دنیای بورس: با گذشت بیش از یک دهه از بحران مالی ۲۰۰۸ و تغییرات بنیادین در الگوهای سرمایهگذاری جهان، داراییهای نوظهور دیجیتال بهویژه بیتکوین به یکی از اصلیترین مقاصد سرمایهها تبدیل شدهاند. این تحول بهویژه در میان سرمایهگذاران خرد و جوان در سراسر جهان جایگاه ویژهای یافته و اکنون در ایران نیز، بنا بر برآوردها، بیش از ۲۰ میلیون نفر حداقل یکبار وارد معاملات رمزارزها شدهاند.
این گسترش قابل توجه، بحث تنظیمگری، کنترل ریسک و ایجاد ابزارهای رسمی و شفاف را به اولویت جدی نهادهای مالی تبدیل کرده است. در همین راستا موضوع امکانسنجی و الزامات قانونی ورود صندوقهای ETF مبتنی بر رمزداراییها به بازار سرمایه ایران به مسئله جدی تبدیل شده است که میتواند آینده سرمایهگذاری دیجیتال در کشور را تحتتاثیر قرار دهد.
ولیاله فاطمی کارشناس و فعال بازار سرمایه در گفت و گو با ما به بررسی این موضوع پرداخته است.
فاطمی در ابتدا درباره ماهیت رمز ارزها با اشاره به پژوهش انجامشده توسط وی در سال ۱۳۹۹ برای پژوهشگاه بانک مرکزی، توضیح داد: رمزارزها را میتوان در چهار قالب «پول»، «کالا»، «اوراق بهادار» یا «دارایی غیررسمی» یعنی همان قاچاق دستهبندی کرد. در حال حاضر شاید بهترین حالت برای علاقمندان به کریپتو همان «قاچاق» باشد.
به گفته او، قرار دادن رمزارزها ذیل قوانین ارزی، محدودیتهای شدید مبادلاتی را ایجاد میکند؛ طبقهبندی آنها به عنوان اوراق بهادار نیز با ماهیت غیرمتمرکز و پویا بودن کریپتو همخوان نیست و معافیتهای مالیاتی و ... اوراق بهادار جذابیت چندانی برای آن ایجاد نمیکند. اما به عنوان «قاچاق» هیچ مشکلی برای هزینههای بالادستی و مالیاتی ندارند و فقط زیرپلهای به حساب میآیند. در مقابل، طبقهبندی رمزارزها به عنوان «کالا» منطقیترین گزینه برای حکمرانی مالی کشور است. چرا که امکان ثبت رسمی و حسابداری قانونی را فراهم میکند، قابلیت نظارت و اخذ مالیات را ایجاد میکند، و با ماهیت آزادیمحور بازار رمزارز نیز تطابق بیشتری دارد.
او تأکید کرد که براساس پیمایشهای انجامشده، فعالان این بازار نیز نسبت به این طبقهبندی و شناسایی رمز ارز به عنوان «کالا» حساسیت یا مخالفت جدی ندارند. همینکه ثبت شود و مالیات برای آن در نظر گرفته شود تبدیل به یک بازار مجزا و قابل اتکا خواهد شد.
فاطمی در پاسخ به اینکه اگر قرار باشد رمز ارزها را در قالب کالا دسته بندی کنیم آیا میتوانیم دلار را هم اینگونه ببینیم؟، گفت: دلار نقش فراتری دارد چرا که ابزار تسویه است و در نظام حسابداری جایگاه خاصی دارد و قدرت اسکناس پذیزی دارد، اما کمتر معاملهای با کریپتو تسویه میشود چرا که نوسان زیادی در نرخ آن وجود دارد و برای معاملهگران درسرساز است. امتیاز عمده کریپتو در بحث سرمایهگذاری و قدرت بینالمللی آن است و باید قبول کنیم به جایگاه خود خواهد رسید، کریپتو قدرت معاملهگری فرد به فرد دارد یعنی یکی میخرد و یکی میفروشد.
فاطمی درباره چگونگی ورود بازار بورس به بحث رمز ارزها گفت: ما اگر رمز ارز را به عنوان دارایی بپذیریم، ماهیت یکسانی با کالا پیدا میکند. پس از آن بازار سرمایه وارد میشود، وظیفه بازار سرمایه اوراق بهادارسازی است، هر چیزی که ماهیت دارایی پیدا کرد، در بازار سرمایه میتواند تبدیل به اوراق بهادار شود، صندوق سازی یکی از راههاست که باعث ایجاد سبد میشود و از حواشی دیگر هم رها میشود. ۴ سال قبل پیشنهاد تشکیل صندوق دارایی دیجیتال با ۱۸ کریپتو داده شد و جلسات بسیاری هم برگزار شد و در قم هم ابعاد فقهی آن را بررسی کردیم، همه ابعاد آن بررسی شد و مشکلات آن زیر قانون بورس کشور حل شد، اما نهایتا هیات مدیره بورس تصمیم نگرفت و ما یک موقعیت خوب را از دست دادیم.
او افزود: این وظیفه بازار سرمایه است که بازار کریپتو را با لباس و قالبی که با قوانین ما جور دربیاید طراحی کند. اصلا نیازی به ورود بازار پولی هم ندارد، فقط در حد رفع نیاز و رفع دغدغه بانک مرکزی میتواند دخالت کند. ورود جدی بانک مرکزی به این حوزه باعث افزایش سختگیری میشود که با ماهیت رمزارزها همخوانی ندارد.
نقش دولت در تنظیمگری کلان چیست؟
نقشه راه برای ورود کریپتو به بازار بورس
یک کارشناس اقتصادی معتقد است این وظیفه بازار سرمایه است که بازار کریپتو را با لباس و قالبی که با قوانین ما جور دربیاید طراحی کند اما به این معنا نیست که فعالیت در بازار جهانی رمزارزها را محدود کنیم.
