چشم انداز بازارهای کالایی
به گزارش «دنیای بورس»، دنیای‌اقتصاد نوشت: پس از کاهش شدید قیمت‌ها به‌دلیل همه‌گیری کووید–۱۹ در سومین فصل سال۲۰۲۰ تقریبا قیمت اغلب کالاهای اساسی افزایش و بهبود یافت. قیمت نفت‌خام پس از تجربه کف قیمتی در آوریل۲۰۲۰ دو‌برابر شد که ناشی از کاهش شدید عرضه نفت‌خام توسط اوپک است.
با این وجود قیمت نفت‌خام نسبت به سطح پیش از همه‌گیری همچنان حدود ۳۰درصد کمتر است. قیمت فلزات در واکنش به رونق سریع فعالیت‌های صنعتی در چین به سرعت بهبود یافت. قیمت برخی مواد غذایی نیز به‌دلیل کاهش تولید روغن‌های خوراکی افزایش یافته است.
با نگاهی به آینده انتظار می‌رود قیمت نفت به‌تدریج از سطح فعلی به متوسط ۴۴ دلار در هر بشکه در سال ۲۰۲۱ افزایش یابد که نسبت به رقم برآورد ۴۱ دلار بر بشکه در سال ۲۰۲۰ بیشتر است. این امر به‌دلیل بهبود کند تقاضا همراه با کاهش محدودیت‌های عرضه است.
طبق داده‌های بانک جهانی پیش‌بینی شده است که قیمت فلزات و محصولات کشاورزی در سال ۲۰۲۱ به ترتیب ۲ درصد و یک درصد رشد خواهند داشت.
تحقق پیش‌بینی قیمت‌ها منوط به مدت زمان استمرار همه‌گیری از جمله خطر تشدید موج دوم در نیمکره شمالی و سرعت توسعه و توزیع واکسن خواهد بود. همه‌گیری کووید–۱۹ واقعه شومی برای بازارهای جهانی کالای اساسی بوده و چالشی را نیز برای سیاست‌گذاران در زمینه صادرات کالاهای اساسی ایجاد کرده است.
تاثیرات شوک‌های کوتاه‌مدت با محرک‌های اقتصاد کلان تا حدی کاهش یافته ولی شوک‌های بلندمدت نیاز به تعدیل بلندمدت اقتصاد با واقعیت‌های جدید دارد.
تشخیص مدت زمان بروز و استمرار شوک‌های قیمت کالایی چالشی است که به‌طور مکرر سیاست‌گذاران صادرات کالاهای اساسی با آن مواجه می‌شوند. بازار کالاهای صنعتی عمدتا تحت‌تاثیر شوک‌های موقت قرار دارند، در حالی‌که بازار کالاهای کشاورزی متاثر از شوک‌های دائمی است.
بازارهای کالایی | انرژی
در سال ۲۰۲۰ قیمت نفت‌خام به‌طور بی‌سابقه‌ای کاهش یافت و به ۳/ ۴۱ دلار بر هر بشکه رسید. پیش‌تر در سال ۲۰۱۶ نیز پس از تجربه اوج قیمتی آن در سال ۲۰۱۲ به حدود ۸/ ۴۲دلار بر هر بشکه رسیده بود، اما تا سال۲۰۱۸ کمی رشد قیمتی را تجربه کرد و به ۳/ ۶۸ دلار بر هر بشکه رسید.
با این وجود طبق پیشبینیها انتظار می‌رود در سال‌های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ متوسط قیمت نفت‌خام تا حدودی بهبود یابد و در سال ۲۰۲۲ به ۹/ ۴۸ دلار بر هر بشکه برسد. قیمت زغال‌سنگ نیز (که بر‌اساس قیمت زغال‌سنگ استرالیا محاسبه شده) در سال ۲۰۲۰ کاهش قابل‌توجهی را تجربه کرد و از ۱۰۷ دلار بر تن در سال ۲۰۱۸ به حدود ۶۱ دلار بر تن در سال ۲۰۲۰ رسید.
با این وجود هنوز سطح قیمتی این محصول نسبت به سال ۲۰۰۵ و ۲۰۰۶ در سطح بالاتری قرار دارد. پیشبینیها نشان می‌دهد در سال ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ قیمت زغال‌سنگ همچنان روند کاهشی را طی خواهد کرد و به ۸/ ۵۶ دلار در سال ۲۰۲۲ خواهد رسید.
بازارهای کالایی | مواد آشامیدنی
در سال ۲۰۲۰ قیمت چای نسبت به سال ۲۰۱۹ با افزایش همراه شد و به ۷/ ۲ دلار بر هر کیلوگرم رسید و انتظار می‌رود تا سال ۲۰۲۲ حدود ۴ درصد رشد قیمتی را تجربه کند. در سال ۲۰۲۰ با اینکه قیمت قهوه عربیکا با رشد نسبت به ۲۰۱۹ همراه بوده، اما قیمت روبوستا کاهش داشته است. پیش‌بینی می‌شود قیمت این دو محصول تا سال ۲۰۲۲ افزایش جزئی را تجربه کند.
قیمت کاکائو در سال ۲۰۲۰ معادل ۴/ ۲دلار بر هر کیلوگرم بوده که نسبت به سال ۲۰۱۹ افزایش داشته است. تا سال ۲۰۲۲ نیز انتظار می‌رود قیمت این محصول با رشد نسبی همراه باشد.
بازارهای کالایی | چربی‌ها و روغن‌ها
در سال ۲۰۲۰ قیمت دانه‌روغنی سویا نسبت به سال ۲۰۱۹ رشد داشت و به ۴۰۶دلار بر تن رسید. با این وجود انتظار می‌رود طی دو سال آینده قیمت این محصول روند کاهشی را طی کند و به ۴۰۱دلار بر تن در سال ۲۰۲۲ برسد. کنجاله سویا نیز در سال ۲۰۲۰ نسبت به سال ۲۰۱۹ حدود ۱۳ درصد رشد کرده و به ۳۹۴ دلار بر تن رسیده است.
طبق پیشبینیها طی دو سال آینده قیمت این محصول کمی کاهش خواهد داشت و به ۳۷۳دلار بر تن در سال ۲۰۲۲ خواهد رسید. روغن سویا نیز همانند دو فرآورده دیگر سویا در سال ۲۰۲۰ رشد قیمتی را نسبت به ۲۰۱۹ تجربه کرده و به ۸۳۷ دلار بر تن رسیده است و انتظار می‌رود تا سال ۲۰۲۲ به ۸۲۲ دلار در هر تن برسد.
بازارهای کالایی | غلات
قیمت جو در سال ۲۰۲۰ افت ۲۵درصدی را تجربه کرد و به ۹۶ دلار بر تن رسید. با این وجود انتظار می‌رود تا سال۲۰۲۲ قیمت این محصول به ۱۰۰دلار بر تن برسد. قیمت ذرت نیز در سال ۲۰۲۰ کاهش جزئی نسبت به ۲۰۱۹ داشته و پیش‌بینی می‌شود این روند کاهشی تا سال ۲۰۲۲ ادامه داشته باشد.
برنج تایلندی برخلاف دو غله دیگر در سال ۲۰۲۰ با رشد قیمتی حدود ۱۹درصدی همراه بوده و معادل ۴۹۷ دلار بر تن رقم خورده است. اگرچه انتظار می‌رود تا سال ۲۰۲۲ سطح قیمت این محصول کاهش جزئی را شاهد باشد.
قیمت گندم آمریکا از ۲۰۲ دلار بر تن در سال ۲۰۱۹ به ۲۰۷دلار در سال ۲۰۲۰ رسیده است. انتظار می‌رود در سال ۲۰۲۲ قیمت این محصول به ۲۰۵ دلار بر تن کاهش یابد.
بازارهای کالایی | سایر اقلام کشاورزی
در سال ۲۰۲۰ قیمت گوشت مرغ با کاهش حدود ۴/ ۰ دلار نسبت به سال ۲۰۱۹ به ۶/ ۱ دلار بر هر کیلوگرم رسیده است. بر‌اساس پیش‌بینی‌های بانک‌جهانی انتظار می‌رود در سال ۲۰۲۲ قیمت این محصول با افزایش ناچیزی همچنان در همین سطح باقی بماند. قیمت گوشت‌گاو نیز در سال ۲۰۲۰ با کاهش ۱/ ۰دلاری نسبت به ۲۰۱۹ همراه بوده است.
در سال ۲۰۲۰ قیمت این محصول به ۷/ ۴ دلار بر هر کیلوگرم رسیده و پیش‌بینی می‌شود تا ۲۰۲۲ به ۶/ ۴ دلار کاهش یابد. قیمت میگو در سال ۲۰۲۰ نسبت به ۲۰۱۹ افزایش ۱/ ۰ دلاری را تجربه کرد و به ۷/ ۱۲ دلار بر هر کیلوگرم رسید. طبق آنچه پیش‌بینی شده در سال ۲۰۲۲ قیمت این محصول در همین سطح باقی خواهد ماند.
قیمت موز در سال ۲۰۲۰ حدود ۱/ ۰ دلار نسبت به سال ۲۰۱۹ افزایش داشت و معادل ۲/ ۱ دلار بر هر کیلوگرم رقم خورد. طبق پیشبینیها تا سال ۲۰۲۲ قیمت این محصول تغییری نخواهد داشت.
در سال ۲۰۲۰ قیمت پرتقال با افزایش ۰۴/ ۰ دلاری نسبت به سال ۲۰۱۹ به ۶/ ۰دلار بر هر کیلوگرم رسیده و انتظار می‌رود تا سال ۲۰۲۰ حدود ۰۲/ ۰ دلار دیگر افزایش یابد. میانگین جهانی قیمت شکر نیز در سال ۲۰۲۰ بدون هیچ تغییری نسبت به سال ۲۰۱۹ معادل ۲۸۰ دلار در هر تن رقم خورده و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۲۲ به ۲۹۰ دلار در تن برسد.
بازارهای کالایی | کودها
میانگین قیمت دی‌آمونیوم فسفات در سال ۲۰۲۰ حدود ۳۱۲دلار بر تن بوده که نسبت به سال ۲۰۱۹ حدود ۶ دلار کمتر بوده است. انتظار می‌رود تا سال ۲۰۲۲ قیمت آن به ۳۱۹ دلار بر تن برسد. قیمت اوره در سال ۲۰۲۰ با کاهش ۱۹ دلاری نسبت به ۲۰۱۹ معادل ۲۲۹ دلار بر تن ثبت شده و پیش‌بینی می‌شود در سال ۲۰۲۲ قیمت آن به ۲۳۷ دلار بر تن برسد.
کود سپور فسفات سه‌گانه در سال ۲۰۲۰ با کاهش ۳۰ دلاری قیمت نسبت به سال ۲۰۱۹ همراه بوده است. متوسط قیمت آن در سال ۲۰۲۰ معادل ۲۶۵ دلار بوده و طبق انتظارات تا سال ۲۰۲۲ به ۲۷۰ دلار بر تن خواهد رسید. سنگ فسفاته در سال ۲۰۲۰ قیمتی معادل ۷۶ دلار بر تن را ثبت کرده که نسبت به سال ۲۰۱۹ حدود ۱۲ دلار کاهش قیمت داشته است.
بازارهای کالایی | فلزات و مواد معدنی
قیمت سرب در سال ۲۰۲۰ نسبت به سال ۲۰۱۹ حدود ۹ درصد کاهش داشته و به یک هزار و ۸۲۵ دلار بر تن رسیده است. طبق پیشبینیها تا سال ۲۰۲۲ قیمت این محصول به یک‌هزار و ۸۴۴ دلار بر تن خواهد رسید.
قیمت سنگ‌آهن در سال ۲۰۲۰ با افزایش ۱۵ دلاری نسبت به سال ۲۰۱۹ به ۱۰۹دلار بر تن رسیده است. با این وجود انتظار می‌رود تا سال ۲۰۲۲ قیمت این محصول به ۱۰۱ دلار در تن برسد. قیمت آلومینیوم نیز در سال ۲۰۲۰ با کمی کاهش به یک‌هزار و ۷۰۴ دلار بر تن رسیده و طبق انتظارات این روند کاهشی تا دو سال بعد ادامه خواهد داشت.
قلع در سال ۲۰۲۰ قیمت ۱۷ هزار و ۱۲۵ دلار بر تن را ثبت کرده و انتظار می‌رود روند قیمتی آن تا سال ۲۰۲۲ افزایشی باشد. قیمت روی در سال ۲۰۲۰ با کاهش ۱۱ درصدی نسبت به سال ۲۰۱۹ همراه بوده و معادل ۲ هزار و ۲۶۶ دلار بر تن بوده است.
بر‌اساس پیشبینیها تا سال ۲۰۲۲ قیمت این محصول با کمی افزایش به ۲هزار و ۲۷۰ دلار بر تن خواهد رسید. قیمت مس در سال ۲۰۲۰ نسبت به ۲۰۱۹ رشد جزئی داشته و معادل ۶ هزار و ۱۷۳ دلار بر تن رقم خورده است.
طبق انتظارات تا سال ۲۰۲۲ قیمت آن به ۶ هزار و ۲۲۴ دلار خواهد رسید. قیمت نیکل نیز در سال ۲۰۲۰ نسبت به ۲۰۱۹ کمی کاهش داشته و به ۱۳ هزار و ۷۸۷ دلار بر تن رسیده و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۲۲ با افزایش جزئی همراه باشد.
۳ فاکتور تعیین‌کننده در چشم انداز کالایی ها
دنیای‌اقتصاد در مطلب دیگری نوشت: بازارهای کالایی در سال ۲۰۲۱ در دیدگاه بسیاری از تحلیلگران شرایطی متفاوت با سال ۲۰۲۰ خواهند داشت. قدرت گرفتن دموکرات‌ها در آمریکا و تغییر سیاست‌های اقتصادی آمریکا در کنار بسته‌های محرک اقتصادی از سوی دولت جدید این کشور برای تحریک تقاضا و بازیابی اقتصاد آسیب‌دیده ایالات‌متحده در کنار اشتهای سیری‌ناپذیر اقتصاد درحال رشد چین برای کامودیتی‌ها نشانه‌هایی از سال پررونق کامودیتی‌هایی چون طلا، نفت و فلزات دارند.
چالش‌هایی که جهان در سال ۲۰۲۱ با آنها روبه‌رو خواهد بود، از نظر ماهوی تفاوت چشمگیری با مشکلات سال ۲۰۲۰ ندارند. باز هم بیماری همه‌گیر کووید-۱۹ و اثرات اقتصادی آن است که تعیین‌کننده وضعیت بازارها خواهد بود، اما واکسن می‌تواند تفاوتی جدی بین امسال و سال گذشته در بازارها ایجاد کند.
اهمیت روند واکسیناسیون کووید-۱۹ و سرعت گسترش آن در سراسر جهان به‌گونه‌ای است که چشم تمامی بازارهای جهانی به این فرآیند دوخته شده است. به نظر میرسد در صورتی که واکسیناسیون نتواند در ابعاد گسترده و موثر صورت پذیرد، تجربه تلخ بازارها در ۲۰۲۰ ممکن است بار دیگر تکرار شود. مجله «تجارت‌فردا» در آخرین گزارش خود به این موارد پرداخته است.
بازار کالایی ها | تهدیدهای چندجانبه نفت
بازار نفت در سال ۲۰۲۰ نابسامانی تاریخی را تجربه کرد و همزمان با جنگ عربستان سعودی و روسیه بر سر سهم بازار و اوج‌گیری شیوع موج اول بیماری کووید-۱۹ سقوط تاریخی را تجربه کردند. اما مدیریت تولیدکنندگان و توافق تاریخی اوپک پلاس این بازار را از فروپاشی نجات داد و قیمت شاخص نفتی وست تگزاس اینترمدییت موسوم به WTI که در ماه آوریل منفی شده بود، سال گذشته میلادی را در سطح ۵۰ دلار در هر بشکه به پایان رساند. شاید این واضح‌ترین تصویری باشد که بتوان از نفت ۲۰۲۰ نشان داد.
حکایت سال ۲۰۲۱ اما تا حدی متفاوت است؛ از یکسو کاهش غافلگیر‌کننده و داوطلبانه سطح تولید عربستان سعودی و از سوی دیگر پیگیری روند واکسینه کردن مردم جهان می‌تواند سیگنال‌هایی از تغییر شرایط در بازار جهانی نفت ارائه کند. آژانس بین‌المللی انرژی می‌گوید بهبود تقاضای نفت در سال ۲۰۲۱ از آنچه تصور می‌شد، کندتر خواهد بود و پیش‌بینی خود از تقاضای نفت جهانی را ۱۷۰ هزار بشکه در روز کاهش داد.
قیمت نفت در میان تمام کامودیتی‌ها وابستگی جدی‌تری به مساله ویروس کرونا و کنترل آن دارد، چراکه تقاضای بالاتر برای نفت مستقیما در گرو مصرف سوخت و بخش حمل‌ونقل است. طبق گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، تقاضا برای سوخت جت در سال ۲۰۲۱ حدود ۸۰ درصد پایین‌تر از سطح تقاضا برای آن در سال ۲۰۱۹ خواهد بود.
بانک گلدمن ساکس در جدیدترین پیش‌بینی خود از قیمت شاخص نفت برنت در سال ۲۰۲۱ با نگاهی خوش‌بینانه تخمین زد، در میانه سال ۲۰۲۱ قیمت نفت برنت به ۶۵ دلار بر بشکه برسد. جالب آن است که گلدمن پیش‌تر گفته بود برنت در پایان سال‌جاری به این سطوح قیمتی خواهد رسید.
بانک سوئیسی UBS نیز در گزارش خود از بازار نفت پیش‌بینی کرده است که قیمت شاخص نفتی برنت تا میانه سال ۲۰۲۱ به حدود ۶۰ دلار برسد و در نیمه دوم سال نیز تا ۶۳ دلار پیشروی کند. این بانک سوئیسی بهای شاخص نفتی WTI را نیز ۳ دلار پایین‌تر از نفت برنت در نظر گرفته است.
بازار کالایی ها | دو سناریوی بازار مس
طی هفته اول معاملات مس در بازار فلزات لندن بهای این کامودیتی برای نخستین بار از فوریه سال ۲۰۱۳ تاکنون به بیش از ۸ هزار دلار در هر تن رسید و این امر در روزهای بعد نیز تکرار و سپس تعدیل شد. این اتفاق در ابتدای سال نو میلادی به معنای آن بود که قیمت مس نسبت به پایین‌ترین سطح آن در اوج همه‌گیری کووید-۱۹ در ماه مارس تقریبا دو برابر شده است. این روند فوق‌العاده تهاجمی بهای فلز سرخ به قدرت چین در بازار و خرید بی‌سابقه آن گره خورده است.
این روند فوق‌العاده قیمتی مس اما از دیدگاه برخی تحلیلگران نشانه‌ای خطرناک در بازار است. به‌گونه‌ای‌که آمار قراردادها و معاملات در بازار کامکس و بازار فلزات لندن به‌رغم افزایش بها به شکل چشمگیری کاهش یافته‌اند. امری که نشان از ترس حاکم بر بازار برای سفته‌بازان دارد و آمار معاملات را به شکلی کاهش داده که از سال ۲۰۱۸ تاکنون سابقه نداشته است. این ترس ناشی از خروج سرمایه از بازار و عدم بازدهی کافی در کوتاه‌مدت است.
تحلیلگران بانک سیتی (گروپ) معتقدند بازدهی مثبت فراتر از حد انتظار این فلز در سال ۲۰۲۰ دلیل اصلی کاهش قیمت مس در سال‌جاری باشد. تحلیلگران گروه سیتی معتقدند یکی از مهم‌ترین چالش‌ها در چنین شرایطی تامین مالی برای سرمایه‌گذاران خواهد بود.
به‌نظر میرسد نگرانی گلدمن ساکس نیز از جنس نگاه بانک سیتی به آینده بازار است. گلدمن ساکس که به شکل غیرمنتظره‌ای مژده طلوع بزرگی در بازارهای کالایی را داده هم نگرانی‌های گسترده‌ای درباره ثبات مالی و اعتباری بازار مس را پذیرفته است.
تحلیلگران این بانک در یادداشتی عنوان کرده‌اند رشد چشمگیر و سریع بازار سهام در کنار افزایش جذابیت بازارهای اوراق قرضه، رشد محدود بازار مس را نشان داده است و این امر نگرانی را در میان سرمایه‌گذاران مس ایجاد کرده است.
بازارهای کالایی و بالاخص فلزات همواره برای معامله‌گران و سرمایه‌گذاران، به‌عنوان جزیره‌ای امن در زمان افت بورس اوراق بهادار عمل کرده‌اند. برای درک بهتر این مساله می‌توان به زمان ترکیدن حباب دات کام و سقوط آزاد بورس در آمریکا اشاره کرد که در ماه مارس و همزمان با فروپاشی بازار حدود ۳۰ درصد معاملات کالایی در آن افزایش یافتند.
هر چند روند مس از نظر بسیاری از ناظران بازار در سال ۲۰۲۱ کاهشی خواهد بود اما نباید فراموش کنیم که سناریوی متفاوت دیگری هم وجود دارد.
تقاضای بخش صنعتی چین برای مس به شکل غول‌آسایی درحال رشد است و با حرکت جهان به سوی سبز شدن و برقی کردن زیرساخت‌ها، مس به موتور محرک تمام صنایع در جهان می‌تواند تبدیل شود که این نکته بسیار حیاتی نشان‌دهنده چشم‌انداز بلندمدت قیمت فلز سرخ خواهد بود.
از سوی دیگر نیز محدودیت منابع مس در جهان و انحصار شیلی در تامین بخش اعظمی از تقاضا هم می‌تواند معادلات را تا حدودی تغییر دهد. کارگران و اتحادیه‌های کارگری معادن استخراج مس در نتیجه فشار اقتصادی و بی‌توجهی شرکت‌ها و دولت به خواسته‌های آنان طی سال ۲۰۲۰ بارها دست به اعتصاب زدند.
اهمیت این اعتصاب‌های کارگران شیلیایی به حدی در بازار گسترده است که هر خبر به بن‌بست رسیدن مذاکرات نمایندگان کارگری و نمایندگان کارفرمایی حرکت بهای مس در بازار لندن را به سوی اوج‌های جدیدی سوق می‌داد.
بازار کالایی ها | چشم امید فولادی‌ها به چین
در بازار فولاد نیز با توجه به رشد قدرتمند و بی‌سابقه تقاضای چین و برنامه متمرکز این کشور در بخش ساخت‌وساز انتظار می‌رود تقاضای فولاد این کشور طی سال ۲۰۲۰ از رقم حیرت‌انگیز یک میلیارد تن نیز عبور کرده باشد و این اشتهای سیری‌ناپذیر چینی‌ها باعث رشد تقاضای چشمگیر برای سنگ‌آهن و افزایش قیمت آن شد که به رشد قیمت فولاد و رونق چشمگیر بازار آن کمک کرد و در سال جاری نیز به نظر میرسد اوضاع به همین منوال سپری شود.
ضمن اینکه باید افزود در سال ۲۰۲۰ به‌دلیل شیوع کرونا شرکت‌های خودروسازی در سراسر جهان با کاهش بی‌سابقه تولید مواجه شدند که این امر تقاضا این بخش برای فولاد را کاهش داد.
اما در سال‌جاری همزمان با تسریع واکسیناسیون و بازیابی احتمالی اقتصادی بار دیگر این بخش نیز به بازار برمی‌گردد و فشار تقاضای آن نیز افزوده خواهد شد که می‌توان نشانه‌های آن را در دیدگاه خودروسازان پرشماری دید که اعلام کرده‌اند قیمت محصولات خود را افزایش خواهند داد.
صنایع فولادی در روزهای درخشانی به سر می‌برند و قیمت سنگ آهن که زمانی رسیدن به ۱۰۰ دلار در هر تن رکوردی مثبت برای آن محسوب می‌شد حالا به راحتی در حدود ۱۷۰ دلاری سیر می‌کند.
از سوی دیگر در صورت تصویب بسته محرک زیرساخت سبز جو بایدن در آمریکا نیز تقاضای جهانی فشار دوچندانی را روی دوش خود حس خواهد کرد و این امر می‌تواند با توجه به محدود بودن عرضه و متغیرهای بازار باز هم بهای این فلز حیاتی را با افزایش مواجه کند اگرچه برای کوتاه‌مدت اوضاع می‌تواند متفاوت باشد.
بازارهای کالایی | ضربه کاری کووید به تجارت
دنیای‌اقتصاد در مطلب دیگری نوشت: کووید-۱۹ اقتصاد جهان را به شدت تحت‌تاثیر خود قرار داد و تبعات گسترش آن برای هیچ‌کس به‌ویژه اقتصاددانان و افرادی که با بازارها سروکار دارند، پوشیده نیست. این بحران به حدی بود که تولید ناخالص داخلی جهان را ۵ درصد کوچک‌تر و حجم تجارت بین‌الملل را ۸ درصد کاهش داد.
بنا به گزارش اخیر کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل (آنکتاد)، در خوش‌بینانه‌ترین پیشبینیها و با مفروض در نظر گرفتن کنترل همه‌گیری، می‌توان پیش‌بینی کرد که حجم تجارت بین‌الملل در سال ۲۰۲۱ به سطح خود در سال ۲۰۱۹ برسد.
تاثیر کووید-۱۹ بر تجارت بین‌الملل سبب شده الگوی ناپایداری که در ۱۰سال اخیر به وجود آمده، تقویت شود. چرا که در این دوره ۱۰ساله، اقتصاد جهانی کمتر تحت‌تاثیر تجارت بوده که با شاخص‌هایی چون تجارت کالا و خدمات‌سنجیده می‌شود. نسبت تجارت به تولید جهانی در سال ۲۰۰۸ به اوج خود یعنی ۳۰ درصد رسید.
فارغ از فراز و نشیب‌هایی که تجارت جهانی در روندهای خود داشته، نسبت تجارت جهانی به تولید جهانی با روندی نزولی همراه بوده و این نسبت در سال ۲۰۲۰ به میزان ۲۵ درصد رسیده است. برای سال ۲۰۲۱ نیز که همچنان در معرض کووید-۱۹ است، انتظار می‌رود که این نسبت، بزرگ‌تر نیز بشود.
ضربه کووید-۱۹ به تجارت بازارهای کالایی
اثرات ویروس سال ۲۰۲۰ بر تجارت بین‌الملل، سریع و پرقدرت بود. نخستین نشانه‌ها از کاهش تجارت در اولین ماه سال ۲۰۲۰ (ژانویه)، رخ داد و بیشتر اقتصادهای بزرگ جهان، روندی منفی در تجارت خود ثبت کردند.
اما آنچه رمق تجارت را در این سال کشید در سه‌ماهه دوم سال ۲۰۲۰ حادث شد، زمانی که تجارت جهانی کالا سقوطی ۲۰ درصدی نسبت به مدت مشابه در سال ۲۰۱۹ داشت. منفی بودن روندهای تجاری گرچه تا پایان سال ۲۰۲۰ ادامه داشت اما دوران تلخ خود را سپری کرده بود و از سه‌ماهه سوم نشانه‌هایی از بهبود در آن دیده می‌شد.
گرچه این آسیبی بود که کل اقتصاد جهان را تحت‌تاثیر قرار داده بود اما کشورهایی که اقتصاد توسعه‌‌یافته‌تری دارند به‌ویژه کشورهای صادرات محور، آسیب بیشتری دیدند. اقتصادهای در حال توسعه در این میان آسیب کمتری را تجربه کردند و تجارت آنان در سه‌ماهه دوم سال ۲۰۲۰ قریب به ۱۷درصد و در سه‌ماه سوم بالغ بر ۵درصد کاهش داشت که در نتیجه تاب آوری تجارت در منطقه شرق آسیاست.
درحالی‌که بسیاری از مناطق در حال توسعه در جهان نتوانستند ضربه‌های کووید را مهار کنند اما در سه‌ماهه سوم سال ۲۰۲۰، کشورهای شرق آسیا موفق شدند صادرات خود را دوباره احیا و روندی مثبت را ثبت کنند.
با نظر به میزان صادرات و واردات کشورهای جهان درمی‌یابیم که تجارت جهانی در سال ۲۰۲۰ از الگویی همگون پیروی نمی‌کند. برای مثال درحالی‌که تجارت جهانی در کشور آفریقای جنوبی به شدت کاهش یافته اما برخی کشورهای آفریقا خصوصا کشورهای غربی این قاره، رشد را در این ایام تجربه کرده‌اند.
ماه مه و آوریل نیز برای کشورهای با اقتصاد پیشرفته، ایامی تلخ به حساب می‌آید، این در حالی است که صادرات در سه‌ماه دوم ۲۰۲۰ در چین به ثبات رسید و در سه‌ماه سوم، این کشور خیز صادراتی خود را پرشتاب‌تر و رشدی ۱۰درصدی را برای خود ثبت کرد.
بنا به گزارش آنکتاد، با نزدیک شدن به پایان سال ۲۰۲۰ به نظر میرسد برخی از کشورها از دوران بحران عبور کردند و در حال تلاش برای احیای تجارت خود هستند. اتحادیه اروپا، کره جنوبی و آفریقای جنوبی واگن‌های رشد خود را روی ریل قرار دادند درحالی‌که کشوهایی چون ژاپن، روسیه، برزیل و هند نتوانسته‌اند حجم صادرات و واردات خود را به سطح سال ۲۰۱۹ برسانند.
گرچه تجارت جهانی در پی شیوع کووید-۱۹ روندی نزولی را طی کرد اما این کاهش برای همه بخش‌ها یکسان نبود و حتی برخی از بخش‌ها چون صادرات منسوجات توانستند روندی مثبت را تجربه کنند.
در سوی دیگر، تجارت نفت، گاز و زغال‌سنگ کاهشی تقریبا ۳۵درصدی داشتند که بیشترین کاهش در میان تمامی بخش‌های تجاری بود. خودروسازی نیز از ضربات کووید در امان نبود و کاهشی تقریبا ۲۹درصدی در حجم تجارت خود داشت. تجارت محصولات کشاورزی نیز بعد از آسیبی کوتاه، به سرعت خود را احیا کرد و رشد اندکی نیز در این ایام کسادی داشت.
تجارت جهانی وابسته به کالا و خدمات است با این وجود سهم کالا نسبت به خدمات، بسیار بیشتر است. در سال ۲۰۱۹، تجارت جهانی کالا ارزشی قریب به ۱۹تریلیون دلار داشت درحالی‌که خدمات، ارزشی ۶ تریلیون دلاری را برای خود ثبت کرد. گرچه تجارت کالا و خدمات پس از بحران اقتصادی توانست خود را در سال ۲۰۱۱ احیا کند اما حجم تجارت بین‌الملل در بعد کالا در سال ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ به شدت کاهش یافت.
گرچه تولیدکنندگان توانستد در سال ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ کمی خود را احیا کنند اما تجارت کالا در سال ۲۰۱۹ دوباره با کم اقبالی روبه‌رو شد و به کمترین میزان خود در سال ۲۰۱۴ رسید.
خدمات اما توانست پاورچین پاورچین روندی صعودی اما با شیبی ملایم را در این بازه زمانی برای خود به ارمغان آورد.
بنا به گزارش آنکتاد، حجم تجارت کالا در میان کشورهای توسعه‌‌یافته و در حال توسعه تقریبا به‌طور مساوی تقسیم شده است. این در حالی است که در سال ۲۰۱۹ بالغ بر دو سوم از خدمات در کشورهای توسعه‌‌یافته انجام شده است.
به‌طور کلی عملکرد صادراتی در کشورهای توسعه‌‌یافته و در حال توسعه در جنوب، شرق و جنوب شرق آسیا نسبت به سال ۲۰۱۴ بسیار رشد داشته است. برخی از کشورهای آفریقایی به‌ویژه شرق آفریقا نیز عملکرد خوبی داشتند و به صادرات خود تنوع بخشیده‌اند.
از سوی دیگر بسیاری از کشورهای آمریکای لاتین، عرصه رقابت را در صادرات به کشورهای دیگر واگذار کرده‌اند.
کشورهای شمال و جنوب قاره آمریکا و همچنین استرالیا تمایل بیشتری برای صادرات کالاهای ساده دارند درحالی‌که کشورهای آسیایی و اروپایی مایل به صادرات کالاهایی با تکنولوژی پیشرفته هستند.
