به گزارش دنیای بورس به نقل از دنیای اقتصاد، تامین مالی جمعی (کرادفاندینگ) به عنوان شیوه‌ای نوین در حوزه تامین مالی، در سال‌های اخیر با استقبال مواجه شده است. این روش، با بهره‌گیری از مشارکت جمعی سرمایه‌گذاران خرد، بستری مناسب برای حمایت از کسب‌وکارهای کوچک و طرح‌های نوآورانه فراهم کرده است.
بر اساس آخرین آمارها، حجم سرمایه جذب‌شده از این طریق در سال ۱۴۰۳ به حدود ۱۲ همت رسیده است. این در حالی است که در سال ۱۴۰۲، این رقم برابر با ۳.۷ همت بوده که نشان‌دهنده رشد سه برابری در بازه یک‌ساله است. همچنین، بررسی عملکرد شش‌ماهه نخست سال جاری حاکی از جذب ۶.۴ همت سرمایه در این حوزه است. از طرفی میانگین نرخ سودآوری طرح‌ها در شش ماه نخست سال جاری برابر با ۴۳ درصد بوده است. به عقیده کارشناسان، عدم نرخ‌گذاری‌های دستوری و کشف نرخ سود در بستر بازار، از عوامل جذابیت این شیوه از تامین مالی برای سرمایه‌گذاران است. در همین راستا در صورت گسترش و توسعه ابزارهای مالی و زیرساخت‌های مرتبط، انتظار می‌رود تامین مالی جمعی به یکی از ابزارهای کلیدی در نظام تامین مالی کشور تبدیل شود.
تامین مالی جمعی یکی از روش‌های نوین جذب سرمایه در عصر جدید به شمار می‌آید. این شیوه از تامین مالی بر پایه مشارکت گسترده افراد از طریق بسترهای آنلاین شکل گرفته است. در این شیوه، صاحبان کسب‌و‌کار و یا نهادهای اجتماعی برای تامین منابع مالی مورد نیاز خود، به‌جای تامین مالی از طریق نهادهای مالی سنتی همچون بانک‌ها یا سرمایه‌گذاران بزرگ، به جمعی از افراد یا نهادها مراجعه می‌کنند. فرآیند تامین مالی جمعی معمولا با انتشار فراخوانی در یک پلتفرم یا بستر دیجیتال آغاز می‌شود که در آن هدف تامین مالی، زمان‌بندی پرداخت سود و اصل مبلغ بیان می‌شود. در ادامه، علاقه‌مندان با پرداخت مبالغی که اغلب نسبتا کوچک است، در تامین مالی پروژه سهیم می‌شوند.
پیدایش تامین مالی جمعی به شکل امروزی به اوایل دهه ۲۰۰۰ میلادی بازمی‌گردد؛ هرچند ریشه‌های آن را می‌توان در فعالیت‌های خیریه و حمایت‌های مردمی در سال‌های قبل و جوامع مختلف مشاهده کرد. نخستین شکل سازمان‌یافته در قالب پلتفرم‌هایی برای حمایت از فعالیت‌های هنری توسط طرفداران ایجاد شده بود. با این حال چندی بعد، زمینه‌های تامین مالی جمعی گسترش یافت. به ویژه پس از بحران مالی سال ۲۰۰۸، گرایش افراد و کسبوکارها به استفاده از شیوه‌های نوین تامین مالی، بیشتر شد. زیرا بحران مالی باعث شد بانک‌ها و موسسات مالی سنتی در اعطای وام و سرمایه‌گذاری محتاط‌تر شوند.
این امر دسترسی به منابع مالی را برای کسبوکارها به ویژه کسب‌وکارهای نوپا و کوچک دشوار کرد. در نتیجه، افراد به دنبال روش‌های جایگزین برای تامین مالی بودند. از طرفی پس از بحران اعتماد سرمایه‌گذاران به نهادهای مالی سنتی و سازوکارهای متعارف بازار سرمایه تضعیف شد و افراد را به سمت گزینه‌های جایگزین سوق داد.
در ایران نیز ایده تامین مالی جمعی از اواسط دهه ۹۰ مورد توجه فعالان اقتصادی و نهادهای سیاستگذار قرار گرفت. در نهایت در اواخر دهه ۹۰، «دستورالعمل تامین مالی جمعی» توسط سازمان بورس و اوراق بهادار به تصویب رسید. بر این اساس، فعالیت سکوهای تامین مالی جمعی تحت نظارت نهادهای مالی دارای مجوز و با رعایت ضوابط افشای اطلاعات و شفافیت مالی مجاز شناخته شد. در پی این اقدام، چندین سکو آغاز به فعالیت کردند و زمینه جذب منابع برای کسب‌وکارهای کوچک، شرکت‌های دانش‌بنیان و طرح‌های نوآورانه فراهم شد. در تامین مالی جمعی، به سامانه‌ها و نهادهای واسط، سکو گفته می‌شود که با مجوز رسمی از نهاد ناظر، وظیفه ایجاد بستر ارتباط میان صاحبان متقاضیان تامین مالی و سرمایه‌گذاران، جمع‌آوری مبالغ و نظارت بر اجرای فرایندهای تامین مالی را بر عهده دارند.
تامین مالی جمعی در مسیر صعود
بررسی‌ها نشان می‌دهد که حجم سرمایه تامین‌شده از طریق بازار تامین مالی جمعی در سال‌های اخیر روندی صعودی و پایدار داشته است. این رشد به‌ویژه در سال ۱۴۰۳ قابل‌توجه بوده، به‌گونه‌ای که حجم کل سرمایه تامین‌شده در این بازار به حدود ۱۲ همت رسیده است؛ در حالی که این رقم در سال ۱۴۰۲ حدود ۳.۷ همت بوده، به‌عبارتی، طی یک سال میزان سرمایه تامین شده، سه برابر شده است. همچنین، بررسی عملکرد شش‌ماهه نخست سال جاری نشان می‌دهد که علی‌رغم وجود نااطمینانی‌های سیاسی و ریسک‌های ژئوپولیتیک، روند جذب سرمایه در این بازار با افت محسوسی مواجه نشده است. در این دوره، حدود ۶.۴ همت سرمایه از طریق سکوهای تامین مالی جمعی جذب شده است که نشان‌دهنده تداوم اعتماد سرمایه‌گذاران به این بستر نوین مالی است.
افزون بر این، رشد بازار تامین مالی جمعی نه‌تنها در حجم سرمایه جذب‌شده، بلکه در تعداد سکوهای فعال و طرح‌های موفق نیز مشهود است. بر اساس آمارهای منتشر شده، تعداد سکوهای فعال در سال ۱۴۰۲ برابر با ۲۱ سکو بوده که در سال ۱۴۰۳ تقریبا دو برابر شده و به ۴۰ سکو رسیده است. در همین بازه، تعداد طرح‌هایی که با موفقیت تامین مالی شده‌اند برابر با ۳۲۲ طرح بوده درحالی‌که در سال ۱۴۰۳، ۷۷۷ طرح در این بستر تامین مالی شده‌اند. این آمارها به وضوح نشان‌دهنده جذابیت این شیوه از تامین مالی برای سرمایه‌گذاران و کسبوکارها است.
به عقیده کارشناسان یکی از مهم‌ترین عوامل استقبال از تامین مالی جمعی، تعیین نرخ سود بر اساس سازوکار بازار و عدم مداخلات دستوری در فرآیند تعیین نرخ سود است. همین ویژگی موجب افزایش جذابیت این ابزار برای سرمایه‌گذاران شده است. زیرا با توجه به نرخ تورم بالا در اقتصاد کشور، سپرده‌گذاری با نرخ‌های پایین‌تر برای سرمایه‌گذاران به صرفه نیست. بررسی‌ها نشان می‌دهد که میانگین نرخ سود طرح‌های تامین مالی جمعی در شش‌ماهه نخست سال جاری حدود ۴۳ درصد بوده است.
چالش‌های توسعه تامین‌مالی جمعی در ایران چیست؟
تامین مالی جمعی در ایران، با وجود رشد قابل‌توجه در سال‌های اخیر، همچنان با موانعی مواجه است که از تحقق کامل ظرفیت‌های این بازار جلوگیری می‌کند. نخستین چالش، فقدان بازار ثانویه برای مبادله گواهی‌های تامین مالی است. ایجاد چنین بازاری می‌تواند امکان دسترسی سرمایه‌گذاران به منابع مالی خود پیش از سررسید را فراهم کند و انگیزه مشارکت افراد در این شیوه تامین‌مالی را تقویت کند. چالش دیگر، کم بودن آگاهی عمومی نسبت به سازوکار تامین مالی جمعی است.
بخش قابل‌توجهی از جامعه همچنان با این شیوه نوین تامین مالی آشنا نیست و به همین دلیل، سرمایه‌گذاران خرد ترجیح می‌دهند دارایی‌های خود را در بازارهای سنتی نظیر طلا، ارز یا مسکن سرمایه‌گذاری کنند. علاوه بر این، تعدد و پیچیدگی قوانین و دستورالعمل‌های مرتبط با تامین مالی جمعی، سردرگمی سرمایه‌گذاران و متقاضیان را به دنبال داشته است.
در نهایت، به عقیده برخی کارشناسان، نبود تنوع در مدل‌های تامین مالی، دامنه رشد این بازار را محدود کرده است. تجربه کشورهای پیشرو در این حوزه نشان می‌دهد که بهره‌گیری از ابزارهای متنوع، مانند تامین مالی جمعی مبتنی بر پاداش یا سهام، نقش موثری در افزایش مشارکت عمومی و ارتقای کارآیی این بازار ایفا می‌کند.
بازی برد-برد تامین مالی
تأمین مالی جمعی، یکی از نوین‌ترین ابزارهای جذب سرمایه، در سال ۱۴۰۳ با رشد خیره‌کننده‌ای مواجه شد. حجم سرمایه جذب‌شده در این بازار به ۱۲ همت رسید که نسبت به سال قبل، رشدی سه‌برابری را نشان می‌دهد. میانگین سود طرح‌ها نیز در نیمه نخست امسال حدود ۴۳ درصد بوده است.
