یکی از اقسام حمایت از بازنشستگان، پوششهای بیمه‌ای و صندوق‌های بازنشستگی است. هدف از این صندوق‌ها آن است که افراد بخشی از حقوق خود را در دوره جوانی به آن واریز نمایند و در دوره بازنشستگی مستمری دریافت کنند.
برای آنکه صندوق‌های مذکور بتوانند به تعهد خود عمل نمایند، لازم است پایداری مالی داشته باشند. بررسی شاخص «نسبت پشتیبانی» یکی از راه‌های سنجش پایداری مالی این صندوق‌ها است. یکی از اصلی‌ترین صندوق‌های کشور در این زمینه، صندوق بازنشستگی است. بررسی‌ها حاکی ازآن است که نسبت پشتیبانی این صندوق از ابتدای سال تا پایان پاییز 0.5 بوده است. بر این اساس صندوق بازنشستگی در وضعیت فوق بحرانی قرار داشته و می توان آن را ورشکسته قلمداد کرد. در ادامه شاخص پشتیبانی صندوق بازنشستگی از پاییز 1400 تا پایان پاییز امسال بررسی شده است.
مروری بر مفهوم نسبت پشتیبانی
یکی از اقسام حمایت از بازنشستگان، استفاده از پوششهای بیمه‌ای است. در این پوشش‌ها افراد در زمان جوانی کار کرده و بخشی از حقوق خود را به یک صندوق بازنشستگی واریز می‌کنند تا در زمان بازنشسته شدن از آن مستمری دریافت کنند. در ایران 4 صندوق بازنشستگی دولتی و 4 صندوق بازنشستگی صنفی- اختصاصی در این راستا در حال فعالیت هستند.
صندوق‌های بازنشستگی برای آنکه بتوانند به تعهدات خود به بازنشستگان عمل کنند، لازم است از نظر مالی وضعیت پایداری داشته باشند. یکی از شاخصهای بررسی پایداری مالی صندوق‌های بازنشستگی، «نسبت پشتیبانی» است. این نسبت نشان می‌دهد که نسبت بیمه پردازان به مستمری بگیران در یک سازمان بیمه‌ای به چه صورت است. در ادامه نسبت پشتیبانی صندوق بازنشستگی کشور به عنوان یکی از صندوق های اصلی بیمه ای کشور در پاییز 1402 بررسی شده است.
عبور تعداد بازنشستگان مستمری بگیر از مرز 1.7 میلیون نفری
نسبت پشتیبانی مطلوب نظام بازنشستگی بین 5 تا 7 قرار گرفته است. حداقل این نسبت برای جلوگیری از ورشکستگی صندوق‌ها 3 است. به عنوان نمونه اگر 25 درصد حقوق یک کارمند به حق بیمه اختصاص یابد و دریافتی یک بازنشسته 75 درصد حقوق یک کارمند باشد، لازم است به ازای هر بازنشسته بیش از سه نفر حق بیمه بپردازند تا پس از کسر دستمزد کارکنان صندوق، مقرری فرد بازنشسته تامین گردد. بنابراین در حال حاضر لازم است نسبت پشتیبانی یک صندوق بیمه بیشتر از 3 باشد، تا وضعیت آن پایدار قلمداد گردد.
نگاهی به داده های منتشر شده توسط مرکز آمار نشان می‌دهد در پاییز امسال مجموع مستمری بگیران صندوق بازنشستگی کشور به 1 میلیون و 712 هزار و 91 نفر رسیده و در مقایسه با تابستان رشد 4.3 درصدی را به ثبت رسانده است. با توجه به رشد تعداد مستمری بگیران این صندوق، آیا شرایط مالی آن پایداری لازم جهت پاسخگویی به نیاز بازنشستگان را دارد؟
وضعیت بحرانی صندوق های بازنشستگی
بررسی ها نشان می دهد از ابتدای پاییز 1400 نسبت پشتیبانی این صندوق ها 0.7 بوده و در زمستان این سال به 0.6 تنزل کرده است. بنابر شواهد، وضعیت این صندوق ها در سال‌های گذشته فوق بحرانی بوده اما در مقایسه با زمان کنونی وضعیت مطلوب تری را تجربه کرده است.
شواهد آماری حاکی از آن است که نسبت پشتیبانی صندوق بازنشستگی کشور در پاییز 1402 معادل 0.5 بوده است. این رقم در مقایسه با تابستان و بهار تغییر محسوسی نداشته است. بر اساس این آمار نسبت پشتیبانی بیمه صندوق های بازنشستگی در وضعیت فوق بحرانی قرار گرفته و می توان آن‌ها را ورشکسته تلقی کرد. یکی از دلایل این امر افزایش جمعیت سالمند کشور است که با توجه به رشد شمار این افراد می توان گفت انتظار آن می رود که بحران وضعیت این صندوق‌ها در آینده عمق بیشتری به خود بگیرد.