- علی اسکینی | تحلیلگر ارشدبازار‌سرمایه
- ندا صالحی | کارشناس تحلیل بازار سرمایه
آلکیل بنزن خطی یا همان LAB ماده‌ای واسطه در تولید مواد شوینده است. این ماده شامل یک زنجیره خطی و یک حلقه بنزن است. نفت سفید ماده اولیه پارافین‌های خطی با خلوص بالا است که این مواد نیز در نهایت با هیدروژن زدایی به اولفین‌های خطی تبدیل می‌شوند.
در نتیجه ترکیب اولفین‌های خطی با بنزن در حضور کاتالیست آلکیل بنزن خطی تولید می‌شود. کاربردهای این محصول به دو گروه آلکیل بنزن سولفونات خطی (LAS) و غیرسورفکتانت تقسیم می‌شود که از LAS در مواد شوینده برای تولید صابون، پودر و سایر پاک‌کننده‌های صنعتی و تجاری استفاده و از غیرسورفکتانت درکشاورزی، مرطوب‌کننده‌ها و صنایع رنگ‌سازی استفاده می‌شود. همچنین از نرمال پارافین مازاد در تولید موم پارافین کلر و صنایع رنگ و رزین استفاده می‌شود.
بازار LAB در دنیا و منطقه
ظرفیت تولید LAB در جهان در سال ۲۰۱۸، ۱/ ۴ میلیون تن بوده است. به‌طور میانگین افزایش ۲/ ۲ درصدی ظرفیت تولید برای سال‌های ۲۰۱۸ تا ۲۰۳۰ پیش‌بینی‌شده است. از طرفی به‌طور متوسط برای سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۷، رشد۷/ ۴درصدی برای تقاضای جهانی برآورد شده است.
این در حالی است که در سال گذشته نرخ رشد مذکور۷/ ۲درصد برآورد می‌شد که به دلیل شیوع کرونا این سطح تقاضا افزایش یافته است. در بازار جهانی آلکیل بنزن خطی، ۵ بازیگر اصلی سپسا (۵۷۰ هزار تن)، ساسول (۳۶۰هزار تن)، جین تانگ (۳۵۰ هزار تن)، فوشون (۲۸۰ هزار تن) و سینوپک (۲۰۰ هزار تن)، حدود ۴۶ درصد تولید این محصول را در اختیار دارند.
خاورمیانه حدود ۲۰ درصد ظرفیت تولید جهان را در اختیار دارد. تولیدکنندگان منطقه‌ای این محصول عمدتا شرکت‌های عربستانی و قطری هستند. پتروشیمی فارابی واقع در عربستان سعودی با ظرفیت اسمی سالانه به میزان ۱۴۰ هزار تن ازجمله این شرکت‌هاست. این شرکت به‌زودی طرح ۱۲۰ هزار تنی را افتتاح خواهد کرد.
شرکتی با ظرفیت تولید ۱۰۰ هزار تن و شرکت PEARL با ظرفیت ۳۰ هزار تن نیز در قطر هستند. تا قبل از سال ۷۳ نیاز کشور به این محصول استراتژیک از طریق واردات صورت می‌گرفت. سرمایهگذاری صنایع شیمیایی ایران در ۱۱ خرداد ماه سال ۱۳۷۳ با ظرفیت ۵۰ هزارتن به بهره‌برداری رسید.
با افزایش مصرف داخلی و همچنین بهبود بازار مصرف در منطقه، اجرای طرح توسعه شرکت برای تولید سالانه ۷۵ هزار تن آلکیل بنزن خطی قوت گرفت و این شرکت موفق شد در سال ۱۳۸۲ طرح توسعه خود را با موفقیت به انجام رساند. همچنین در سال ۱۳۸۴ راه‌اندازی پتروشیمی بیستون با ظرفیت تولیدی ۵۰ هزار تن ظرفیت تولید کشور را به ۱۷۰ هزار تن رسانده است.
حاشیه سود تولیدکنندگان LAB در اوج چند سال اخیر
نفت سفید و بنزن همبستگی بالایی با نرخ جهانی نفت داشته و در مدت اخیر کاهش جدی تجربه کرده‌اند. این در حالی است که قیمت آلکیل بنزن خطی تغییرات شدیدی را تجربه نکرده است. در نمای زیر تغییرات قیمت ماده اولیه به همراه محصول نهایی در چهار سال گذشته به نمایش درآمده است.
قابل ذکر است شاخص قیمت محصولات نسبت به میانگین ۵سال اخیر همگن شده است بعد از سقوط قیمت نفت و افت شدید قیمت محصولات پایین دستی، قیمت LAB که ماده اولیه پودر شوینده است با توجه به سطح مطلوب تقاضا و کاهش عرضه، افت اندکی را تجربه کرد.
قیمت دو خوراک نفت سفید و بنزن، به ترتیب با افت به ۵۲ درصد و ۷۲ درصد رسیدند اما آلکیل بنزن خطی در سایه کمبود عرضه، با افت شدید مواجه نشد و تنها ۲۰ درصد کاهش داشت. با این حال قیمت این محصول نسبت به اوج چندساله خود که حدود ۱۵۰۰ تا ۱۷۰۰ دلار بوده است فاصله دارد و آخرین قیمت‌ها حدود ۱۱۵۰ تا ۱۲۰۰ دلار است.
تقاضا برای این محصول در منطقه آسیا با ثبات است اما کمبود عرضه وجود دارد که منجر به پایین آمدن سطح موجودی‌ها شده است. انتظار می‌رود کمبود عرضه در فصل اول ۲۰۲۱ نیز ادامه پیدا کند و تعداد زیادی از خریداران، متقاضی خرید محموله‌های ژانویه باشند.
بازار این محصول هم احتمالا، حتی با راه‌اندازی طرح توسعه فارابی در عربستان، همچنان با موجودی کم همراه باشد. با توجه به خبرهای مثبت از تولید واکسن کرونا و خوش بینی‌ها نسبت به اتمام بحران کرونا و روشن تر شدن چشم انداز اقتصاد جهانی و همچنین مسائل بنیادی قوی نسبت به خود بازار محصول آلکیل بنزن خطی انتظار می‌رود قیمت این محصول، روند صعودی خود را حفظ کند.
شیران تولیدکننده ماده اولیه شوینده‌ها
سرمایهگذاری صنایع شیمیایی ایران در سال ۱۳۷۵ سازمان بورس و اوراق بهادار پذیرفته‌شده است. ۵۰ درصد سهام این شرکت متعلق به بانک صنعت و معدن و ۲۹ درصد متعلق به واتی است. سرمایه شرکت در بدو تاسیس ۱۶۵ میلیون ریال بوده که طی چند مرحله به ۸۰۶ میلیارد تومان رسیده است.
شرکت به‌زودی با افزایش ۲۴ درصدی سرمایه از محل انباشته، ۱۰۰۰ میلیارد تومانی خواهد شد. همچنین بنا به اطلاعات منتشر شده در تارنمای کدال، مدیرعامل شرکت ارزیابی مجدد دارایی‌های شرکت در همه گروه‌ها و طبقات دارایی‌های ثابت را درخواست کرده تا پس از آن شرکت اقدام به افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها کند.
سهم در یک سال اخیر بازدهی ۳۳۵ درصدی داشته است. در یک ماه اخیر، قیمت سهم با رشد ۳ درصدی همراه بوده و به ۳.۳۰۰ تومان رسیده است و ارزش بازار آن در حال‌حاضر ۲۷ هزار میلیارد تومان است. به‌طور میانگین در یک ماه اخیر روزانه ۹ میلیون برگ سهام شرکت به ارزش ۳۰ میلیارد تومان معامله شده است.
سال مالی شرکت منتهی به آذر ماه است. در سال‌های ۹۳ تا ۹۶ به دلیل پایین بودن نرخ جهانی نفت و ثبات ارزی با وجود ثبات نسبی مقدار فروش شرکت، سود خالص در فاز خنثی بوده و در حوالی ۳۰۰ میلیارد تومان محقق شده است. در سه سال اخیر به دلیل جهش ارزی سودآوری شرکت هم روند صعودی گرفته است و در سال ۹۸ شرکت موفق به تحقق ۱۰۱۰ میلیارد تومان سود شد و در ۹ ماهه ۹۹ نیز قریب به ۱۸۰۰ میلیارد سود ساخته است.
با شرایط فعلی اقتصاد ایران و جهان، چه انتظاری از سودآوری شیران داشته باشیم؟ نرمال‌پارافین به‌عنوان محصول ابتدای زنجیره تولید می‌شود. سرمایهگذاری صنایع شیمایی ایران در حدود ۱۶۰ تا ۱۷۰ هزار تن از این محصول را هر سال تولید می‌کند و بر همین اساس انتظار تغییرات خاصی برای تولید آتی این محصول نداریم. نرمال‌پارافین با ضریب ۷۲ درصد به LAB و HAB تبدیل می‌شود.
شرکت سالانه ۱۱۵ تا ۱۲۰ هزار تن LAB و ۶ هزارتن HAB به فروش می‌رساند و در حدود ۸۵ هزار تن نرمال‌پارافین مازاد نیز در سبد فروش شرکت قرار دارد. این شرکت برنامه افزایش تولید LAB را دارد که ظرفیت LAB به ۲۲۰ هزار تن خواهد رسید.
این طرح در نیمه دوم سال ۱۴۰۱ به مدار تولید خواهد رسید.قیمت آلکیل‌بنزن خطی بعد از شیوع گسترده ویروس کرونا، کاهش ۲۰ درصدی را ثبت کرد و به ۱.۰۰۰ دلار رسید. از اواخر اردیبهشت تاکنون قیمت LAB بخشی از افت قیمت خود را جبران کرده و با ۱۵ درصد رشد به ۱.۱۵۰ دلار رسیده است. با توجه به صعود قیمت نفت و ماده اولیه، در این تحلیل برای ۲۴ ماه آینده نرخ این محصول ۱.۱۹۰ دلار پیش‌بینی شده است.
نرمال‌پارافین با نرخ جهانی نفت همبستگی بالایی داشته و در سال‌های اخیر کاهش قیمت شدیدی را تجربه کرده است. در این تحلیل با توجه به صعود اخیر نرخ جهانی نفت، نرمال‌پارافین صادراتی ۵۸۵ دلار برای ۲۴ ماه آتی و نرخ داخلی آن ۶۳۵ دلار پیش‌بینی شده است. شرکت در ۱۱ ماهه ۹۹ فروش ۲.۳۰۰ میلیاردی را داشته است. با فرض دلار ۲۶ و ۳۲ هزار تومانی برای سال مالی آتی، مبالغ فروش به شرح جدول محاسبه شده است.
۸۹ درصد هزینه‌های تولید شرکت را مواد تشکیل می‌دهد. به ازای هر واحد تولید نرمال پارافین یک واحد نفت سفید استفاده می‌شود. همچنین به ازای تولید یک تن محصول در واحد آلکیلاسیون، ۳۲/ ۰واحد بنزن مصرف می‌شود. قیمت نفت سفید همبستگی ۹۵ درصدی با قیمت جهانی نفت دارد. با فرض نفت ۴۵ تا ۵۰ دلار نرخ نفت سفید برای دو سال آینده ۴۱۰ دلار برآورد شده است. همچنین بنزن همبستگی ۶۵ درصدی با قیمت جهانی نفت دارد. نرخ بنزن برای دو سال آینده ۵۴۸ دلار برآورد شده است.
مجموع هزینه‌های تولید در سال مالی گذشته ۱.۵۰۰ میلیارد تومان بوده که در ۹ ماهه امسال به ۹۲۰ میلیارد تومان رسیده است. برآورد می‌شود برای سال مالی جاری و آتی هزینه‌های تولید به ۱.۲۵۰ و ۱.۸۷۰ برسد. علت افزایش حاشیه سود شرکت کاهش نرخ مشتقات نفت است. همچنین شرکت موجودی مناسب ۴۰ هزار تنی نرمال‌پارافین را در اختیار دارد که فروش آن سبب بهبود حاشیه سود خواهد شد.
در سال‌های اخیر ۴۰ تا ۵۰ درصد درآمدهای شیران از محل سایر درآمدهای عملیاتی و غیرعملیاتی بوده است که با افزایش نرخ ارز و سپرده‌گذاری وجوه نقد آزاد در بازارهای مختلف مالی، این عدد سهم ۶۰ درصدی به خود گرفته است که برآورد می‌شود سهم این درآمدها در سالیان آتی با درصد کمتری همچنان محقق شود.
سطوح ارزندگی شیران
مطابق تصویر، نسبت قیمت به درآمد تریلینگ شرکت از نسبت قیمت سهم ۲۰ روز قبل از مجمع به سود سال مالی آن مجمع محاسبه شده است. در صورتی‌که سود سال‌جاری ۲۸۰۰ میلیارد تومان در حدود ۳۵۰ تومان به ازای هر سهم محقق شود، شیران P/ E ۹ واحدی قبل مجمع سال‌جاری در اسفند ۹۹ خواهد داشت.
همچنین نسبت قیمت به درآمد آتی نگر شرکت، از تقسیم قیمت ۲۰ روز بعد از مجمع به سود سال آینده محاسبه شده است، به‌عنوان مثال در مجمع سال مالی ۹۷ در اسفند ۹۷، این نسبت به سود محقق شده در سال مالی ۹۸ برابر ۵/ ۲واحد بوده است. با تحقق سود ۳۵۰ تومانی در سال جاری، این نسبت با توجه به قیمت ۱.۵۰۰ تومانی اسفند ۹۸، ۴/ ۴ واحد بوده است. در صورت ثبات قیمت‌های ۳.۲۰۰ تومانی فعلی شیران، نسبت قیمت به سود سال ۱۴۰۰ شرکت به ۵ واحد خواهد رسید که حاکی از ارزندگی سهم حتی با وجود مفروضات محافظه‌کارانه دارد.
شیران محصول استراتژیک و کاملا انحصاری را تولید می‌کند و شرکت مشابهی در بازار سرمایه برای مقایسه با آن به‌طور دقیق وجود ندارد. سه شرکت پتروشیمی شازند، تندگویان و غدیر تولیدکننده محصول با خوراک مایع هستند و از این حیث شباهت‌هایی با شیران دارند.
