتر است. اما امروز ایران حتی نزدیک به فلج شدن اقتصاد یا ختم بقای نظامش قرار ندارد. اعمال فشار آمریکا علیه ایران همزمان با خروج واشنگتن از برجام آشکار شد و همچنین روز چهارشنبه نیز با برگزاری «کنفرانس ورشو» بار دیگر در ویترین قرار گرفت.
این نشست که در پایتخت لهستان و با حضور نمایندگانی از ۶۰ کشور برگزار شد بنا داشت تا نگرانی‌های اروپایی‌ها نسبت به برخی از اقدامات منطقه‌ای ایران را شدت ببخشد. اما غیبت قدرت‌های اروپایی در نشست ورشو نظیر فرانسه، آلمان و نمایندگان اتحادیه‌اروپا بار دیگر این امر را مبرهن ساخت که آمریکا در اجرای کمپین فشار حداکثری خود علیه ایران تنها است. به‌زعم نگارنده این گزارش، اما خبر بد برای ایران آن است که تنها چند ماه پس از آنکه تحریم‌های نفتی علیه ایران به‌نوعی پس زده شد، اقتصاد این کشور در وضعیت نابسامانی قرار دارد. ارزش ریال سقوط کرده است، تورم همچنان افزایش می‌یابد و نرخ بیکاری بالا است، این درحالی است که تولید ناخالص داخلی در سال گذشته اندکی کاهش یافت و انتظار می‌رود در سال آتی نیز با همین روند مواجه شود.
از سوی دیگر افت صادرات نفتی موجب کاهش درآمدهای دولت ایران شد و تحریم‌های آمریکا بر تراکنش‌های مالی، آهسته شدن فعالیت‌های اقتصادی در برخی از بخش‌ها نظیر خودروسازی و کالاهای بشردوستانه مانند غذا و دارو را درپی داشته است. صنعت خودرو ایران بار دیگر در لبه پرتگاه قرار گرفته، درحالی‌که بانک مرکزی تلاش کرده است تا نرخ مبادله‌ای ارز را تثبیت کند که این اقدام به بهای خالی کردن ذخیره‌های ارزی بوده است.اما خبر بد دیگر برای ایران آن است که تحریم‌های آمریکا تازه آغاز شده است. اما از سوی دیگر بی‌مدیریتی و فساد نیز نقش قابل‌توجهی در افزایش سرسام‌آور تورم، بیکاری و تلاش‌های شکست‌خورده برای جذب سرمایه‌های خارجی داشته‌اند.
برای مثال کسری بودجه سال گذشته حدود دو برابر آن چیزی بود که دولت پیش‌بینی می‌کرد. مشکل آن بود که دیگر منابع درآمدی با توجه به تحت‌فشار بودن اقتصاد انتظارات را برآورده نکردند، از این‌رو درآمد کمتر دولت به‌معنای افزایش کسری بودجه است که در نهایت موجب کاهش ارزش ریال و افزایش بهای واردات شد.
دولت آمریکا نیز به همین آسیب‌پذیری اقتصاد ایران امید بسته است. برایان هوک، نماینده امور ایران در وزارت‌خارجه آمریکا ماه گذشته اعلام کرد که واشنگتن معافیت خرید نفت ایران برای هشت کشور را تمدید نخواهد کرد. معافیت‌هایی که برای هشت کشور صادر شده‌اند به آنها اجازه می‌دهد که تا ماه مه سال‌جاری به خرید نفت خود از ایران ادامه دهند. دولت ترامپ تاکید کرده است که پس از پایان این معافیت‌ها صادرات نفت ایران به صفر نزدیک می‌شود.
البته این تصور بسیار آرزومندانه است. چین وهند، دو مشتری بزرگ نفت ایران تاکنون در برابر درخواست‌های آمریکا برای کاهش قابل‌توجه خرید نفت از ایران بی‌اعتنا بوده‌اند. دهلی‌نو در واقع دلایل استراتژیک موجهی دارد تا روابط با ایران را در شرایط مناسب حفظ کند. همچنین تحریم‌های آمریکا علیه تولید و صادرات نفت ونزوئلا می‌تواند موجب کاهش تولید نفت سنگینی شود که ایران و ونزوئلا تولید می‌کنند.
از این‌رو سیاست‌مداران کاخ‌سفید فضای مانور محدود‌تری برای تنگ کردن حلقه فشار پیرامون صادرات نفت سنگین ایران خواهند داشت. درحالی‌که انتظار می‌رود رنج اقتصادی ایران در سال ۲۰۱۹ افزایش یابد اما آیا می‌توان این رنج اقتصادی را به یک برد سیاسی برای دولت ترامپ معنا کرد که حتی تاکنون کمترین تغییری را در سیاست‌خارجی ایران نیز ایجاد نکرده است؟
اما ایران که هفته گذشته چهلمین سالروز انقلاب‌اسلامی را جشن گرفت پیش از این نیز به اثبات رسانده که قادر به مقاومت در برابر افزایش فشارهای غرب است. الی گرانمایه، قائم‌مقام بخش خاورمیانه شورای روابط خارجی اروپا معتقد است: ایران درحال استحکام بخشیدن به دستاورد‌های منطقه‌ای خود و مخالفت با درخواست‌های غرب برای محدودسازی برنامه موشکی خود است. از زمان پیروزی انقلاب‌اسلامی در سال ۱۹۷۹ که موجب سرنگونی رژیم شاه شد، ایران تحت فشارهای اقتصادی آمریکا بوده است با این حال این کشور حمایت خود را نسبت به برخی از گروه‌های نظامی منطقه‌ای مانند حزب‌الله افزایش داده است.
حتی اکنون نیز با وجود از سرگیری تحریم‌های آمریکا، ایران به آزمایش‌های موشکی، پرتاب ماهواره و حمایت از گروه‌های یمنی و لبنانی ادامه می‌دهد. اگرچه اروپا تاکنون قادر نبوده است تا برای ایران راه گریزی را ایجاد کند تا تحریم‌های یک‌جانبه آمریکایی را دور بزند، واشنگتن نیز در تغییر رفتار ایرانی‌ها شکست خورده است. گرانمایه می‌گوید: کمپین فشار حداکثری آمریکا درحال اجرا است اما آن دسته از نتایجی که دولت ترامپ بدان امید بسته بود را مشاهده نمی‌کنیم.