دنیای بورس: پس از یک وقفه در گفت و گوی تلویزیونی رییس جمهور با مردم، شب گذشته روحانی با مردم کشور صحبت کرد. در شرایطی که بحث تحریم‌ها و فشارهای دولت ترامپ بر ایران مهم‌ترین موضوع سیاست خارجه شناخته می‌شود، تلاطم اخیر بازارها به ویژه در حوزه دلار و سکه و همچنین برخی نارضایتی‌های اجتماعی اصلی‌ترین دغدغه‌های داخل کشور به شمار می‌آیند. رییس جمهور این بار اما با لحنی متفاوت از گذشته به این مسایل پرداخت که در این نوشتار تفاوت‌های رویکردی در این سه حوزه بررسی می‌شوند.
1) سیاست خارجه
سوالات درباره ادعای ترامپ مبنی بر آمادگی بدون پیش‌شرط برای ملاقات با روحانی شروع شد. رییس جمهور که مدتی است مواضع تندی نسبت به آمریکا می‌گیرد و برخی گمانه‌ها را نسبت به چرخش دیدگاه وی ایجاد کرده به این پرسش پاسخ روشنی داد: بدون داشتن صداقت، در شرایط تحریم و عدم تعهد به توافق‌های بین‌المللی سخن از مذاکره بدون پیش‌شرط معنی ندارد.
به نظر می‌رسد روحانی بر خلاف ظاهری که به تازگی تند شده، هنوز در دیپلماسی رویکردی منطقی دارد. وی در باطن سخنان، مذاکره با آمریکا را رد نمی‌کند، اما به اجازه نمی‌دهد ترامپ بتواند با حرکات نمایشی ایران را زیر سوال ببرد. تاکید مجدد رییس جمهور بر اینکه ایران هیچ‌گاه در تاریخ 200 ساله خود آغازگر جنگ نبوده است، نشان‌گر همان روحیه صلح‌طلب و مذاکره‌دوست دولت وی از ابتدا دارد. وی همچنین به مذاکراتی که از آغاز دولت یازدهم با آمریکا انجام داده‌اند اشاره می‌کند که خود نشانی از باز بودن درب مذاکره در شرایط جدید است. اما هم‌زمان حدود مذاکره را تعیین می‌کند و اجازه نمی‌دهد «دیپلماسی زور» و «رفتارهای نمایشی» که مورد علاقه دونالد ترامپ است موجب امتیازگیری وی شود.
در مجموع می‌توان نتیجه گرفت آرام شدن لحن روحانی در این خصوص همچنان نشان می‌دهد وی تلاش می‌کند در حوزه تخصصی خود بدون خطا پیش برود. حتی اگر قدرت آمریکایی اجازه برخی مانورها را ندهد و در نتیجه می‌توان به رو به بهبود بودن اوضاع سیاست خارجه امیدوار بود. رییس جمهور ماه‌ها پیش نیز تاکید کرده بود رفتار برخی افراد ناآشنا با سیاست می‌تواند در کوتاه‌مدت مشکلاتی را ایجاد کند، اما این مسایل در عرض چند ماه قابل حل است. مساله‌ای که تاکید می‌کند روحانی به قدرت دیپلماسی خود و تیمش اعتماد کافی دارد و در این زمینه می‌تواند اعتمادسازی عمومی را انجام دهد.
2) مسائل اقتصادی داخلی
اما شاید مهم‌ترین تغییراتی سخنان دیشب رییس جمهور در حوزه اقتصادی بود که جای امیدواری فراوانی داشت. یکی از خصوصیاتی که دائما از روحانی به گوش می‌رسید، عدم اعتقاد او به بازار و برخی مفاهیم اقتصادی بود. مثلا چند ماه پیش، وی تاکید کرده بود برخی اقتصاددانان می‌گویند «انتظارات تورمی» باعث افزایش قیمت‌ها شده، اما من می‌گویم «سیاه‌نمایی» عامل این فضای ملتهب است. روحانی شخصا بارها مانع از آزادسازی نرخ ارز شده بود و کاملا از نرخ دستوری 4200 تومان دفاع می‌کرد.
اما شب گذشته به طور واضح لحن رییس جمهور تغییر کرده بود و سخنانی کاملا هماهنگ با مفاهیم اقتصادی می‌زد. «هر چیزی که یارانه‌ای عرضه شود هم رانت فسادزا ایجاد می‌کند و هم خروج از کشور را به همراه دارد» شاخص‌ترین جمله‌ای بود که روحانی در گفت و گوی خود اعلام کرد. هرچند وی در برخی موارد مانند کالاهای ضروری، قیمت بنزین، آب و برق التهاب‌زدایی با تثبیت قیمت‌ها را وعده داد، اما حتی این تصمیم را نیاز شرایط خاص کشور دانست. به عبارت دیگر، در شرایط عادی روحانی نیز معتقد است این قیمت‌ها باید آزاد باشند و دولت نباید در بازارها مداخله دستوری داشته باشد.
رییس جمهور ایرادات بسته قبلی ارزی را کاملا پذیرفته بود و مشکلاتی مانند رشد نقدینگی و معضلات روابط بانکی را مقصران اصلی شرایط سخت اقتصادی عنوان کرد. به طور کلی جلب توجه روحانی به «منطق بازار» نقطه قوت سخنان شب گذشته وی بود که این نوید را می‌داد با وجود مشکلات سیاسی، می‌توان به اصلاحات اقتصادی امیدوار بود که بدون شک می‌توانند نقش تعیین‌کننده‌تری در ثبات جامعه داشته باشند.
3) مسائل سیاسی داخلی
آخرین مبحث مهم رئیس جمهور به نارضایتی‌های داخلی مردم تعلق داشت و وی ضمن احترام به معترضین، برخی را فرصت‌طلب و اغتشاش‌گر عنوان کرد. رویکردی که به نظر نمی‌رسد کسی بتواند آن را محکوم کند. وی به طور غیرمستقیم حضور بیشتر مردم در تصمیمات مهم کشوری را مطالبه کرد. مثالی از شرایط کشور سوییس در برگزاری دایمی همه‌پرسی (رفراندوم) بار دیگر به خواسته روحانی برای اجرای این اصل مهم قانون اساسی کشور بر سر مسایل مهم کشور اشاره داشت.
یادآوری امکان همه‌پرسی از مردم از یک سو می‌تواند نشانه‌ای برای دعوت مردم به آرامش باشد تا التهابات فعلی کاهش یابد. از سوی دیگر می‌تواند به برخی اختلاف نظرها در سیاست‌های کلان اشاره کند که وی تمایل دارد آنها را از طریق دموکراسی و مشارکت عمومی مردم حل کند.
جمع‌بندی
هرچند فضای کشور التهاب زیادی را تجربه می‌کند و شنیدن صداهای درست و آرامش‌بخش در این شرایط دشوارتر است، اما سخنان رییس جمهور در صورتی که با اقدامات عملی همراه شود می‌تواند تسکین‌بخش این وضعیت باشد. در هر سه حوزه یادشده نشانه‌هایی از امید را می‌توان جویا شد که البته برای توجه مردم به آنها نیازمند چند گام عملی در جهت احیای اعتماد هستیم.