در حالیکه امکان ثبت سفارش توسط معاملهگران برخط مهیا شده است شاهد افزایش تقاضای محسوس در این نمادها هستیم. در این میان مقامات ناظر معاملات با ایجاد محدوده نوسان قیمتی باعث ایجاد هیجان بیش از پیش در این نمادها شدهاند. ثبت سفارش خرید و فروش در نمادهای بازار توافقی پایه (در شرایط کنونی تمامی نمادها به بازار عادی پایه فرابورس انتقال یافتهاند) تنها توسط کارگزاران امکانپذیر بود. در شرایط کنونی این امکان ایجاد شده که معاملهگران بدون واسطه و به صورت مستقیم قادر به ثبت سفارش در این نمادها باشند.
با این حال نکته عجیب ایجاد محدوده نوسان قیمتی 10 درصدی در این نمادها است. در حالیکه پیش از این معاملات این نمادها بدون محدوده نوسان قیمت انجام میشد، سازمان بورس در اقدامی عجیب برای این نمادها دامنه نوسان ایجاد کرده است. بخشی از صفهای خرید در بیشینه بازه نوسان قیمتی روزانه را در این نمادها میتوان ناشی از ایجاد بازه نوسان قیمتی دانست.
خاصیت آهنربایی قیمت در بالا و پایین بازه
تحقیقات بینالمللی در خصوص دامنه نوسان قیمتی در بورسهای مختلف بر بی تاثیری محدودیت نوسان قیمت در کاهش رفتار هیجانی اشاره دارد. در تحقیقات داخلی که بعضا به سرپرستی مدیران کنونی شرکت بورس نیز انجام شده این موضوع مورد تاکید قرار گرفته است. ایجاد دامنه برای نمادهایی که پیش از این بدون قفل معاملاتی به کار خود ادامه میدادند نیز در این شرایط این موضوع را تایید میکند.
در میان تحقیقات بینالمللی یکی از عوامل جالب خاصیت کشش و آهنربایی قیمت به سمت صف خرید و فروش با حرکت قیمتها به سمت سقف و کف بازه نوسان قیمتی روزانه است. این موضوع در بورس تهران بارها تجربه شده و در شرایط کنونی نیز نمادهای تازه وارد از بازار توافقی به بازار عادی فرابورس با این مشکل دست و پنجه نرم میکنند.
مکانی برای جولان نوسانگیران
در معاملات دیروز 39 نماد بازار پایه در بیشینه قیمت بازه نوسان روزانه (مثبت 10 درصد) با صف خرید مواجه بودند. صف خرید این نمادها را میتوان هیجانی خالص با توجه به فضای باز ایجادشده و همچنین رجوع به عادت سنتی بورسبازان دانست. مثالهای مشابه برای اینچنین رفتارهایی در بورس تهران در سالهای اخیر بارها مشاهده شده است. نکته جالب در اینجا حرکت تودهای و دستهجمعی این نمادها به سمت صف خرید است (بازار تمامی این نمادها را یکی و در یک گروه میپندارد). این موضوع یادآور معاملات خودرو در زمستان سال 94 است. خودروییها با یک موج هیجانی رشدهای قابل توجه و بدون پشتوانهای را تجربه کردند (رشد 218 درصد شاخص صنعت خودرو) که در سال 95 این رشدها دوام نیاورده و شاخص خودرو افت شدیدی را تجربه کرد (افت 39 درصدی).
معاملات این نمادها دوباره چنین رفتارهای هیجانی را در خاطرات فعالان بازار زنده کرده است. البته تفاوت بنیادین نیز در این میان وجود دارد که باید به آنها اشاره کرد. از نظر وضعیت بنیادی بسیاری شرکتهای بازار پایه وضعیت بسیار نامناسب و نابسامانی را تجربه میکنند که بیشتر در انتظار معجزهای برای بهبود اوضاع هستند. این در حالیکه گروه خودرو و خودروسازان بزرگ کشور در زمان رشد خود در پی انعقاد قراردادهای بینالمللی بودند که با وجود اینکه تاثیری بر شرایط روز این شرکتها نداشت، اما چراغ امید را برای آینده این صنعت روشن نگه داشت. این در حالی است که شرکتهای بازار پایه مانند تجهیزات سنگین هپکو یا لوله تجهیزات سدید، تولی پرس و دیگر شرکتها زیانهای سنگینی را در ترازنامه خود به ثبت رساندهاند.
387 میلیارد تومان زیان انباشته «تپکو» تا پایان شهریور سال 95 در برابر سرمایه 233 میلیارد تومانی، 310 میلیارد تومان زیان انباشته «فسدید» در برابر سرمایه 9 میلیارد و 800 میلیون تومانی، 165 میلیارد تومان زیان انباشته «شتولی» در برابر سرمایه 25 میلیارد تومانی از جمله نمونههای نمادهای بازار پایه هستند.
بر این اساس دلیل استقبال بازار از این نمادها به سود عملیاتی کنونی این شرکتها مرتبط نبوده و هیجان محور اصلی معاملات در شرایط کنونی است. امکان انجام معاملات از طریق معاملهگران بر خط نیز خود وسیلهای نیز سوخت اصلی ایجاد این هیجان است. حال اینکه ورود و خروج با موج نقدینگی میتواند بازدهی به همراه داشته باشد و برخلاف آن باید در انتظار ثبت زیان در پرتفوی بود.
توجه به دارایی شرکتهای درمانده
نکته دیگری که فعالان بورسی به آن بسیار علاقه نشان دادهاند، بردن ذرهبین تحلیلی خود به سمت داراییهای شرکتهای عمدتا زیانده پس از مشاهده ضعف عملیاتی آنها است (در این مواقع بعضا از ارزش جایگزینی شرکتها نیز نام برده میشود). چنین رفتاری را بارها در بورس تهران شاهد بودهایم که نمونهی بارز آن را میتوان افزایش سرمایه از تجدید ارزیابی داراییها عنوان کرد که تنها به روز شدن قیمت داراییها را به دنبال داشته و نقدینگی جدیدی حداقل به صورت مستقیم به بنگاه اقتصادی وارد نمیکند.
در شرایط کنونی که معاملات نمادهای بازار پایه با تسهیل بیشتری انجام میشود، فعالان بازار به اموال، املاک، زمینها، داراییهای غیرمولد این شرکتها اشاره میکنند. نکتهای که باید در نظر گرفته شود این است که مشکلات عملیاتی سنگینی دامنگیر بسیار از این شرکتها است و این اموال بعضا غیرمولد نمیتواند دردی از این شرکتها دوا کند. نکته دوم اینکه شرکتها طی سالهای اخیر دست روی دست نگذاشته بودند که در شرایط کنونی با فراهم آمدن انجام معاملات آنلاین ناگهان گشایشی برای بهبود عملیات آنها به وجود بیاید. نکته پایانی نیز باید به آن اشاره کرد داراییهای غیرمولدی است که بعضا از سوی فعالان مورد تاکید قرار میگیرد. در این خصوص باید به این موضوع توجه داشت که یکی از دلایل وضعیت اسفناک کنونی سیستم بانکی، اموال غیرمولد آنها است. با وجود تمام فشارهای بانک مرکزی اما وضعیت رکود موجود مانع از فروش داراییها بلوکهشده بانکها شده است. در این شرایط دل بستن به این اموال سادهانگارانه است.
ورود به این نمادها نیاز به بررسی بسیار گستردهای در خصوص وضعیت کنونی شرکتها و برنامههای آتی آنها دارد. حال اینکه توجه فعالان بازار به سمت این نمادها جلب شده است و این موضوع ریسک سرمایهگذاری در سهام این شرکتها را بیش از پیش افزایش داده است. همانطور که ورود به یکی از این نمادها میتواند با نوسانگیری بازدهی را برای معاملهگر به دنبال داشته باشد، جاماندن از حرکت نقدینگی و قفل شدن سهم این بار در مسیر نزولی میتواند زیانهای هنگفتی را به دنبال داشته باشد.