به گزارش «دنیای بورس»، دنیای‌اقتصاد نوشت: تصویر اولیه بودجه ۱۴۰۰ رویت شد. میزان فروش نفت در بودجه سال آینده به‌صورت روزانه ۶۵۰ هزار بشکه در نظر گرفته شده و قیمت هر بشکه ۴۰ دلار محاسبه شده است. با این آمار می‌توان سهم ریالی درآمدهای نفتی بودجه را در دو سناریو براساس نرخ دلار نیمایی یا ترجیحی پیش‌بینی کرد.
همچنین بررسی‌های «دنیای‌اقتصاد» حاکی از در نظر گرفتن ۸۰۰ هزار میلیارد تومان برای مصارف و منابع بودجه سال آتی است که در صورت تایید این رقم، حجم اسمی بودجه سال بعد با رشد ۴۰ درصدی نسبت به سال جاری ثبت خواهد شد.
پیش‌پرده بودجه ۱۴۰۰ به نمایش گذاشته شد و در این بودجه فروش نفت ۶۵۰ هزار بشکه در روز در نظر گرفته شده است.همچنین احتمالا منابع عمومی بودجه دولت به۸۰۰هزار میلیارد تومان برسد. سید حمید پورمحمدی، معاون امور اقتصادی و بودجه سازمان برنامه و بودجه در جلسه ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی نقش نفت در بودجه سال آتی را مشخص کرد. طبق اعلام این مقام مقدار پیش‌بینی شده برای فروش نفت با قیمت هر بشکه ۴۰ دلار در نظر گرفته می‌شود.
این در حالی است که در بودجه سال‌جاری میزان فروش نفت یک میلیون بشکه در روز محاسبه شد که هر بشکه با قیمت متوسط ۵۰ دلار در نظر گرفته شده بود. به نظر می‌رسد کاهش ۳۵ درصدی پیش‌بینی فروش نفت واقع‌بینانه و در راستای تحریم‌های موجود و کرونا است. دولت در بودجه اولین سال قرن آینده به لغو تحریم‌ها یا افزایش قیمت نفت دل نبسته و محاسبات خود را منطبق بر واقعیات موجود انجام داده است.
سوال‌مشخص این است که آیا دولت منابع نفتی را صرف کالاهای اساسی می‌کند یا اینکه آن را مرهمی بر دیگر زخم‌های بودجه‌ای خود خواهد کرد.پورمحمدی در جلسه ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی همچنین از رشد ۲۵ درصدی حقوق کارکنان و بازنشستگان در بودجه آینده خبر داد و گزارشی از عملکرد ۷ ماهه بودجه سال ۹۹ ارائه کرد. معاون امور اقتصادی و بودجه سازمان برنامه تحقق بودجه تا پایان مهر را ۲۹۰ هزار میلیارد تومان گزارش کرد.
دو سناریو برای نقش نفت
طبق گزارش‌های «دنیای‌اقتصاد» میزان برآورد دولت از بودجه سال آتی چیزی بالغ بر ۸۰۰ هزار میلیارد تومان خواهد بود. به این ترتیب رشد بودجه دولت در سال ۱۴۰۰ نسبت به سال‌جاری حدود ۴۰ درصد خواهد بود. در زمان تقدیم لایجه بودجه سال ۹۹ به مجلس، دولت نزدیک به ۷۸ هزار میلیارد تومان سهم برای درآمدهای نفتی در نظر گرفته بود؛ این یعنی ۶/ ۱۳ درصد از کل بودجه کشور.
برای محاسبه سهم درآمدهای نفتی در بودجه سال ۱۴۰۰ باید برای درآمدهای ارزی حاصله نرخ تسعیری تعیین کرد و با استفاده از آن میزان درآمد ریالی نفت در بودجه را تخمین زد. نرخ تسعیر ارز برای درآمدهای ارزی در بودجه سال ۹۹ با دو سطح انجام شد: نرخ ارز ترجیحی در سطح ۴۲۰۰ تومان برای هر دلار و نرخ ۸۵۰۰ تومانی که به‌عنوان نرخ نیمایی بودجه از آن یاد شده بود. عموما رویه بودجه‌ریزی در سال‌های اخیر با در نظر گرفتن نرخ ارز پایین‌تر از سطوح قیمتی بازار بوده است.
به‌طور مثال در آذر سال گذشته که بودجه ۹۹ به مجلس ارائه شد نرخ ارز در بازار حول ۱۳ هزار تومان قرار داشت اما نرخ ارز در بودجه در سطح پایین‌تری فرض گرفته شد. با در نظر گرفتن این نکته می‌توان برای نرخ تسعیر ارز بودجه ۱۴۰۰ دو سناریوی مختلف در نظر گرفت: حالت اول با فرض یک نرخ متناسب با نرخ بازار آزاد و حالت دوم در نظر گرفتن نرخ ارز ترجیحی برای تمامی درآمدهای نفتی.
به این ترتیب رقم در نظر گرفته‌شده برای سناریوی اول ۲۰ هزار تومان برای هر دلار و برای سناریوی دوم همان عدد ۴۲۰۰ تومانی نرخ ارز دولتی فرض می‌شود. برای محاسبه سهم نفت در سناریوی اول باید ۶۴۵ هزار بشکه در روز را به‌صورت سالانه در نظر بگیریم و ۴۰ دلار هر بشکه را ۲۰ هزار تومان درآمد برای دولت لحاظ کنیم. در نتیجه این محاسبات، درآمد نفتی دولت طبق برآوردهای بودجه در سناریوی اول ۹/ ۱۸۹ هزار میلیارد تومان خواهد بود.
با تقسیم این عدد بر ۸۰۰ هزار میلیارد که کل بودجه سال آتی است نتیجه می‌گیریم درآمد نفتی نزدیک به ۲۴ درصد منابع دولت را تشکیل خواهد داد. اگر طبق سناریوی دوم فرض کنیم تمام بودجه با نرخ ارز ترجیحی تسعیر و بقیه ارقام مشابه سناریوی اول در نظر گرفته شود، به عدد ۵/ ۳۹ هزار میلیارد دلار برای درآمد نفتی دولت در سال ۱۴۰۰ می‌رسیم. نتیجه این سناریو نقش ۵ درصدی درآمد نفت در بودجه را نشان می‌دهد. با فرض این سناریو ۹۵ درصد دیگر بودجه باید از طرقی مثل مالیات، عوارض، واگذاری دارایی‌های مالی و سایر درآمدها تامین شود.
مصارف کالاهای اساسی
چند روز پیش رئیس کل بانک مرکزی در نشست معاون اول رئیس‌جمهوری با مدیران ارشد شبکه بانکی از عملکرد ارزی کشور در سال‌جاری سخن گفت. عبدالناصر همتی اعلام کرد مجموع تامین ارز با وجود تحریم‌ها و کاهش درآمدهای نفتی از ابتدای سال تاکنون معادل ۷/ ۲۱ میلیارد دلار بوده و از این میزان ۷/ ۶ میلیارد دلار صرف کالاهای اساسی، دارو و تجهیزات پزشکی شده است. همچنین وی افزود ۱۵ میلیارد دلار نیز از طریق سامانه نیما و واردات در مقابل صادرات تامین شده است.
در بودجه سال گذشته برآورد منابع تامین‌کننده کالاهای اساسی ۵/ ۱۰ میلیارد دلار بوده است. همچنین طبق اعلام رئیس بانک مرکزی در ۸ ماه ابتدایی امسال ۷/ ۶ میلیارد دلار صرف تخصیص ارز با نرخ دولتی شده است. اگر فرض کنیم در ادامه سال نیز تامین ارز کالاهای اساسی به همین نسبت صورت بگیرد، ۹/ ۸ میلیارد دلار صرف خواهد شد.
از سوی دیگر با احتساب ۴۰ دلار برای هر بشکه و فروش ۶۴۵ هزار بشکه نفت در روز، مجموع درآمد دلاری دولت در پایان سال ۱۴۰۰ به رقم ۴/ ۹ میلیارد دلار خواهد رسید. با توجه به این ارقام اگر طرح تخصیص ارز برای کالاهای اساسی در بودجه سال آینده حذف نشود، تمامی منابع نفتی به اندازه مصارف نرخ ارز ترجیحی خواهد بود و کل درآمد دولت از نفت صرف تامین کالاهای اساسی خواهد شد.
عملکرد هفت ماهه
معاون امور اقتصادی و بودجه سازمان برنامه و بودجه در جلسه ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی گزارشی از عملکرد بودجه سال ۹۹ در هفت ماه امسال ارائه کرد. حمید پورمحمدی اعلام کرد از بودجه امسال ۲۹۰ هزار میلیارد تومان محقق شده است؛ این یعنی تحقق تقریبا نیمی از بودجه ۵۷۱ هزار میلیاردی سال‌جاری. او همچنین اضافه کرد طی هفت ماهه امسال، در بخش مصارف ۳۶ هزار میلیارد تومان کاهش رخ داده است.
وی در بخش مهمی از صحبت‌های خود برآورد میزان فروش نفت در بودجه سال آینده را ۶۵۰ هزار بشکه و قیمت هر بشکه را ۴۰ دلار اعلام کرد. این در حالی است که در لایحه بودجه سال گذشته که آذر ۹۹ تحویل مجلس شد، فروش نفت یک میلیون بشکه در روز و قیمت نفت ۵۰ دلار در نظر گرفته شده بود. پورمحمدی هفته پیش نیز از فروش نفت تا این مقطع از سال خبر داده بود و مقدار آن را به‌طور متوسط حدود ۶۰۰ تا ۷۰۰ هزار بشکه اعلام کرده بود.
مقادیر فروش نفت و قیمت آن نشان می‌دهد بودجه ۱۴۰۰ به دنبال استفاده از اثرات لغو احتمالی تحریم‌ها نیست. به نظر می‌رسد دولت بودجه‌ریزی خود را بر اساس مولفه‌های خارجی پایه‌ریزی نکرده و به درستی چارچوب مالی خود را طبق توان کشور و برنامه‌ریزی در داخل تنظیم کرده است. در شرایط کنونی تعیین نقشه راه مالی دولت بر اساس هیجانات به وجود آمده در فضای سیاسی بین‌المللی، سیاست مناسبی به نظر نمی‌رسد.
با وجود خوش‌بینی‌هایی که برای بازگشت ایران به صحنه اقتصاد بین‌الملل به وجود آمده اما انتظار می‌رود فروش نفت کشور افزایش پیدا کند. با این حال حتی اگر گشایشی در آینده پیش‌رو باشد به احتمال زیاد بیش از یک سال دیگر با آن فاصله وجود دارد. از همین رو نگاه به این احتمال دور و دراز برای تنظیم بودجه نمی‌تواند برآورد واقع‌بینانه‌ای برای اجزای بودجه، به‌ویژه درآمدهای نفتی به همراه داشته باشد.
زمان تقدیم بودجه
معاون رئیس سازمان برنامه و بودجه زمان تقدیم لایحه بودجه به مجلس را ۱۲ آذر سال‌جاری اعلام کرد. پورمحمدی افزود دولت طی ۵ روز جلساتی در چندین نوبت برای تصویب لایحه برگزار خواهد کرد و سپس در موعد مقرر لایحه را به مجلس تحویل می‌دهد. طبق صحبت‌های پورمحمدی، سازمان برنامه و بودجه لایحه را ۲۵ آبان ماه به دولت داده و تدوین این لایحه از ۱۵ آذرماه در مجلس شروع خواهد شد.
وی در ارتباط با طرح اصلاح ساختار بودجه مجلس نیز اشاره کرد اگر مجلس در سریع‌ترین زمان ممکن هم این طرح را تصویب کند نمی‌توان تغییرات را در لایحه اعمال کرد. از همین جهت نیز با طرح نمایندگان مخالفت کرد که این مخالفت به انتقاد و اعتراض برخی از اعضای مجلس انجامید. معاون اقتصادی سازمان برنامه و بودجه در بخشی دیگر از صحبت‌هایش خبر داد در بودجه سال آینده ۲۵ درصد رشد برای حقوق کارکنان و بازنشستگان در نظر گرفته شده است.
گزارش دو | سیگنال کاهش نرخ ارز در سند مالی دولت
دنیای‌اقتصاد در مطلب دیگری هم نوشت: نرخ ارز در بودجه ۱۴۰۰ در محدوده ۱۱هزار تومان حرکت خواهد کرد. این نرخ نسبت به سال‌جاری حدود دوبرابر است. از این آمار می‌توان پیش‌بینی کرد که دولت میانگین نرخ ارز را کاهشی پیش‌بینی کرده و این موضوع سیگنال مهمی برای روند آتی بازار دلار است. احتمالا روند توزیع کالاهای اساسی با دلار ترجیحی در سال آینده تداوم خواهد یافت. سهم درآمدهای نفتی نیز از کل منابع بودجه‌ای به حدود ۱۰ درصد خواهد رسید.
محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه روز گذشته اعلام کرد نرخ ارز بودجه ۱۴۰۰ بین ۱۱ هزار تا ۱۱ هزار و ۵۰۰ تومان در نظر گرفته شده است. پیش‌تر نیز اعلام شده بود که منابع نفتی حدود ۵/ ۹ میلیارد دلار است. به این ترتیب می‌توان گفت درآمد بودجه ۱۴۰۰ از محل نفت حدود ۱۱۰ هزار میلیارد تومان است.
بودجه کشور که هر سال نیمه آذرماه به مجلس می‌رود، شامل دو بخش درآمدهای ریالی و ارزی است، به همین دلیل در بودجه نرخ ارزی را برای تبدیل درآمدهای دلاری به ریالی در نظر می‌گیرند که به آن نرخ تسعیر ارز یا نرخ ارز بودجه گفته می‌شود. نرخ تسعیر ارز در بودجه ۹۹، حدود ۵۳۰۰ تومان بوده که به این ترتیب در سال آینده با افزایش بیش از دو برابری همراه بوده است.
تنظیم بودجه ۱۴۰۰ با دلار ۱۱ هزار تومانی
رئیس سازمان برنامه و بودجه در حاشیه جلسه هیات دولت با بیان اینکه لایحه بودجه سال ۱۴۰۰ قبل از ۱۵ آذر تقدیم مجلس شورای اسلامی می‌شود، گفت: در این لایحه قیمت دلار بین ۱۱هزار تا ۱۱ هزار و ۵۰۰ تومان محاسبه شده است. محمدباقر نوبخت درباره قیمت ارز و نفت در بودجه تصریح کرد: نرخ ارز را به گونه‌ای محاسبه کرده‌ایم که بین ۱۱هزار تا۱۱ هزار و ۵۰۰ تومان باشد. قیمت نفت هنوز نهایی نشده، اما برآورد اولیه ما۴۰ دلار است.
علاوه براین او تا‌کید کرده که وابستگی بودجه ۱۴۰۰ به نفت کمتر از ۱۰ درصد برآورد شده است. رئیس سازمان برنامه و بودجه همچنین با بیان اینکه در لایحه بودجه تلاش شد محورهای قابل اجرا از اصلاحات ساختاری بودجه گنجانده شود، افزود: اگر احیانا مواردی از اصلاح هم باقی مانده است، نمایندگان می‌توانند در بررسی بودجه آن را اعمال کنند پس جای نگرانی برای نمایندگان وجود ندارد.
نوبخت با بیان اینکه فروش نفت، دریافت مالیات و فروش اوراق مالی منبع درآمدی دولت برای سال آینده خواهد بود، خاطرنشان کرد: سال آینده اوراق کمتری نسبت به امسال واگذار شده و طبق قانون برنامه ششم توسعه عمل می‌شود. ظرفیت مالیاتی کشور هم به گونه‌ای است که اجازه می‌دهد به‌جای اتکا به نفت، از محل مالیات، درآمد کسب کنیم. در مورد نفت هم براساس میزان صادرات امسال تا صادرات در شرایط مطلوب برنامه‌ریزی کرده‌ایم و هرچه درآمد مازاد به دست بیاوریم صرف طرح‌های بزرگ، دولت الکترونیک، شرکت‌های دانش‌بنیان، طرح‌های نیمه‌تمام و تقویت طرح تحول سلامت شده و صرف هزینه‌های جاری نمی‌شود.
نوبخت در مورد هزینه و درآمدهای سال جاری نیز تصریح کرد: از ۳۳۸ هزار میلیارد تومان درآمد پیش‌بینی شده فقط ۲۹۰هزار میلیارد تومان دریافتی داشته و با عدم تحقق منابع مواجهیم. از ۳۳۸هزار میلیارد تومان هزینه هم ۳۰۲ هزار میلیارد تومان هزینه شده است یعنی ۳۶هزار میلیارد تومان به اجبار صرفه‌جویی شده است با این حال مطالبات گندمکاران، ایثارگران و حقوق و مزایا پرداخت و اجرای همسان‌سازی حقوق انجام شده است. طبق قانون می‌توانستیم ۳۸ هزار میلیارد تومان از تنخواه‌گردان بانک مرکزی نزد خزانه استفاده کنیم که فقط ۱۲ هزار میلیارد تومان را استفاده کرده‌ایم.
روند نرخ ارز در ۶ سال
نرخ ارز بودجه، درواقع نرخی است که به واسطه آن، درآمدهای دلاری دولت به ریال تبدیل می‌شود. این نرخ که به آن نرخ تسعیر ارز نیز گفته می‌شود هر سال توسط دولت تعیین می‌شود. بررسی روند نرخ ارز بودجه نشان می‌دهد در سال‌های ۹۴ و ۹۵، این نرخ ثابت و حدود ۲ هزار و ۸۵۰ تومان بوده است. این در حالی است که نرخ میانگین ارز در بازار آزاد در سال ۹۴، حدود ۳ هزار و ۴۵۰ تومان و در سال ۹۵، حدود ۳ هزار و ۶۴۵ تومان بوده است. در سال ۹۶، نرخ تسعیر ارز با افزایش حدود ۴۵۰ تومانی به نسبت سال قبل، ۳۳۰۰ تومان اعلام شده است. در آن سال نرخ میانگین ارز در بازار آزاد ۴ هزار و ۴۵ تومان بوده است.
در سال ۹۷ درآمدهای دلاری بودجه با دلار حدود ۳۵۰۰ تومان درنظر گرفته شده بود. در آن سال نرخ میانگین بازار ارز بیش از سه برابر این نرخ بوده است. در سال ۹۸ نرخ تسعیر ارز حدود ۵ هزار و ۵۴۰ تومان تصویب شد و در سال جاری نیز این نرخ حدود ۵ هزار و ۳۰۰ تومان بوده است. با توجه به اظهار نظر رئیس سازمان برنامه و بودجه، نرخ ارز بودجه‌ای در سال آتی بین ۱۱ هزار تا ۱۱ هزار و ۵۰۰ تومان در نظر گرفته شده است. این افزایش درحالی رخ داده است که از سال ۹۷، ارز ۴۲۰۰ تومانی به کالاهای اساسی اختصاص یافت و یکی از دلایلی که نرخ ارز بودجه کمتر از نرخ بازار بوده، همین ارز ارزان‌قیمت بوده است.