مشارکت ضعیف تهرانی‌ها در اقتصاد

یکی از شاخص های اساسی بازار کار نرخ مشارکت اقتصادی است. این رقم نشان می‌دهد که در جامعه از مجموع افراد 15 ساله و بیشتر، چند نفر تمایل به کار کردن داشته و با این هدف به جست و جوی شغلی پرداخته است. 

 در زمستان 1402 از هر 100 فرد 15 ساله و بیشتر، حدود 41 نفر به دنبال کار بوده اند. البته این نرخ در میان مناطق شهری و روستایی تفاوت داشته و سطح مشارکت روستانشینان بیشتر از شهرنشینان برآورد شده است.

بررسی نرخ مشارکت استانی نیز نشان می دهد که در 17 استان، عرضه نیروی کار در مناطق روستایی بیشتر از مناطق شهری بوده است. در مقابل در مناطق شهری 14 استان، نرخ مشارکت شهرنشینان بیشتر از روستانشینان بوده است.

همچنین نرخ مشارکت اقتصادی در مناطق شهری استان تهران جایگاه نوزدهم را میان سایر استان‌ها به خود اختصاص داده است. این وضعیت برای روستاهای تهران کمی بهتر است، تهران از نظر نرخ مشارکت مناطق روستایی در جایگاه پانزدهم میان سایر استان‌ها قرار دارد. به طور کلی می توان گفت با توجه به پتانسیل های اقتصادی پایتخت، این استان وضعیت چندان مناسبی در نرخ مشارکت اقتصادی ندارد. 

برمبنای آمارها استان «زنجان» بیشترین نرخ مشارکت مناطق شهری و روستایی کل کشور را به خود اختصاص داده است. در مقابل «روستانشینان کهگیلویه‌ای» و «شهرنشینان ایلامی» کمترین نرخ مشارکت را در چهارمین فصل امسال به خود اختصاص داده‌اند. در ادامه تصویری از نرخ مشارکت به تفکیک مناطق شهری و روستایی در هر استان در زمستان 1402 ارائه شده است.

عرضه نیروی کار مناطق روستایی بیشتر از مناطق شهری

نرخ مشارکت یکی از شاخص‌های اقتصادی است که نشان می‌دهد چه بخشی از جمعیت 15 ساله و بیشتر در جامعه تمایل به کار کردن داشته و در این راستا به جست‌وجوی شغلی پرداخته‌اند. نرخ مشارکت بیانگر آن است که ظرفیت نیروی کار حاضر در جامعه که توان و تمایل به حضور در گروه های شغلی را دارند چه اندازه بوده است. افزایش نرخ مشارکت پدیده مثبتی بوده و نشان می‌دهد که انگیزه افراد در سن کار(15 ساله و بیشتر) برای حضور بازارکار تا چه اندازه بوده است. البته این واقعه اگر با افزایش نرخ بیکاری همراه شود، اتفاق ناخوشایندی است و به سیاست گذار نشان می دهد که بستر شغلی کافی برای جذب این افراد در بازار کار وجود نداشته است.

نگاهی به ارقام نرخ مشارکت منتشر شده توسط مرکز آمار ایران نشان می دهد که در زمستان 1402 این رقم در سطح 40.8 درصدی قرار داشته است. به تعبیر دقیق‌تر در زمستان 1402 از هر 100 فرد 15 ساله و بیشتر،  نزدیک به 41 نفر تمایل به حضور در بازار کار داشته و بدین منظور به جست و جوی کار پرداخته است. البته این نرخ در مناطق شهری و روستایی یکسان نبوده است.

بررسی‌ها حاکی از آن است که انگیزه افراد برای عرضه نیروی کار در مناطق روستایی بیشتر از مناطق شهری بوده است. به بیان دقیق‌تر در روستاها نرخ مشارکت اقتصادی در چهارمین فصل 1402 در سطح 41.5 درصدی قرار داشته است. این در حالی است که این نرخ در مناطق شهری 40.6 درصد اعلام شده است.

نرخ مشارکت روستانشینان 17 استان بیشتر از شهرنشینان

مقایسه نرخ مشارکت اقتصادی در میان مناطق شهری و روستایی استان‌های مختلف حکایت از آن دارد که این رقم برای هر استان متفاوت از دیگری بوده است. بررسی‌ها نشان می دهد که در 17 استان کشور نرخ مشارکت مناطق روستایی بیشتر از این رقم در مناطق شهری بوده است. به تعبیر دیگر در 17 استان کشور، عرضه نیرو انسانی به بازار کار در مناطق روستایی بیشتر از مناطق شهری بوده است. در مقابل 14 استان رویه معکوس این گزاره را طی کرده و انگیزه حضور نیروی کارشان در مناطق شهری بیشتر از مناطق روستایی بوده است.

بررسی‌ها همچنین گواه این مطلب است که در اغلب استان‌ها، اختلاف نرخ بیکاری در مناطق شهری و روستایی،‌کمتر از 5 واحد درصد بوده است. البته این نرخ در 7 استان اختلاف بیشتر از 5 واحد درصدی را به ثبت رسانده است. این استان ها شامل زنجان، اردبیل، بوشهر، چهارمحال و بختیاری، خراسان جنوبی، قزوین و آذربایجان غربی بوده است.

ثبت بالاترین نرخ بیکاری مناطق شهری و روستایی در زنجان

مقایسه نرخ بیکاری مناطق شهری و روستایی استان‌های مختلف نشان می‌دهد که استان «زنجان» با ثبت نرخ بیکاری 49.1 درصدی در مناطق شهری، بیشترین میزان این نرخ را نسبت به شهرنشینان دیگر استان‌ها کسب کرده است. این نرخ نشان می‌دهد که در مناطق شهری استان زنجان از هر 100 فرد در سن کار، حدود 49 نفر تمایل به ورود به بازار کار داشته و با این هدف به دنبال شغل گشته‌اند.

نرخ مشارکت اقتصادی در مناطق روستایی این استان بالاتر از مناطق شهری آن بوده است. این گزاره نشان می‌دهد که زنجانی‌های روستانشین تمایل نیروکارشان برای حضور در بازار بیشتر از شهرنشینان زنجانی بوده است. به بیان دقیق‌تر نرخ مشارکت مناطق روستایی زنجان در زمستان 1402 به 54.3 درصد رسیده که بالاترین سطح ثبت شده از مشارکت اقتصادی در میان مناطق شهری و روستایی 31 استان کشور محسوب می‌شود.

بررسی‌ها حاکی از آن است که افزایش نرخ مشارکت زنجانی‌ها می تواند وابسته به دو علت باشد. دلیل نخست آن‌که در استان زنجان فعالیت‌های صنعتی رونق بالایی داشته و بدین ترتیب انگیزه افراد حاضر در زنجان نسبت به دیگر استان‌هایی که رونق و تنوع شغلی در آن‌ها کمتر بوده، بالاتر است. دلیل دوم را می توان در حمایت مسئولین زنجانی از طرح تسهیلات تبصره 18 و حمایت از مشاغل نوپا عنوان کرد.

ایلام و کهگیلویه، دارندگان کمترین نرخ مشارکت استانی

شواهد آماری نشان می دهد که در زمستان 1402 نرخ مشارکت روستائیان در استان کهگیلویه و بویراحمد به 29.8 درصد رسیده است. بدین ترتیب این استان کمترین عرضه نیروی انسانی را به بازار کار کشور در این برهه زمانی داشته است. در ایلام نیز از هر 100 فرد در سن کار، بالغ بر 30 نفر به دنبال کار بوده است. بدین ترتیب این استان کمترین نرخ مشارکت مناطق شهری را در زمستان سال گذشته به خود اختصاص داده است.