دنیای بورس: بر اساس مصوبات هیاتمدیره شرکتهای بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران حجم مبنا برای نماد معاملاتی از تاریخ اول دیماه ۱۴۰۴ برابر یک سهم تعیین میشود و مقررات گره معاملاتی در این بازارها از تاریخ مذکور اعمال نخواهد شد.
حجم مبنا حداقل تعداد سهامی است که باید در یک روز معاملاتی خرید و فروش شود تا قیمت پایانی سهام بتواند بهطور کامل تغییر کند. به عبارت دیگر، اگر حجم معاملات یک سهم کمتر از حجم مبنا باشد، قیمت پایانی نیز به همان نسبت تغییر کمتری خواهد داشت.
سالهاست که از حجم مبنا در بورس و فرابورس برای جلوگیری از هیجانات کاذب و آرامش و ثبات در معاملات و همچنین برای جلوگیری از رشد و یا سقوط کاذب بازار استفاده میشود اما در سالهای اخیر بسیاری از کارشناسان معتقد بودند که این ابزار دیگر مفید نیست و حتی به بازار ضربه زده است.
این تغییر مهم چه تاثیری بر بازار سرمایه خواهد داشت؟ سیدرضا فاطمی، کارشناس بازار سرمایه در گفت و گو با ما به بررسی این موضوع پرداخته است.
فاطمی با اشاره به تصمیم اعلامشده درباره حذف حجم مبنا اظهار کرد: ذات این تصمیم، تصمیم درستی است. در سالهایی که حجم مبنا وجود داشت، در بسیاری از مواقع بخشی از ارزش معاملات صرفاً به این دلیل شکل میگرفت که بتوانند پوشش دامنه نوسان را کامل کنند و همین موضوع باعث ایجاد معاملات غیرواقعی در بازار میشد.
وی افزود: طبیعی است که یکی از تبعات حذف حجم مبنا، کاهش بخشی از ارزش معاملاتی باشد که صرفاً به دلیل الزامات این ابزار ایجاد میشد، اما در مقابل، مهمترین اثر این تصمیم کاهش هیجان کلی بازار، بهویژه برای سرمایهگذارانی است که معاملات خود را بر اساس رفتار معاملهگران حرفهای دنبال میکنند.
فاطمی با بیان اینکه حجم مبنا در شرایط فعلی بازار کارایی گذشته را ندارد، تصریح کرد: ماهیت وجودی این ابزار و دلایل شکلگیری آن در سالهای گذشته مشخص بود، اما امروز دیگر کاربرد چندانی در بازار ندارد و حذف آن تصمیمی درست و قابل تقدیر است. این اقدام میتواند هم به نقدشوندگی بازار کمک کند و هم از شدت هیجانات بکاهد؛ بهویژه در مقاطعی که بازار با نوسانات خاص مواجه میشود.
این کارشناس بازار سرمایه در ادامه با اشاره به شرایط بحرانی احتمالی در کشور گفت: در زمان وقوع بحرانهای سیاسی یا منطقهای، نمیتوان انتظار داشت یک ابزار (مثلا حجم مبنا) بهتنهایی همه اثرات منفی بازار را کنترل کند. در دنیا نیز مدیریت بازار ترکیبی از ابزارهاست؛ از بازارگردانها گرفته تا دامنه نوسان پویا و ورود نهادهای ناظر در شرایط خاص. هیچ بازاری تنها با یک ابزار قابل مدیریت نیست.
این کارشناس اقتصادی با اشاره به ضعفهای ساختاری موجود در بازار سرمایه ایران اظهار کرد: یکی از نقاط ضعفی که همچنان درباره آن در کمیتههای تخصصی صحبت میشود، نبود دستورالعملهای شفاف برای شرایط خاص بازار است.
فاطمی تأکید کرد: در بسیاری از بورسهای دنیا، دستورالعملها و ابزارهای مشخصی وجود دارند که در شرایط بحرانی از آن ابزارها استفاده می شود. در ایران به خاطر مسائل سیاسی بازار با ریسک های بالایی دست و پنجه نرم می کند در نتیجه ما هم می توانیم از ابزارها و دستور العمل کشورهای دیگر برای این وضعیت استفاده کنیم.
او در پاسخ به اینکه با حذف حجم مبنا میتواند شروع فرآیند حذف دامنه نوسان باشد؟، گفت: در دنیا اگر دامنه نوسان باز است از ابزارهای مختلف همچون مدارشکنها برای کنترل بازار در شرایط بحرانی استفاده می کنند تا سرمایه گذار هیجان کمتری را تجربه کند، اینگونه با اطمینان بیشتری سرمایهگذاری خواهد کرد. برای کاراتر شدن بازار، لازم است درباره دامنه نوسان در شرایط بحرانی نیز تصمیمات ضابطهمند و مشخصی اتخاذ شود. ابزارهایی هم باید طراحی شود و سرمایه گذار نیز با آن آشنا باشد.
این کارشناس بازار بورس ادامه داد: حذف حجم مبنا بهتنهایی نمیتواند همه مشکلات را حل کند، اما میتواند پیشدرآمدی برای حرکت تدریجی به سمت اصلاح دامنه نوسان هم باشد. تغییر قانونی که بیش از ۲۲ سال در بازار وجود داشته، نشان میدهد بازار سرمایه ایران به سمت توسعه هوشمند حرکت میکند.
او معتقد است: اگر بزرگان بازار و طراحان این دستورالعملها درباره دلایل ایجاد و اصلاح این قوانین شفافسازی کنند، مسیر برای شناسایی و بهکارگیری ابزارهای جدید هموارتر خواهد شد؛ چراکه بسیاری از قوانین فعلی بدون تبیین دقیق دلایل شکلگیری، برای فعالان بازار مبهم ماندهاند.
حذف حجم مبنا؛
تصمیمی درست اما ناکافی برای اصلاح بازار سرمایه
با تصمیم هیأتمدیره بورس تهران و فرابورس، حجم مبنای معاملات از ابتدای دیماه ۱۴۰۴ به یک سهم کاهش یافت؛ تصمیمی که به اعتقاد کارشناس بازار سرمایه میتواند به افزایش کارایی بازار و کاهش معاملات غیرواقعی منجر شود، هرچند بهتنهایی قادر به حل همه چالشهای بازار سرمایه نیست.
