دنیای بورس: شب گذشته حجت‌الله صیدی، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار در برنامه تلویزیونی «گفتگوی ویژه خبری» تلاش کرد تا تصویری از «تاب‌آوری» بازار سرمایه بکشد. اما این بازار، بیش از آنکه تاب‌آور باشد، به یک آزمون سخت استقامت برای میلیون‌ها سهامدار خرد تبدیل شده است.
مصاحبه شامگاه گذشته صیدی، که بر سهام عدالت، ریزش‌های تابستانی و مدیریت بحران «جنگ ۱۲ روزه» تمرکز داشت، با آمارهایی همراه بود که بیشتر به توجیه می‌ماند تا راه‌حلی برای بهبود اوضاع بازار سرمایه.
در حالی که نرخ بهره بین‌بانکی به ۲۳.۹۵ درصد رسیده و خروج پول حقیقی در هفته اول شهریور به بیش از ۱۲۰۰ میلیارد تومان بالغ شده، سخنان او از مسائل کلیدی چون عملکرد ضعیف صندوق‌های سرمایه‌گذاری و نابرابری فرصت‌ها غافل ماند. این گزارش، با نگاهی انتقادی، لایه‌های پنهان مصاحبه اخیر رئیس سازمان بورس را می‌کاود.
وعده‌ای که به تأخیر افتاد
صیدی با تأکید بر اینکه «قابل معامله شدن سهام عدالت مطالبه اصلی مردم است»، پنج سال از آزادسازی کامل سهام را یادآوری کرد و افزود: «بخش مهمی از سود سهام عدالت تجمیع شده و فقط چند شرکت سرمایه‌پذیر سودشان را واریز نکرده‌اند.» اما واقعیت این است که سهام عدالت، هرچند مسئله‌ای اجتماعی و پررنگ برای ۵۰ میلیون سهامدار، مطالبه اصلی بازار سرمایه نیست . جایی که خروج مداوم نقدینگی و نرخ بهره بانکی بالا، تهدیدهای بزرگ‌تری هستند.
در مصاحبه، رئیس بورس به تمدید مهلت برگزاری مجامع شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی تا پایان شهریور اشاره کرد و گفت: «به دلیل شرایط جنگی و عدم آمادگی صورت‌های مالی برخی استان‌ها، این مهلت را تمدید کردیم.» طبق آمار، از ۲۸ استان، تنها ۷ استان مجمع برگزار کرده‌اند. این تأخیر، در حالی رخ می‌دهد که شرکت‌های عادی بورس تنها ۱۰ روز پس از جنگ فرصت بازسازی داشتند، اما سهامداران عدالت – عمدتاً از اقشار کم‌درآمد – باید دو ماه منتظر بمانند. چرا این نابرابری؟ صیدی هشدار داد: «سهامداران باید با احتیاط بفروشند تا سهام خالی نشود یا به دست سهامدار عمده نیفتد» .
اخیراً، صیدی وعده واریز سود در «دو تا سه هفته آینده» را داد، اما تأخیرهای مکرر از ۳۱ تیر به شهریور، اعتماد عمومی را خدشه‌دار کرده است. سهام عدالت نمادی از نابرابری اجرایی است: وعده‌ای که هر بار به تعویق می‌افتد و سهامداران را در بلاتکلیفی نگه می‌دارد.
۴۶ درصد مثبت، اما بدون کیفیت واقعی
وقتی از صیدی در مورد ریزش تابستانی شاخص پرسیده شد، او عوامل را فهرست کرد: «پایین بودن رشد اقتصادی، ناترازی، مسائل سیاسی، پولی و تورم.» سپس با افتخار افزود: «بازار امسال ۴۶ درصد روزها مثبت بوده و تاب‌آوری بالایی نشان داده.» اما این آمار، زیر ۵۰ درصد است و قابل دفاع نیست . به ویژه آنکه مثبت‌ها اغلب به لطف شاخص‌سازها (مانند سهام بزرگ پتروشیمی‌ها و فلزات) رخ داده و نه به واسطه رشد کیفی بازار. به طور مثال در روز ۱۵ شهریور، ۲۲۶ میلیارد تومان پول حقیقی خارج شد، در حالی که شاخص کل تنها ۱۹ هزار واحد رشد کرد و هم‌وزن‌ها همچنان ضعیف ماندند.
صیدی به «مسائل پولی» اشاره کرد، اما نرخ بهره بین‌بانکی ۲۳.۹۵ درصدی را نادیده گرفت. نرخی که سپرده‌های بانکی را جذاب‌تر از بورس می‌کند و خروج نقدینگی را تشدید. در هفته اول شهریور، بیش از ۱۲۰۰ میلیارد تومان پول حقیقی فرار کرد، و این روند ادامه دارد. مقایسه با بورس‌های مسکو و کی‌یف در جنگ هم نامناسب است زیرا بازار ایران با تورم بالای ۴۰ درصد، نیاز به ثبات واقعی دارد، نه آمارهای گزینشی.
غفلت از عملکرد ضعیف، تأکید بر تحمل
صیدی از ۵۳۳ صندوق با ۲۶۰ هزار میلیارد تومان سهام سخن گفت و آن‌ها را «ابزار مدیریت ریسک» نامید. اما عملکرد واقعی صندوق‌ها در شهریور مختلط و اغلب ناامیدکننده است و حتی در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته نیز قابل اتکا نبودند.
در بخش مدیریت بحران جنگ ۱۲ روزه، صیدی مراحل را توصیف کرد: بسته شدن ۹ روزه برای حفاظت، سپس نقدشوندگی و تزریق ۶۰ هزار میلیارد تومان از بانک مرکزی. او ادعا کرد خروج پول تنها ۵۵۰ میلیارد تومان بوده، اما آمارها خلاف آن را می‌گویند: هزاران میلیارد در هفته‌های اخیر پس از جنگ و با باز شدن بازار، از ذیل بازار سرمایه خارج شد. سوال اصلی این است که چرا اینقدر بر «تاب‌آوری» تأکید می شود؟ سهامداری آزمون استقامت نیست، بلکه انتخابی برای سودآوری است.
برنامه‌های آینده: وعده‌هایی کلی در میان ابهامات
صیدی از عرضه خودروهای وارداتی در بورس کالا خبر داد و سه اقدام را برشمرد: تعامل با بانک مرکزی برای پیش‌بینی‌پذیری، لایحه بودجه ۱۴۰۵ برای منافع خردو محیط منصفانه معاملات. این ایده‌ها جذابند، اما بدون جزئیات مطرح شدند و سرمایه گذاران متوجه نیستند که چطور قرار است خرید خودرو از بورس کالا انجام شود، چه حجمی وارد می شود و چه زمانی قرار است این اقدام انجام شود. د شرایطی که خبری از جرئیات نیست،این صحبت شبیه به وعده های قبلی است که داده شدند اما عملیاتی نشدند.