برآورد انتظارات از عملکرد پاییز
شرکت‌های پالایشی پس از ثبت عملکرد درخشان و ورای انتظارات در دوره‌های گذشته در شرایط کنونی در آستانه انتشار عملکرد پاییز قرار دارند. این عملکرد احتمالا تا اوایل اسفند منتشر شود اما روند سنتی قیمت سهام پالایشی پیش از انتشار عملکردهای دوره‌ای (در یک سال گذشته) موجب شد که این تحلیل در شرایط کنونی ارائه شود. چندین نکته در خصوص عملکرد پاییز باید مورد توجه باشد. نخستین موضوع که تقریبا تمامی اهالی بازار از اثر کیفی آن بر صورت‌های مالی شرکت‌های پالایشی آگاه هستند اثر مثبت رشد نرخ ارز مبادله‌ای و همچنین نفت بر سودآوری شرکت‌های پالایشی است. با در نظر گرفتن این موضوع می‌توان به رشد حاشیه سود ناخالص این شرکت‌ها در پاییز و به تبع آن رشد سود خالص امیدوار بود. در برخی از شرکت‌های پالایشی علاوه بر این موضوع برخی از موارد در صورت‌های مالی حسابرسی‌‌شده نیز مشاهده می‌شوند که می‌تواند اثر محسوس بر سودآوری این شرکت‌ها داشته باشد. البته «دنیای بورس» در گزارش‌های پیشین و در تابستان گذشته به بررسی این موضوع پرداخته بود.
نفت کوره؛ عامل تمایز شرکت‌های پالایشی
یکی از نکاتی که در صورت‌های مالی برخی از شرکت‌های پالایشی مشاهده می‌شود افزایش محسوس میزان موجودی امانی نزد پالایش و پخش است. این موجودی عمدتا شامل نفت کوره می‌شود. حالت مشابه این رویه را در سال گذشته و عملکرد نیمه نخست شرکت‌های پالایشی شاهد بودیم. در شرایط کنونی نیز برخی از شرکت‌های پالایشی مانند پالایش نفت اصفهان و پالایش نفت تهران با موجودی قابل توجهی از این محصول نزد پالایش و پخش مواجه هستند. در صورتی‌که مطابق با سال گذشته بخش قابل توجهی از موجودی نزد پالایش و پخش در عملکرد پاییز تعیین تکلیف شود و همچنین با شرط لحاظ نرخهای فروش مشابه نیمه اول در فروش این موجودی‌ها میزان رشد سودآوری این شرکت‌ها فراتر از انتظارات خواهد بود. با این حال فروش موجودی امانی کاهش کرک اسپرد شرکت‌های پالایشی را به دنبال خواهد داشت.
در این خصوص فاصله قیمتی هر بشکه محصولات با قیمت نفت در پالایشگاه نفت تهران بر اساس عملکرد واقعی نیمه نخست معادل 27 هزار تومان بوده است. این در حالی است که اگر موجودی امانی نزد پالایش و پخش بار دیگر به حالت تعادلی خود بازگردد و بخش قابل توجهی از نفت کوره، نفت گاز و نفت سفید در عملکرد واقعی پاییز مطابق با سال‌های گذشته تعیین تکلیف شود، کرک این پالایش در نیمه نخست عملا به حدود 25 هزار و 500 تومان کاهش خواهد یافت. با این حال سود هر سهم این شرکت ناشی از فروش موجودی‌های امانی افزایش خواهد یافت. حال در صورتی که اثر رشد نرخ ارز مبادله‌ای و همچنین رشد قیمت نفت در پاییز در نظر گرفته شود با فرض ثبات رویه نرخ‌گذاری نیمه نخست می‌توان به محقق شدن سود حدود 70 تومانی تا پایان پاییز امیدوار بود.
این موضوع برای پالایش نفت اصفهان نیز تا حدود زیادی صادق است. این پالایشگاه تا پایان نیمه نخست حدود یک میلیون و 600 هزار متر مکعب نفت کوره به صورت موجودی امانی نزد پالایش و پخش داشته است. علاوه بر این نفت سفید و نفت گاز نیز از دیگر محصولاتی است که میزان موجودی امانی در پایان نیمه نخست 96 نسبت به پایان سال گذشته رشد محسوسی را تجربه کرده است. بر این اساس کرک اسپرد این پالایشگاه برای نیمه نخست با در نظر گرفتن فروش موجودی امانی از سطح حدود 30 هزار به 25 هزار تومان کاهش خواهد یافت. با این حال سود هر سهم محقق‌شده این پالایشگاه در نیمه نخست رشد قابل توجهی خواهد داشت.
در شرایطی که فروش نفت کوره در عملکرد پاییز منعکس شود و با لحاظ رشد حدود 6 درصدی نرخ ارز مبادله‌ای در پاییز نسبت به نیمه نخست و افزایش حدود 14 درصدی میانگین قیمت نفت در مدت مشابه، می‌توان به محقق شدن سود حدود 78 تومانی تا پایان آذر برای پالایش نفت اصفهان امیدوار بود.
فشار بر سودآوری زمستانی پالایشی‌ها
در صورتی‌که پالایش و پخش از سیاست پیشین خود در نرخ‌گذاری محصولات و مواد اولیه شرکت‌های پالایشی عقب‌نشینی نکند و همچنین با فرض ثبات کرک اسپرد نیمه نخست، اثر رشد نرخ ارز مبادله‌ای و نفت می‌تواند از انتظارات فعالان بازار در عملکرد پاییز پیشی بگیرد. این موضوع می‌تواند بار دیگر رشد قیمتی این نمادها را به دنبال داشته باشد. با این حال این موضوع به معنای یک روند صعودی پایدار نخواهد بود. مطابق با اخباری که اخیرا «دنیای بورس» به آن اشاره کرده بود حاشیه سود پالایشگاه‌های آسیایی مسیر نزولی را تجربه کرده است.
یکی از عوامل موثر، افزایش تقاضای نفت از سوی پالایشگاه‌های چین بوده که رشد قیمت ماده اولیه را به دنبال داشته و از سوی دیگر افزایش عرضه محصولات از سوی این پالایشگاه‌ها افت نسبی قیمت فرآورده‌های نفتی را منجر شده است. بر این اساس فاصله قیمتی محصولات با مواد اولیه در بازارهای آسیایی مسیر نزولی را در پیش گرفت. در صورتی‌که نرخ‌گذاری محصولات و مواد اولیه برای شرکت‌های پالایشی داخلی از روند جهانی تبعیت کند باید در انتظار افت حاشیه سود شرکت‌های پالایشی در زمستان بود.
تا انتشار عملکرد پاییز نمی‌توان اظهار نظر دقیقی داشت اما به نظر می‌رسد فاصله قیمتی محصولات با نفت از انتظارات موجود در فصل زمستان مسیر نزولی را در پیش بگیرد. با فرض محقق شدن سناریوهای بالا و با در نظر گرفتن افت محسوس حاشیه سود پالایشگاه‌ها در زمستان به نظر می‌رسد می‌توان به سود حدود 88 تومانی در پالایش نفت تهران و سود حدود 98 تومانی برای پالایش نفت اصفهان در سال 96 امیدوار بود.
در شرایط کنونی احتمال واکنش مثبت بازار به نمادهای پالایشی وجود دارد. با این حال مواردی مانند افت نسبی قیمت نفت می‌تواند بر قمیت این نمادها فشار وارد کند. علاوه بر این فضای عمومی بازار نیز باید مدنظر قرار گیرد. به نظر می‌رسد پالایشی‌ها از گروه‌هایی هستند که می‌توانند به تدریج با انتشار عملکرد پاییزی خود فضا را برای رشد مقطعی قیمت سهام آماده کنند. با این حال این روند می‌تواند مقطعی و گذرا باشد و با زمزمه‌هایی از عملکرد زمستان روند رشد قیمت متوقف شود. از سوی دیگر تغییر رویه نرخ‌گذاری و حضور سایر ریسک‌هایی که در بالا به آن اشاره شد می‌تواند بر سودآوری شرکت‌های پالایشی فشار وارد کند.