دنیای بورس - مهدیه انوشه: از نگاه تحلیلگران، بازار سرمایه با وجود بازدهی بیش از 35 درصدی از ابتدای امسال تا هفته پایانی مردادماه، هنوز از بازارهای رقیب عقب است و پتانسیل صعود دارد. با این وجود، ورود پول‌ها به بازار سرمایه باعث بالارفتن حساسیت‌ها و واکنش‌های رفتاری هیجانی شده است.
کارشناسان در این رابطه متفق القول تاکید دارند: ابهام‌های موجود در سیاست‌های ارزی هم‌راستا با افزایش ریسک‌های سیستماتیک و سخت‌شدن شرایط بین المللی متغیرهای تاثیرگذار و تعیین کننده بازار سهام در ماه‌های آینده خواهند بود. نوشتار پیش‌رو دیدگاه 4 فعال بازار سرمایه است که نمای کلی از آینده بورس و دامنه مولفه‌های تاثیرگذار را پیش‌رو قرار می‌دهد.
دو موضوع هم‌راستا
محمودرضا خواجه نصیر؛ مدیرعامل تامین سرمایه تمدن: افزایش نرخ ارز سودهای تقریبی 30 تا 50 درصدی را می‌تواند برای شرکت‌های صادراتی به دنبال داشته باشد اما ابهام در چگونگی محاسبه نرخ ارز در فروش و درآمد شرکت‌ها و تعیین نرخ ارز برای مواد اولیه با وجود ابلاغ بسته جدید ارزی پس از عمر 10 روزه بسته ارزی نگرانی‌ها را همچنان باقی نگه داشته است.
در این میان البته نقدینگی به بازار آمده و ورود پول‌ها هم می‌تواند تداوم داشته باشد. نکته مثبت در این باره این است که شرکت‌ها باید از ماه آینده فروش محصول و درآمد خود را در بازار ثانویه با نرخ‌های جدید اعمال کنند. هم راستا با موضوع مزبور افزایش مولفه‌های ریسک سیستماتیک با نزدیک شدن به مرحله دوم تحریم‌های آمریکا در آبان‌ماه و تداوم فشارها بازار را نگران کرده است. در چند ماه آینده در تقابل میان این دو موضوع بازار نوسان دارد اما برآیند نوسان‌ها رو به بالا است.
ریسک تحریم خطرناک نیست
علیرضا تاجبر؛ مدیرعامل کارگزاری بانک ملت: بیم و امید سهامداران در بورس را باید متاثر از ابهام‌های متعدد به خصوص در حوزه سیاست‌های ارزی و قیمت‌گذاری کالاها در بورس کالا پیگیری کرد. از نگاه تکنیکال، بازار سرمایه پس از یک دوره رشد معنادار آماده برای ورود به دوره اصلاح قیمتی است که برخی بر همان مبنا و استدلال ابهام‌ها را بهانه‌ای برای افت و خیز بازار تلقی می‌کنند. بخشی از رفتار غیرمنطقی در بازار را به نظر باید به نبود تحلیل ارجاع داد.
اگر سرمایهگذاران تحلیل سناریو داشته باشند و به عنوان مثال براساس سناریوهای مختلف نرخ خوراک، نرخ فروش و نرخ دلار را بررسی کنند، به طور قطع با سودهای جذاب حتی در محافظه کارانه‌ترین و بدبینانه ترین شرایط مواجه می‌شوند. چرا که نسبت قیمت بر درآمد* (P/E) در بازار هنوز پایین است و پتانسیل رشد دارد. در فاز بعدی اما باید به ارزش جایگزینی شرکت‌ها هم توجه کرد. با نگاهی کلی می‌توان شرکت‌هایی را در بازار شناسایی کرد که با 5 تا 10 میلیون دلار ارزش بازار معامله می‌شوند. این در حالی است که امروز با چنین رقم‌هایی و با وجود مشکلات فعلی نمی‌توان طرح توسعه‌ای را افتتاح کرد.
به باور من سرمایهگذاران بازار آرام آرام راه خودشان را پیدا می‌کنند. همچنین تحلیل بازار (توسط تحلیلگران، شرکت‌های مشاور و متخصص‌ها) به بازار تزریق می‌شود و با توجه به سودهای جذاب و P/Eهای پایین، انتظار صعود وجود دارد. از نگاه من ریسک‌های سیستماتیک همچون تحریم‌ها نیز گزینه خطرناکی نیست.
این ریسک در شرایط فعلی برای همه بازارهای کشور مطرح است و اگر چنین ریسکی وجود نداشت P/Eهای واقعی بازار امروز در رقم‌های 8 تا 9 قرار داشت. بررسی تاریخی تحریم‌ها نشان می‌دهد شرکت‌های بورسی در آن دوران به اقتصاد کشور کمک‌های شایانی کردند. آن سال‌ها مدیران در مجامع راهکارهای کنار آمدن با تحریم‌ها را تشریح می‌کردند و این تجربه البته می‌تواند از نگرانی‌ها بکاهد.
* نسبت قیمت به درآمد (price-to-earnings ratio) یا نسبت P/E که نسبت قیمت به درآمد هر سهم است، یکی از ابزارهای مهم برای ارزش‌گذاری سهام شرکت‌ها است. این نسبت به صورت نسبت قیمت بازار برحسب سهمی که بر درآمد سالیانه هر سهم تقسیم شده، به دست می‌آید. نسبت قیمت به درآمد سهم بیانگر آن است که قیمت سهام شرکت چند برابر میزان سود نقدی که شرکت به هر سهم خود تخصیص می‌دهد. به عبارت دیگر، این نسبت نشان می‌دهد آیا قیمت سهام به نسبت سودی که بین سهامدارانش توزیع می‌کند، ارزش دارد؟
بازار در نقطه تصمیم‌گیری
کورش شمس؛ مدیرعامل شرکت سبدگردان پاداش سرمایه: در شرایط فعلی، بازار سرمایه در نقطه تصمیم گیری میان بحث‌های مربوط به اثرات تحریم‌ها و محاسبه نرخ ارز در سودآوری شرکت‌ها قرار دارد. اثر آزادسازی نرخ ارز برای گروه‌های پتروشیمی و فولادی و فلزات اساسی مهم است. علاوه بر این‌ها، ابهام‌ها بر سر نرخ فروش محصول‌های فولادی در بورس کالا و نرخ ارز موثر برای خوراک پتروشیمی‌ها از دیگر دغدغه‌های سرمایهگذاران است که آن‌ها را در شرایط گوش به زنگ قرار داده است.
بر همین اساس سرمایهگذاران تلاش می کنند سود شرکت‌ها را با دو سناریو اثر منفی تحریم و اثر مثبت یا منفی حاصل از تصمیم دولت برای نرخ ارز، خوراک پتروشیمی‌ها و نرخ فروش محصول‌ها در بورس کالا تحلیل کنند. این در حالی است که هر لحظه امکان صدور دستورالعمل جدیدی وجود دارد. با وجود همه بحث‌های مطرح شده به نظر من جایی برای ریزش قیمت‌ها وجود ندارد. نرخ‌ها هنوز پتانسیل رشد دارند. درباره تحریم‌ها نیز باید منتظر ماند اثر آن در عملکرد ماه‌های آینده شرکت‌ها خودش را نشان دهد.
بازار در حال خود تنظیمی
علی جبل عاملی؛ مدیر بازاریابی تامین سرمایه نوین: ایران در شرایط کنونی سیاست‌های پایداری در عرصه اقتصاد و سیاست را دنبال نمی‌کند. بازار سرمایه هم البته در حال تنظیم خود با موجی از ابهام‌ها است، به همین دلیل نوسان‌ها طبیعی به نظر می‌آید. اگر چنین رویدادها و موضوع‌هایی در بورس‌های بزرگ همچون بورس نیویورک رخ بدهد قطعا نوسان‌ها با دامنه بالا به ثبت می‌رسید اما محدوده‌های مشخص شده نوسان‌ها در بازار سهام ایران مانع از اوج و فرودهای معنادار می‌شود.
آنچه مهم است رویدادها، دستورالعمل‌ها و مصوبه‌های خلق الساعه است که به دنبال آن سرمایهگذاران به سرعت سیاست‌هایی اتخاذ می‌کنند که به نوسان‌های بازار می‌افزاید. به عنوان مثال بحث بازار ثانویه ارز، خوراک پتروشیمی‌ها و معاملات بورس کالا برای فعالان بازار سهام مهم است و نگرانی‌هایی را به دنبال دارد. البته با توجه به ورود حجم نقدینگی‌ها، افت‌وخیزها هم ممکن است ادامه داشته باشد.
این در حالی است که در مقایسه با سال‌های 1391 تا 1392 که بازار در شرایط مشابه صعودی قرار داشت، میزان نقدینگی سرگردان در اقتصاد آن روزها شاید یک پنجم رقم امروز هم نبود. بازارهای رقیب همانند سکه و ارز در حالی اشباع و پرریسک متصور می‌شود که نقدینگی‌ها در حال حرکت به سمت بازار سهام هستند.
نوسان‌ها چه گذشته و چه در روزهای آینده متاثر از تنظیم بازار مطابق با شرایط جدید اقتصادی ایران است. البته برآیند بازار مثبت و نوسان‌ها طبیعی خواهد بود. در بحث مولفه‌های سیستماتیک بازار با توجه به اینکه درباره تحریم‌های ایران اجماع جهانی وجود ندارد و جبهه‌بندی که در جهان بر علیه تحریم‌های یک جانبه آمریکا به وجود آمده، دامنه اثرگذاری هنوز در بازار سرمایه مشخص نیست و نمی‌توان به طور بدبینانه یا خوش‌بینانه به این سناریوها نگاه کرد. هرچند رویدادهای جدید ممکن است نوسان‌هایی را به بازار تحمیل کند اما میزان اثرگذاری قطعی آن همچنان نامعلوم است. البته ایران تجربه تحریم‌ها را دارد.
بر همین اساس می‌توان تاکید کرد با اجرای همه جانبه تحریم‌ها اقتصاد قفل نمی‌شود و ممکن است همانند گذشته این محدودیت‌ها قابل مدیریت باشد اما اقتصاد آسیب می‌یابد و حاشیه سود برخی صنایع با موجی از کاهش همراه می‌شود. پیش‌بینی می‌شود در پایان ماه جاری و از هفته‌های آینده گزارش‌های تولید و فروش ماهیانه شرکت‌ها با اثرگذاری خوبی به خصوص در سهام بنیادی منتشر شود که می‌تواند فاز جدیدی برای صعود بازار تلقی شود؟ برآیند کلی 3 تا 4 ماه آینده و تا زمان رسیدن به مرحله دوم تحریم‌های آمریکا (13 آبان‌ماه) مثبت و نوسان‌ها طبیعی است.
نتیجه‌گیری: ترسیم نقشه بورس
بررسی روند حرکت متغیرهای بازار در سال جاری نشان می‌دهد که امسال در دو دوره، رکوردهای جدید برای نماگر بورس ثبت شد و سرمایهگذاران شاهد رشد قیمت‌ها و افزایش حجم و ارزش معاملات سهام هستند. فاز اول صعود و رکورد زنی‌های بازار در خردادماه بود که از روزهای پایانی این ماه آغاز و تا نخستین روزهای تیرماه نیز ادامه یافت. در این دوره نماگر بورس توانست تا کانال 115 هزار و حتی بیش ازآن هم بالا رود اما پس از آن، در مسیری اصلاحی قرار گرفت.
فاز دوم صعود بازار در مردادماه بود. مرداد 97 را می‌توان ماهی به یاد ماندنی برای سرمایهگذاران بورسی دانست. بازار سرمایه امسال در حالی با ابهام و تناقض ناشی از سیاست‌گذاری ارزی مواجه بوده که از ابتدای مردادماه با زمزمه‌های آزادسازی معاملات ارز در مسیر صعودی خیره کننده‌ای قرار گرفت. جهشی که شاخص کل از 6 مردادماه کلید زد باعث شد نماگر بورس در 8 روز معاملاتی افزایش بی‌سابقه‌ای را ثبت کند.
با این وجود از نیمه مردادماه و پس از اعلام رسمی سیاست‌های جدید ارزی توسط هیات دولت و تشریح آن از قول سکاندار جدید بانک مرکزی، بازار یک روز هیجانی را با جهشی نزدیک به 5 هزار واحد در شاخص کل ثبت کرد و پس از آن با ابهام‌هایی مواجه شد که با ترمز صعود قیمت‌ها در تالار حافظ همراه بود.
نکته قابل تامل در روند حرکتی قیمت سهام در بازار این است که در روزهای پر هیجان، فقط صنایع صادراتی و ارز آور بودند که این رشدها را از آن خود کردند و سایر صنایع کوچک، متوسط و حتی بزرگ بازار بهره خاصی از این جهش‌ها نبردند. به نظر می‌رسد بازار در تلاش است با اثرپذیری از رویدادهای جدید و پیگیری لایه‌های مغفول بسته سیاست ارزی، نقشه جدیدی را در مسیر خود حداقل 3 تا 4 ماه آینده ترسیم کند. البته همانطور که کارشناسان نیز روی آن تاکید دارند نهایی شدن این نقشه منوط به تثبیت سیاست‌گذاری‌ها در حوزه قیمت‌ها و رفع ابهام از لایه‌های مغفول بسته ارزی است.