به گزارش «دنیای بورس»، دنیای اقتصاد در گزارشی نوشت: فصل داغ مجامع امسال با شرایط متفاوتی همراه است. شاید کمتر کسی تصور می‌کرد که مجامع شرکت‌های بورسی در آخرین سال قرن در این شرایط برگزار شود؛ شیوع ویروس کرونا و شاخص یک میلیون واحدی، تاثیرات پیدا و پنهان خود را بر رفتار سرمایه‌گذاران خرد و نهادی خواهد گذاشت. شیوع ویروس کرونا و محدودیت در ایجاد تجمعات از یکسو باعث کاهش میزان حضور سرمایه‌گذاران خرد در مجامع شرکت‌ها شده و میزان تاثیر این اقلیت پر سر و صدا را در تصمیمات مجامع به‌ویژه میزان سود تقسیمی کاهش خواهد داد.
کارشناسان معتقدند میزان سود تقسیمی شرکت‌ها در این سال بیش از پیش متاثر از سیاست‌های سهامداران عمده و وضعیت مالی و نقدینگی شرکت‌ها خواهد بود. همچنین در شرکت‌هایی که سهامداران خرد، دارای سهام طلایی بوده و به‌رغم میزان کم سهام می‌توانستند در ترکیب اعضای هیات‌مدیره شرکت‌ها تاثیرگذار باشند، میزان تقسیم سود کاهش خواهد یافت. لذا پر رنگ شدن تضاد منافع و به تبع آن نزاع بر سر کرسی‌های مدیریتی برخی از شرکت‌ها در میان سهامداران عمده آنها دور از ذهن نیست.
کارشناسان تاکید دارند که شاخص یک میلیون واحدی و میانگین نسبت P/ E بیش از ۲۰ واحد، نشان می‌دهد که رویکرد بازار به مثابه گذشته صرفا سودآوری بنگاه‌های اقتصادی نیست و وزن سودآوری در تصمیمات بسیاری از سرمایه‌گذاران به صورت آگاهانه یا ناخودآگاه کاهش یافته است.
در همین راستا شیوع ویروس کرونا و لزوم رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی، سبب شده برگزاری مجامع شرکت‌های فعال در بازار سهام به‌صورت الکترونیکی بیش از گذشته اهمیت پیدا کند. این درحالی است که با توجه به چالش‌های موجود در این زمینه، سیاست‌گذاران بازار سرمایه باید بیش از پیش به رفع این موانع اهتمام ورزند.
مسوولیت بزرگ نهادهای ناظر
- مجید شکرالهی | کارشناس بازار سرمایه
در راستای محیط حقوقی حاکم بر شرکت‌ها و وفق مفاد قانون تجارت و اصلاحیه آن، صاحبان سهام به‌واسطه برگزاری مجامع از حقوق خاصی برخوردار خواهند بود. در قانون تجارت سه مجمع شامل مجمع عمومی موسس، مجمع عمومی عادی و مجمع عمومی فوق‌العاده پیش‌بینی شده است.
با توجه به اینکه الزاما تمامی سهامداران امکان اداره شرکت و اعمال حقوق مالکانه را به‌صورت مستمر ندارند، این فرصت به‌واسطه مجامع عمومی به موجب قانون تجارت و اساسنامه شرکت و با درنظر گرفتن ظرفیت‌های خاص و ویژه برای صاحبان سهام درنظر گرفته شده است. با توجه به قرارگیری در فصل مجمع عمومی عادی شرکت‌ها، در ادامه به شرایط حاکم بر آن خواهیم پرداخت.
مجمع عمومی‌عادی سالانه حداقل یک بار در سال و در فاصله زمانی پایان سال مالی تا چهار ماه پس از آن، به‌منظور ارائه گزارش فعالیت هیات‌مدیره، گزارش بازرس قانونی و حسابرس مستقل درخصوص فعالیت‌های شرکت طی سال مالی، تصویب صورت‌های مالی، تصویب میزان سود تقسیمی، تصویب پاداش و حق‌حضور اعضای هیات‌مدیره، تعیین بازرس قانونی و روزنامه درج آگهی و سایر موضوعات طبق مفاد قانون تجارت متناسب با صلاحیت مجمع مورد بررسی و تصویب قرار میگیرد.
از موضوعات چالشی مجامع عمومی می‌توان به پاسخ مدیران شرکت به بندهای حسابرس، معاملات با اشخاص وابسته، ظرفیت سودآوری شرکت، میزان سود نقدی برای توزیع بین سهامداران با درنظر گرفتن توان پرداخت سود شرکت و پاداش هیات‌مدیره اشاره کرد.
اگر چه ممکن است در هر سال، برگزاری مجامع عمومی با پدیده‌ای خاص مواجه باشد، ولی مجامع امسال با دو شرایط محیطی متفاوت، شامل جهش قیمت‌ها طی ماه‌های اخیر و تداوم بیماری همه‌گیر مواجه است. با توجه به تغییرات قابل ملاحظه در شاخص‌های سهام شرکت‌ها از جمله P/ E، سهامداران در مجامع پیگیر کشف یا توجیه دلایل افزایش قیمت‌ها و تداوم آن در آینده به‌واسطه سخنان مدیران شرکت ناشی از افزایش حجم فعالیت، طرح توسعه و ارتقای سودآوری هستند.
این درحالی است که شیوع بیماری همه‌گیر، برخی شرکت‌ها را با ریسک کاهش فعالیت، تقاضا و نقدینگی مواجه کرده است. دو موضوع فوق سبب ایجاد چالش در برگزاری مجمع خواهد شد. از طرف دیگر در راستای رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی، برگزاری مجمع عمومی با محدودیت‌هایی خاص تجربه می‌شود.
با توجه به محدودیت‌های اعمال شده در جامعه و رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی، طبق مصوبه ستاد ملی مبارزه با ویروس کرونا، تهیه صورت‌های مالی شرکت‌ها و بررسی آن توسط بازرس قانونی و حسابرس با مشکلاتی همراه شده است. به‌عنوان مثال، فعالیت انبارگردانی با دورکاری دارای تجانس نیست. شرایط حاکم، رعایت کیفیت استانداردهای حسابداری و گزارشگری‌های مالی در ایران و جهان را با چالش مواجه کرده است.
با توجه به اینکه ارائه صورت‌های مالی حسابرسی‌شده حداکثر ۱۰ روز قبل از مجمع و برگزاری مجمع عمومی عادی، حداکثر تا چهار ماه پس از پایان سال مالی به‌عنوان الزامات مجمع محسوب می‌شود، تنگناهای زمانی و اجرایی در شرایط فعلی مورد توجه و دقت نهادهای ناظر و حرفه‌ای قرار گرفته است.
در این راستا، جامعه حسابداران رسمی ایران نیز از تعویق سه‌ماهه مجامع به‌منظور زمان بیشتر برای تهیه و بررسی صورت‌های مالی و کاهش آثار سوء بیماری همه‌گیر جهت برگزاری در اجتماع مجمع عمومی خبر داد. همچنین به‌منظور برگزاری مجمع عمومی به‌صورت مجازی، دستورالعمل نحوه حضور و اعمال حق رای به‌صورت الکترونیکی در مجامع عمومی شرکت‌های ثبت‌شده نزد سازمان بورس و اوراق بهادار در راستای اجرای جزء ۴ بند چ ماده ۶۸ قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به تصویب رسید.
همچنین رویه اجرایی موضوع ماده ۱۹ دستورالعمل مذکور که به مباحثی از جمله نحوه طرح سوالات توسط سهامداران و پاسخگویی به آنها و چگونگی طرح گزارش‌های هیات‌مدیره و حسابرس مستقل و بازرس قانونی در مجمع برای حضار الکترونیکی می‌پردازد. به‌نظر می‌رسد اگرچه بیماری همه‌گیر سبب ایجاد چالش‌های زیادی برای جامعه شده است، ولی راه‌های کاهش آثار سوء آن به‌واسطه توسعه ظرفیت‌های قانونی با استفاده از ابزارهای فناوری اطلاعات وجود دارد.
با این حال، با توجه به ورود سهامداران تازه‌وارد به بازار سرمایه طی ماه‌های اخیر، به‌دلیل محدودیت‌های اعمال‌شده در بازارهای موازی و عدم آشنایی با مقررات بازار و ابزارهای فناوری اطلاعات، نیاز به برگزاری مجامع به‌صورت فیزیکی با رعایت پروتکل خاص نیز احساس شد. در این راستا مصوبه ستاد ملی مبارزه با بیماری کرونا برای برگزاری مجامع به‌منظور رفع مخاطرات از تجمعات عمومی تا اطلاع ثانوی مشروط به رعایت یکی از موارد زیر پیش‌بینی شده است:
۱- مجامعی که با حضور ۵۰ درصد سهامداران عمده (حداکثر ۱۵ شخص حقیقی یا حقوقی) به اضافه یک سهم شکل میگیرد.
۲- مجامعی که با حضور فیزیکی حداکثر ۱۵ شخص حقیقی یا حقوقی رسمیت قانونی دارد.
به این ترتیب تصمیمات اخذ شده سبب افزایش مسوولیت نهاد ناظر و بازرس قانونی در راستای حفاظت از منافع سهامداران خرد نسبت به شرایط عادی خواهد بود. با توجه به اینکه تعداد زیادی از سهامداران تازه‌وارد بدون تحلیل اقدام به سرمایه‌گذاری کرده‌اند، الزاما مدل ذهنی شکل گرفته درخصوص شرکت و منافع ناشی از آن با واقعیت سودآوری اعلامی در مجمع عمومی همخوانی ندارد و این موضوع سبب تجربه در خلأ خواهد شد. همچنین درصورتی‌که به دلایل فوق، سهامداران موفق به حضور در مجمع نشوند، این خلأ با شدت بیشتری مواجه خواهد بود.
افزایش عمومی قیمت سهام در بازار سرمایه در شرایطی تجربه می‌شود که طبق گزارش صندوق بین‌المللی پول، اقتصاد ایران نسبت به سال گذشته ۶ درصد کوچک‌تر خواهد شد و تحریم‌های ظالمانه و بیماری همه‌گیر را خواهیم داشت. بنابراین به‌نظر می‌رسد بیشترین عامل افزایش شاخص سهام به‌دلیل محدودیت در سرمایه‌گذاری بازارهای موازی و افزایش نقدینگی در قالب افزایش تقاضای سهام به‌منظور حفظ ارزش پولی قابل توجیه باشد. در پایان امیدواریم در سال جهش تولید، در دستور کار قرار دادن تلاش بیشتر و بهره‌مندی از نوآوری و بهره‌وری سازمانی سبب رفع محدودیت‌های تحمیلی محیطی و کشف فرصت‌ها برای تحقق تولید بیشتر شود.
ابهامات در رای‌گیری الکترونیکی
- علی نقوی | فعال بازار سرمایه
یکی از موارد جدید در مجامع شرکت‌ها، برگزاری مجامع به‌صورت الکترونیک است. امری که به‌دلیل شیوع بیماری کرونا در سال جدید، بیش از گذشته موردتوجه شرکت‌ها و سهامداران قرار گرفته است. در این راستا باید به چند نکته مهم توجه شود؛ اولین نکته این است که متاسفانه یک فهم اشتباه در بین بعضی از فعالان اتفاق افتاده و ما مجامع الکترونیک را به مثابه پخش آنلاین مجمع مشاهده کردیم. این فرآیند از برخی ابزارهای فضای مجازی مانند اینستاگرام صورت گرفته که به پخش الکترونیکی مجامع پرداخته‌اند و این امر به این معنا تعبیر شده که می‌توانیم به‌صورت الکترونیکی آن را برگزار بکنیم؛ درواقع این امر به معنای واقعی برگزاری مجامع به‌صورت الکترونیکی نبوده و مقصود از آن فقط پخش مجمع به‌صورت آنلاین است.
اما با توجه به اینکه ما تجربه برگزاری مجمع آنلاین را در کشور نداریم، به‌طور قطع با چند چالش اساسی مواجه خواهیم بود. در این میان، آن چیزی که در برگزاری مجمع آنلاین مهم است این است که ما بتوانیم به طریق الکترونیکی رای سهامداران را در مجمع داشته باشیم. در این راستا مهم‌ترین پیش‌نیاز، احراز هویت سهامداران است که باید این پروسه در چند مرحله صورت گیرد؛ مرحله حضور در مجمع، مرحله رای دادن و همچنین مرحله امکان پرسش از سوی سهامداران.
پس بنابراین، چالش اول، چالش احراز هویت است که دقیقا هویت فرد سهامدار بتواند در مجمع احراز بشود که یا خودش در مجمع حضور دارد یا طبق قانون وکیلی به نمایندگی از او حضور خواهد داشت. همین مرحله احراز هویت خود شخص یا وکیل وی، یک چالش مهم است.
نکته دوم، بحث مسائل فنی در مجامع است. در سال‌های اخیر با توسعه بازار سرمایه و افزایش تعداد سهامداران شرکت‌ها، با پدیده‌ای مواجه هستیم که یک شرکت درحال‌حاضر بیش از یک میلیون سهامدار دارد. در این میان بعضا شرکت‌هایی هستند که از ۵/ ۲ تا ۳ میلیون سهامدار نیز برخوردار هستند. ممکن است روی کاغذ خیلی از این سهامداران امکان حضور فیزیکی را نداشته باشند؛ بنابراین مجامع شرکت‌ها با تعداد اندکی تشکیل می‌شود. اما در صورتی که مجمع بخواهد به‌صورت آنلاین برگزار شود درواقع آن سهامدار یک حقی را دارد که از شهرستان به‌صورت آنلاین و از راه دور وصل بشود و بتواند در مجمع شرکت کند. به این ترتیب، یک رابطه دوطرفه بین سهامدار و شرکت برقرار می‌شود و این به لحاظ فنی با پیچیدگی‌های زیادی همراه خواهد بود.
چالش دیگر بحث‌های ثبتی مجامع را شامل می‌شود و ادعاهایی که ممکن است برخی از سهامداران درخصوص شمارش آراء داشته باشند. به هر حال در مجمع فیزیکی اگر سهامداران شبهه‌ای را ایجاد کنند، بازشماری آراء انجام می‌شود و نتیجه اعلام می‌شود و هیات نظارت تمامی مراحل را بررسی می‌کند. در مجمع الکترونیکی این مساله مقداری به چالش کشیده می‌شود، چراکه در بعضی از شرکت‌ها که سهامدار عمده دارند این نسبت‌ها ممکن است مقداری تغییر کند. به این ترتیب فرآیند رسیدگی و بازشماری آرا یکی از چالش‌های مهمی است که باید تدبیر مناسبی برای آن اندیشیده شود.
بحث تشکیل هیات‌رئیسه مجمع نیز از دیگر موارد مهم است که باید تدابیر لازم برای آن درنظر گرفت. نکته مهم دیگر نیز محرمانگی اطلاعات است؛ به هر حال تعدادی از شرکت‌ها به ارائه خدمات لازم در زمینه برگزاری الکترونیکی مجامع فعال هستند که باید مقررات محکمی درخصوص حفظ محرمانگی برای این شرکت‌ها درنظر گرفته شود. آخرین نکته این است که ما بیشتر درخصوص خود مجمع صحبت می‌کنیم تا بحث‌های برگزاری مجامع به‌صورت الکترونیک. در واقع باید قبل از برگزاری مجامع، یکسری فرآیندها و فعالیت‌ها انجام بشود، اطلاع‌رسانی‌های لازم صورت گیرد و ثبت‌نام سهامداران و فرآیندهای پس از مجمع نیز طی شود.
به هر حال برگزاری مجامع الکترونیک کاری نوین و تازه در کشور ما خواهد بود که تجریه چندان بالایی در این زمینه وجود ندارد. به این ترتیب لزوم بررسی کافی پیچیدگی‌های این امر، بسیار مهم و ضروری است. امید است به مرور اکثر مجامع شرکت‌ها در حقیقت به‌صورت آنلاین برگزار شود.
کاهش حضور سهامداران خرد
- پیمان تاتایی | کارشناس بازار سرمایه
شاید کمتر کسی تصور می‌کرد که مجامع شرکت‌های بورسی در آخرین سال قرن در این شرایط برگزار شود؛ شیوع ویروس کرونا و شاخص یک میلیون واحدی تاثیرات پیدا و پنهان خود را بر رفتار سرمایه‌گذاران خرد و نهادی خواهد گذاشت. شیوع ویروس کرونا و محدودیت در ایجاد تجمعات از یکسو باعث کاهش میزان حضور سرمایه‌گذاران خرد در مجامع شرکت‌ها شده و میزان تاثیر این اقلیت پر سر و صدا را در تصمیمات مجامع به‌ویژه میزان سود تقسیمی کاهش خواهد داد.
از این‌رو پیش‌بینی می‌شود میزان سود تقسیمی شرکت‌ها در این سال، بیش از پیش متاثر از سیاست‌های سهامداران عمده و وضعیت مالی و نقدینگی شرکت‌ها باشد. همچنین در شرکت‌هایی که سهامداران خرد دارای سهام طلایی بوده و به‌رغم میزان کم سهام می‌توانستند در ترکیب اعضای هیات‌مدیره شرکت‌ها تاثیرگذار باشند، میزان تقسیم سود کاهش خواهد یافت. بنابراین پررنگ شدن تضاد منافع و به تبع آن نزاع بر سر کرسی‌های مدیریتی برخی شرکت‌ها در میان سهامداران عمده آنها دور از ذهن نیست.
در کنار این تاثیرات، شاید بزرگ‌ترین تاثیر کاهش حضور سهامداران خرد و حقیقی در مجامع کاهش مطالبه‌گری این گروه از سهامداران عمده و مدیریت شرکت‌ها باشد، چراکه رسم برگزاری مجامع در سال‌های گذشته نشان می‌دهد که انگیزه بیشتر سهامداران حقیقی از حضور در مجامع، پرسش درباره برنامه آتی شرکت، نحوه رفتار سهامداران عمده در حمایت از سهم‌های خود و روشن کردن نقاط تاریک گزارش‌های مالی و غیرمالی منتشر شده شرکت‌ها بود.
در خوش‌بینانه‌ترین حالت، شاید کاهش حضور این گروه مطالبه‌گر در مجامع باعث شود اطلاعاتی از قبیل افزایش سرمایه، تجدید ارزیابی، طرح‌های توسعه و... صرفا پس از رسیدن به مرحله‌ای که از نظر قانونی افشای آنها الزام پیدا می‌کند، منتشر شوند و این زمان انتشار برای بسیاری از فعالان بازار دیر محسوب شود و با اندکی بدبینی شاید تلاش برخی مدیران برای پنهان‌سازی بخشی از اطلاعات شرکت‌ها با موفقیت همراه شود.
از سوی دیگر، شاخص یک میلیون واحدی و میانگین نسبت P/ E بیش از ۲۰ واحد نشان می‌دهد، رویکرد بازار به مثابه گذشته صرفا سودآوری بنگاه‌های اقتصادی نیست و وزن سودآوری در تصمیمات بسیاری از سرمایه‌گذاران به‌صورت آگاهانه یا ناخودآگاه کاهش یافته است به‌طوری‌که در روزهای منتهی به مجمع یک سهم کاهش فشار فروش نسبت به زمان مشابه در سال‌های گذشته مشاهده می‌شود. برخی سرمایه‌گذاران به‌صورت خودآگاه به روند سودآوری یک سهم وزن کمتری می‌دهند و این موضوع ناشی از آن است که سهم سود تقسیمی در بازدهی سهام کاهش یافته است بنابراین دیرتر وصول کردن بخش کوچکی از دارایی، دیگر عامل فرار سرمایه‌گذاران در روزهای منتهی به مجمع نیست.
به‌ویژه آنکه بسیاری از سهام نه به‌دلیل وقوع تحول در فعالیت‌های شرکت که به دلایلی دیگر نظیر افزایش ارزش‌های جایگزینی، اصلاح ساختار مالی و به تبع آن انتظار افزایش شدید قیمت در صورت وقوع یک اتفاق احتمالی در آینده (نظیر افزایش نرخ فروش محصولات، افزایش نرخ ارز، اعلام برنامه افزایش سرمایه و...) خریداری شده‌اند. بنابراین خروج از سهامداری یک شرکت به‌دلیل برگزاری مجمع، ریسک عدم شکار اتفاق احتمالی پیش‌بینی شده و از دست دادن بازدهی مورد انتظار را در پی خواهد داشت. به‌ویژه آنکه در قیمت سهام پس از بازگشایی مجامع بدون محدودیت نوسان خواهد بود!
درحال‌حاضر ارزش سهام شرکت‌ها براساس مدل‌های تنزیلی با ارزش آنها براساس مدل‌های نسبی و بازاری فاصله بسیار یافته است و بسیاری از سرمایه‌گذاران به‌صورت ناخودآگاه به روند سودآوری شرکت‌ها کمتر توجه می‌کنند. برگزاری مجامع و تقسیم سود بسیار اندک در مقایسه با قیمت سهام و انتظارات سهامداران باعث تنبه و بیداری این گروه از سرمایه‌گذاران خواهد شد. البته رفتار این گروه پس از آگاهی کامل از شکاف میان سودآوری و قیمت سهام قابل پیش‌بینی نیست. برخی پس از آگاهی نیز همچنان همراه روند باقی خواهند ماند و رفتار گذشته را این بار با آگاهی ادامه می‌دهند و برخی دیگر نسبت به بازنگری در نحوه سرمایه‌گذاری خود اقدام کرده و توجه بیشتری به سهام به اصطلاح بنیادین خواهند داشت.
برگزاری مجمع عمده شرکت‌های بازار سرمایه باعث ایجاد نوعی از همگنی در افق زمانی و انتظارات سرمایه‌گذاران خواهد شد. به عبارت دیگر، با برگزاری مجامع داده‌های مربوط به سال مالی ۱۳۹۸ برای اکثریت شرکت‌ها تاریخی محسوب شده و از این پس مقایسه گذشته و پیش‌بینی آینده شرکت‌ها با افق زمانی و اطلاعات همگن‌تری صورت خواهد پذیرفت.
شرایط امروز بازار سرمایه در کنار شیوع ویروس کرونا بر بسیاری از موضوعات اثرات موقت و پایداری خواهد داشت که برخی از آنها قابل پیش‌بینی است و برای برخی دیگر باید منتظر ایستاد. برگزاری مجامع شرکت‌های بورسی نیز از پدیده‌هایی است که از شرایط موجود اثر میگیرد و بر برخی رفتارهای سرمایه‌گذاران اثرگذار خواهد بود و در نتیجه هرچه سرمایه‌گذاران در تحلیل‌های خود ابعاد بیشتری از موضوعات را با تفصیل بیشتر مورد بررسی قرار دهند به نتایج بهتری دست خواهند یافت.
اقبال به شرکت‌های سودمحور
مجتبی معتمدنیا | کارشناس بازار سرمایه
با نزدیک شدن به انتهای سه ماه اول سال و آغاز مجامع در اکثر شرکت‌های بورسی، توجه سهامداران به سهام DPSمحور (سودمحور) و بنیادی بیش از پیش نمود پیدا کرده است. با توجه به شرایط کنونی به‌دلیل شیوع کرونا و همچنین کاهش درآمد نفتی دولت، صادرات و بعضا مالیات بر درآمد شرکت‌ها، توجه دولت بیشتر به سمت بازار سرمایه معطوف شده است؛ تا هم از ایجاد تقاضای سفته‌بازانه در بازارهای مصرفی از جمله دلار و طلا جلوگیری شود و هم دولت بتواند با رونق بازار سرمایه از فروش سهام دولت، انتشار اوراق و مالیات معاملات تا حدودی ارتزاق کند.
در مقابل، مردم نیز با توجه به کاهش بازدهی سرمایه‌گذاری در حوزه مسکن، بالا رفتن ریسک معاملات در حوزه ارز و سکه به‌دلایل حاکمیتی و امنیتی، کاهش پله‌ای نرخ سپرده بانکی، کاهش نرخ اوراق دولتی، عدم نگاه مثبت به وضعیت اقتصادی دولت و طبیعتا سرمایه‌گذاری جهت فرار از کاهش ارزش پول حاصل از تورم، توجه بیشتری به بازار سرمایه معطوف داشته‌اند که موید این مطلب، حجم ورود نقدینگی به بازار در مدت اخیر است.
پیامد این موضوع، افزایش P/ E متوسط بازار از ۶ به حدود ۲۰ مرتبه است که این افزایش به‌دلیل حجم نقدینگی و همچنین انتظار فعالان نسبت به افزایش نرخ ارز موجب رشد سودآوری اکثر شرکت‌ها به‌صورت اهرمی می‌شود. (فارغ از بحث کرونا و قیمت‌های جهانی که مجال دیگری می‌طلبد.) در عوض به‌عنوان امتیاز مثبت می‌توان از افزایش عمق بازار با توجه به این حجم نقدینگی نام برد که موجب شده است مانند قبل، بازار متاثر از رفتار بعضی کلونی‌ها دچار رشد و ریزش نشود؛ به‌عبارتی بازار را می‌توان در دوره گذار به سمت بلوغ تعبیر کرد.
در سال‌های گذشته در برخی شرکت‌های سیمانی و تا حدودی شرکت‌های بزرگ فلزی و معدنی به‌دلیل نسبت P/ E جذاب، رشد نزدیک به فصل مجامع قابل‌پیش‌بینی بود و سود تقسیمی و طرح‌های توسعه‌ای این نسبت را برای خرید جدید جذاب می‌کرد. حال باید دید نسبت‌های بالای ۲۰ بعضی مجامع می‌تواند این جذابیت را ایجاد کند یا خیر؟ مضاف بر اینکه در شرایط کنونی اکثر شرکت‌ها هزینه‌گردش مواد بیشتر خواهند داشت و به تبع آن با در نظر گرفتن معافیت‌های مالیاتی افزایش سرمایه به‌صورت منطقی، امسال کمترین میزان تقسیم سود در شرکت‌ها صورت خواهد گرفت.
مصادف شدن مجامع شرکت‌ها با گزارش‌های فصلی، انتظارات سهامداران کوتاه‌مدت را متاسفانه برآورده نخواهد کرد، ولی با توجه به اینکه سهام براساس روند سودسازی آینده و نه براساس وضعیت فعلی توسط سهامداران قیمت‌گذاری می‌شود، این اتفاق به‌صورت مقطعی روند را دچار اصلاح موقت خواهد کرد؛ ولی با توجه به حجم نقدینگی موجود در بازار و شفافیت غیرقابل‌مقایسه این بازار نسبت به بازارهای موازی و عدم ایجاد تورم حاصل از رشد بازار و موارد دیگری ذکرشده، این انتظار می‌رود که همچنان این بازار سودآورترین بازار برای سرمایه‌گذاری لقب بگیرد.
با جمع‌بندی عوامل کلی موثر بر روند سودسازی شرکت‌ها در شرایط فعلی، شامل قیمت ارز با پیش‌بینی افزایش قیمت نیمایی، نرخ رشد اقتصادی، تحریم‌های کنونی که عملا صادرات و واردات را هدف قرار داده‌اند، قدرت خرید مصرف‌کننده، وضعیت اقتصاد جهانی پساکرونا و سیاست‌های اقتصادی و حمایتی دولت می‌توان نتیجه گرفت که شاید P/ Eهای دورقمی در شرایط کنونی زیاد هم غیرقابل‌توجیه به‌نظر نمی‌آید. واقعیت این است که تقاضای دلاری جهت واردات به‌دلیل کمبود کالای مصرفی به‌رغم رشد قیمت دلار به بالاترین میزان خود در دو دهه اخیر رسیده است که نتیجه این موضوع نیز در دورنمای فعالیت‌های اقتصادی قابل‌پیش‌بینی است.
با در نظر گرفتن جمیع جهات، انتظار اصلاح بیشتر پرتفو به نفع شرکت‌های با سود تورمی و دلارمحور با در نظر گرفتن پارامترهای مثبت افزایش روند سودسازی، بیش از پیش قابل‌پیش‌بینی است. همچنین حضور سهامداران فعال در مجامع، موجب شفافیت بیشتر در جلسات پرسش و پاسخ حین مجمع و تبدیل وضعیت مونولوگ به دیالوگ خواهد شد، تا وضعیت روند سودآوری، افزایش سرمایه از طریق تجدید ارزیابی دارایی به‌عنوان یکی از جذابیت‌های موردتوجه بازار (فارغ از صحیح و یا اشتباه دانستن آن) و همچنین طرح‌های توسعه‌ای با شفافیت بیشتری برای سهامداران نمایان شود.
همان‌گونه که وضعیت بازار سرمایه در سال‌های قبلی به‌دلیل وضعیت بیشتر داینامیک امسال قابل‌تسری نبوده، این مقوله درخصوص مجامع نیز به این‌گونه قابل‌تسری نخواهد بود. باید دید سیاست‌گذاران برای فصل بعد از مجامع، فارغ از حجم نقدینگی موجود و شرایط اقتصادی ارزی روزمره، چه مشوق‌هایی جهت ایجاد جذابیت برای شرکت‌های پذیرفته‌شده در نظر خواهند داشت که براساس آن نقدینگی بیشتری جذب و درگیر بازار شود.
فصل مجامع بورسی با همه جذابیت‌های خاص خود در سایه کرونا، خبرهای خوب و بد، تاثیرها و تکذیب‌ها برای نسل جدید سهامداران که متاسفانه با مفاهیم اصلی بازار هم آشنایی ندارند، چالش‌های جدیدی درخصوص حضور یا عدم‌حضور در مجمع و همچنین نگهداری یا فروش سهم قبل از مجمع ایجاد می‌کند؛ چالشی که با آن زیاد درگیر نبوده‌اند و رسالت سازمان بورس را در این حوزه صدچندان می‌کند.
شاید بهترین زمان برای بحث تکراری فرمول شاخص و عدم‌انطباق آن با وضعیت بازار با توجه به اضافه شدن سود تقسیمی به قیمت سهام، بازار را با عددی تصنعی درگیر می‌کند که می‌تواند علاوه‌بر خطراتی برای بازار، حساسیت‌هایی را ایجاد کند. شاید وقت آن باشد که شاخص به فرمول اولیه خود برگردد و سود تقسیمی و طبیعتا کاهش قیمت سهم پس از مجمع روی شاخص تاثیرگذار باشد.
در پایان مجددا یادآوری می‌شود با توجه به گزارش‌های تولید و فروش، طبیعتا تا حدودی گزارش مجامع برای فعالان باسابقه قابل‌پیش‌بینی بوده و به تبع آن میزان حساسیت بازار نسبت به گزارش مجامع کمتر شده است. سهامداران فارغ از اتفاقات سال ۹۸ و سه ماه اول ۹۹ (مشکل کرونا) چشم به سوی آینده پیش روی بازار سرمایه داشته و براساس انتظارات، اتفاقات بعدی را رقم خواهند زد.