- شروین شهریاری | تحلیلگر بازارهای مالی
بازار سهام در هفته جاری با جدی‌ترین افت در دو روز متوالی در سال ۹۹ مواجه شد تا سرمایه‌گذاران به‌ویژه تازه‌واردان به این حوزه، شمه‌ای از روی دیگر سکه فعالیت در بورس را تجربه کنند؛ اتفاقی که البته مانع از رشد ۴ درصدی شاخص بورس در مقیاس هفتگی نشد.
تا پیش از این، به دلیل رشدهای متوالی و ممتد، این تصور در بخشی از فعالان بازار ایجاد شده بود که سرمایه‌گذاری در سهام از یک شیب صعودی تند و دائمی پیروی می‌کند که این تصور در دو روز گذشته با خدشه روبهرو شد. همزمان، با اوج‌گیری شدید برخورد عرضه و تقاضا، ارزش معاملات نیز در دو روز گذشته به محدوده قابل‌توجه ۲۴ هزار میلیارد تومان (۴/ ۱ میلیارد دلار) رسید که یک رکورد تاریخی محسوب می‌شود.
در همین حال، همزمان با افت بازار سهام، تحرکات افزایشی در ارز و سکه قابل رصد است که با حضور پر رنگ طرف عرضه، تاکنون باعث افزایش پر دامنه‌ای در قیمت‌ها نشده است. به‌نظر می‌رسد در صورت ادامه رکود بازار سهام و با عنایت به جذب بخش مهمی از نقدینگی در این حوزه، سایر بازارهای موازی در کوتاه مدت فاقد زمینه بروز التهاب باشند و از این‌رو، یک رکود سراسری با عنایت به رشد نامتوازن قیمت‌ها در برابر حجم نقدینگی مهمان کوتاه‌مدت بازارها باشد.
وقتی تحلیل تعطیل می‌شود
رفتار بورس تهران چند وقتی است که از پیروی از معیارهای تحلیلی و اقتصادی فاصله گرفته است. دیگر نه تورم کنونی و نه تورم انتظاری می‌تواند قیمت‌های کنونی بخش مهمی از سهام را در بازار توجیه کند و نه نسبت‌های ارزش‌گذاری و مقایسه آن با بازارهای در حال توسعه؛ ضمن آنکه نرخ ارز و قیمت‌های جهانی نیز از پشتیبانی منطقی سودآوری شرکت‌ها و فراهم‌کردن زمینه برای رشد قیمت سهام ناتوان هستند. در چنین فضایی، با رنگ باختن تحلیل، عنان فضا در هفته‌های اخیر به دست احساسات و عواطف سرمایه‌گذاران سپرده شد، تا جایی‌که با غلبه ترکیبی از طمع و خوش‌بینی زیاد، نقدینگی فزاینده‌ای به سمت بازار سهام روانه شد.
علاوه بر این، با توجه به انفعال طرف عرضه، سیل تقاضای موجود به سمت همه سهام سرازیر شد و با چشم‌پوشی از تفکیک شرکت‌ها به لحاظ ضعف و قوت بنیادی، یک رالی صعودی همه‌جانبه در بازار شکل گرفت که به‌طور طبیعی باعث تشکیل حباب قیمتی و فاصله‌گیری قابل‌ملاحظه ارزش از قیمت‌های معاملاتی در بخشی از سهام بازار شد.
پیامد این رفتار فاقد تحلیل، در هفته جاری نیز در بورس تهران مشهود بود به‌نحوی که با آغاز تضعیف معاملات بخشی از سهام، به تدریج این روند به بقیه بازار هم سرایت کرد و در دو روز گذشته، در نهایت موجی از عرضه گسترده و هراسان باز هم بدون کوچک‌ترین تفکیکی در بین سهام شرکت‌های مختلف بر بازار حاکم شد.
این رفتارها که عمدتا از عدم آمادگی برای پذیرش موج نقدینگی در سال جاری نشات می‌گرفت، باعث شده با انباشت برخی از سهام غیرارزنده نزد بخشی از سرمایه‌گذاران، جو فروش و تسری آن به دیگر سهام را موجب شود.
با توجه به ناگزیر بودن تخلیه اثر هیجان اخیر در قیمت‌ها، این احتمال وجود دارد که کلیت بازار تحت‌تاثیر افت سهام ضعیف‌تر در شرایط اصلاحی باقی بماند تا پس از افت نسبی نرخ‌ها و فراهم شدن انگیزه بنیادی برای خریداران، با حاکمیت دوباره جو تحلیل بر تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران، روند رفتارهای یکپارچه و هیجانی بازار متوقف شود.
بازار بدهی، تشنه عرضه
بسیاری از کارشناسان معتقدند فرصت طلایی ایجاد شده در بازار سهام به منظور عرضه خرد دولتی آن‌طور که باید و شاید مغتنم شمرده نشد و این موضوع علاوه بر عدم کمک به حل مساله کسری بودجه، باعث تشدید رشد هیجانی بازار و ایجاد فاصله بیشتر با ارزش ذاتی شد که شمه‌ای از عواقب آن در معاملات هفته جاری قابل‌رصد بود.
در شرایط کنونی اما موقعیت مشابهی در بخش اوراق بدهی در بازار سرمایه وجود دارد که حضور تقاضا کاملا چشمگیر است، اما عرضه متناسبی حضور ندارد. در همین راستا نرخ معادل بانکی سود اسناد خزانه اسلامی در هفته جاری به‌طور میانگین به زیر مرز ۱۵ درصدی نفوذ کرد که از ابتدای فعالیت این بازار بی‌سابقه است.
همزمان، رئیس‌کل بانک مرکزی از کاهش نرخ سود بین بانکی به محدوده ۱۲ درصد خبر داده است. این در حالی است که هنوز تورم میانگین بالای ۲۰ درصد است و چشم‌انداز کاهش شدید آن در کوتاه‌مدت وجود ندارد. این وضعیت، منجر به ایجاد یک فرصت استثنایی برای انتشار اوراق بدهی شده است تا با توجه به عرضه بالای پول در سیستم بانکی و کاهش چشمگیر بازده مورد انتظار، تامین مالی مناسبی به‌ویژه برای دولت و شرکت‌های بزرگ صورت پذیرد.
با عنایت به نرخ معادل اوراق و سپرده‌ها، این احتمال وجود دارد که اوراق ۱۸ درصدی هم در چنین فضایی با استقبال مناسبی روبهرو شوند. با توجه به تاکید رئیس‌کل بانک مرکزی از یکسو و تداوم مشکلات مربوط به کسری بودجه از سوی دیگر، تقویت طرف عرضه در بازار بدهی در ماه‌های پیش‌رو از جمله گمانه‌های محتمل است که برای توسعه و تعمیق بازار سرمایه و ایفای نقش آن در عرصه واقعی اقتصاد گام مهمی به‌شمار می‌رود.
دلار جهانی در سراشیبی؟
از بین همه بانک‌های مرکزی جهان که در شرایط مقابله با کرونا به سیاست‌های انبساطی مشغولند، ابعاد پاسخ فدرال‌رزرو از همگی جسورانه‌تر بوده است. بر این اساس، نرخ رشد نقطه به نقطه نقدینگی دلار در یک سال گذشته برای اولین‌بار پس از جنگ‌جهانی دوم به بیش از ۲۰ درصد رسیده است! برای آنکه ابعاد موضوع بهتر درک شود باید توجه داشت که بیش از ۱۲ درصد رشد مزبور تنها در دو ماه گذشته اتفاق افتاده است.
این اتفاق که حتی قابل‌مقایسه با پاسخ نهاد مزبور به بحران ۲۰۰۸ نیست، گمانه‌ها از احتمال تضعیف تدریجی شاخص دلار در کوتاه‌مدت را افزایش داده است. در سال ۲۰۰۹ نیز پس از یک تقویت کوتاه مدت، شاخص دلار رو به ضعف گذاشت و در اثر پاسخ انبساطی شدید فدرال‌رزرو تا ۱۵ درصد نسبت به رقبای بین‌المللی در همان سال تضعیف شد.
این در حالی است که نه‌تنها ابعاد رشد نقدینگی این‌بار به مراتب شدیدتر بوده بلکه روند مزبوراحتمالا با عنایت به آثار مزمن اقتصادی ویروس ادامه خواهد یافت. به این ترتیب، این گمانه را می‌توان مطرح کرد که در نیمه دوم ۲۰۲۰ شاخص جهانی دلار مسیر نزولی معناداری را در برابر سبدهای ارزهای بین‌المللی تجربه کند.
پیامد کوتاه‌مدت این روند البته هم برای اقتصاد آمریکا و هم برای اقتصاد جهانی مثبت خواهد بود. انتظار می‌رود با برداشته شدن فشار از تقاضای دلار آمریکا، زمینه برای حرکت سرمایه‌ها به سمت دارایی‌های ریسک‌پذیر‌تر فراهم شود.
در این مسیر، کشورهای در حال توسعه، سهام جهانی و بازارهای کالایی از کاندیداهای سنتی منتفع از شرایط تضعیف دلار هستند که می‌توانند رونق نسبی را شاهد باشند؛ فضایی که در صورت تعدیل آثار اقتصادی ناشی از ویروس کرونا، از منظر تاثیر‌گذاری بر قیمت‌های جهانی نفت و کالاها برای بورس تهران و شرکت‌های بزرگ صادر‌کننده مواد خام آن نیز مثبت تلقی می‌شود.
اصلاح سهام ادامه خواهد یافت؟
- همایون دارابی | فعال بازار سرمایه
بورس اوراق بهادار تهران هفته گذشته پس از ثبت رکوردی تاریخی در رقم یک میلیون و ۴۳هزار واحد، وارد فاز استراحت شد. این در حالی است که با وجود افت شاخص کل بورس در دو روز پایانی هفته، بازدهی هفتگی این بازار همچنان مثبت و در محدوده ۴درصد قرار گرفت. از این‌رو در پایان هفته گذشته شاخص کل به سطح یک میلیون و ۱۷هزار واحد رسید که حکایت از کاهش ۴/ ۲ درصدی این نماگر نسبت به اوج آن داشت.
این افت که هنوز منجر به تغییر روند نشده، نشان‌دهنده یک مرحله استراحت است که در این‌خصوص اکثر معامله‌گران امیدوارند در روزهای ابتدای هفته جاری، روند مزبور به پایان برسد. به‌ویژه آنکه نشانه‌های تقویت‌کننده بازار از جمله ورود نقدینگی، افزایش ارزش دلار در برابر ریال و همچنین حمایت دولتی از بازار ادامه دارد.
بازار سهام در هفته گذشته به دفعات ارزش معاملاتی بیش از ۱۵هزار میلیارد تومان را تجربه کرد که همین امر می‌تواند به معنای تداوم ورود نقدینگی به بازار تلقی شود. در همین حال با توجه به اوج‌گیری قیمت دلار و سکه در هفته گذشته، نقدینگی گزینه‌های چندانی برای سرمایه‌گذاری ندارد.
از این‌رو به‌نظر می‌رسد بازار همچنان بتواند فاز صعودی خود را ادامه دهد. هرچند که انتظارات بازار در مورد انجام عرضه اولیه و عرضه سهام شرکت‌های دولتی محقق نشده است. در صحنه بازار جهانی نیز بهای هر بشکه نفت برنت به کانال ۳۱تا ۳۲دلار در بشکه رسیده است. بهای هر تن فلز مس به ۵هزار و ۲۵۶دلار و سرب و روی به ترتیب هزار و ۶۲۸دلار و یک هزار و ۹۶۹دلار گزارش شده است.
در هفته گذشته بازار سرمایه شاهد دو بحث عمده نیز بود؛ نخست وضعیت صندوق‌های قابل‌معامله یا همان ETFهای دولتی و همچنین تداوم فروش آنها بود که همچنان ادامه دارد. از دیدگاه کارشناسان زمان طولانی قرار داده شده برای پذیره‌نویسی و همچنین تمرکز بر نظام بانکی برای فروش واحدها، سبب شده تا این پذیره‌نویسی عملا به روزهای آخر دوره از سوی اکثر سرمایه گذاران موکول شود. در همین حال انجام تبلیغات بیشتر و همچنین استفاده از ابزار مالی برای ایجاد اطمینان بیشتر در میان خریداران، می‌تواند برای تکمیل فرآیند فروش مفید باشد.
در همین حال موضوع معاملات گواهی سپرده سکه هفته گذشته آماج انتقاداتی بود. سختگیری مسوولان بازار در ایجاد خزانه‌های جدید و کمبود عرضه گواهی، در برابر بی‌تجربگی بسیاری از فعالان تازه‌وارد به بازار که بعضا بدون توجه به ارزش واقعی دارایی اقدام به خرید کرده و حتی در هفته‌های اخیر خریداری صندوق‌های سرمایه‌گذاری تا چندبرابر ارزش خالص دارایی‌ها توسط این افراد، موجب شد تا بعضا گواهی سکه بیش از ارزش فیزیکی آن معامله شود.
همین مساله نیز فرصت را به منتقدان داده تا تلاش کنند خود را همانند معاملات آتی سکه برای خروج این معاملات از بورس به‌کار گیرند. باید عنوان کرد که گواهی سپرده سکه طلا به دلیل امنیت بالا، سهولت معامله و هزینه دادوستد پایین دارای مزیت بسیار بالایی نسبت به بازار سنتی است، از این‌رو حفظ این آخرین پل میان بازار سرمایه و فلز زرد نقش مهمی در حفظ یکپارچگی بازار دارد. در خبرهای مهم برای بازار رئیس بنیاد‌مستضعفان از عرضه بیش از ۱۰ شرکت تحت‌پوشش بنیاد‌مستضعفان در بورس خبر داد.
پرویز فتاح گفت: تصمیم برای عرضه ۳۲ شرکت بنیاد‌مستضعفان در بورس تا پایان سال ۹۹ و عرضه بیش از ۱۰ شرکت از این مجموعه در بازار سرمایه تا ماه‌های آینده داریم. در گروه فولادی اکثر شرکت‌های فولادی گزارش‌های مطلوبی را تحت‌تاثیر تقاضا بالای داخلی در حال انتشار دارند. در این گروه مدیرعامل فولاد خوزستان از دستیابی به رکوردی جدید خبر داد و گفت: «فخوز» برای دومین‌بار، به رکورد جدیدی در تولید روزانه خود به میزان ۱۳ هزار و ۵۲۱ تن دست یافته است. در این گروه مدیرعامل فولاد‌جنوب کیش نیز از ۲برابر شدن تولید شمش فولاد در شرکت خبر داد.
علی دهاقین گفت: فاز دوم فولادسازی مجتمع فولاد کاوه جنوب تا پایان اردیبهشت ماه راه‌اندازی خواهد شد. وی افزود: با راه‌اندازی این خط، ظرفیت اسمی تولید شمش فولاد از ۲/ ۱ میلیون تن به ۴/ ۲ میلیون در سال خواهد رسید. همچنین مدیرعامل شرکت صبافولاد خلیج‌فارس اظهارکرد: این شرکت در آغاز سال و با توجه به اقداماتی که در برنامه‌های کاری خود قرار داد، توانست نرخ تولید در ساعت خود را حداقل ۱۵ تا ۲۰ درصد افزایش دهد.
مرتضی یزدخواستی افزود: همچنین این شرکت به‌عنوان اولین کارخانه تولیدکننده بریکت گرم (HBI) در ایران توانست با توجه به اینکه در لیست شرکت‌های مورد تحریم بود، در ردیف یکی از تامین‌کنندگان اصلی مواد اولیه بزرگ‌ترین فولاد ساز کشور (فولاد مبارکه اصفهان) قرار گیرد.
در گروه قندی، قند هکمتان در ۶ماهه ۱۳۷۰ریال سود محقق کرده که ۵۶درصد از مدت مشابه بیشتر بوده است. این شرکت در توضیحات عنوان کرده است: طبق نامه‌های مورخ آبان ماه سال گذشته سازمان حمایت، مقرر شده که به هنگام صدور مجوز فروش شکر سفید حاصل از شکر خام وارداتی نسبت به دریافت مبلغ ۱۳هزار ریال برای هر کیلو به‌صورت علی‌الحساب اقدام شود.
ضمن اعتراض انجمن صنفی کارخانه‌های قند و شکر ایران به این موضوع هنوز رقم مورد نظر مورد تایید قرار نگرفته و در حال مذاکره با سازمان حمایت هستند. علاوه بر این با پیگیری‌های صورت گرفته توسط شرکت از انجمن صنفی کارخانجات قند و مکاتبات کتبی با سازمان مربوطه هنوز رقمی قطعی و مورد تایید این انجمن نیز به شرکت اعلام نشده است. بنابراین در صورت اعلام مبلغ مزبور از سوی انجمن تعدیلات لازم درخصوص اصلاح نرخ فروش انجام خواهد شد.
در گروه معدنی فلزی، سرمایه‌گذاری صدر‌تامین از پیشنهاد هیات‌مدیره به مجمع عمومی فوق‌العاده برای افزایش سرمایه خبر داد. «تاصیکو» اعلام کرده افزایش سرمایه شرکت از مبلغ ۲هزار میلیارد تومان به مبلغ ۳هزار و ۱۰۰ میلیارد تومان (معادل ۵۵ درصد) از محل مطالبات حال شده سهامداران و آورده نقدی و سود انباشته در دستور کار است. افزایش سرمایه مزبور به منظور جبران مخارج سرمایه‌ای، بهینه کردن پرتفوی و اصلاح ساختار مالی خواهد بود.
در گروه سیمانی موضوع افزایش نرخ این شرکت‌ها مطرح است. عبدالرضا شیخان دبیر انجمن صنفی کارفرمایان صنعت سیمان گفت: صنعت سیمان پیگیر افزایش قیمت سیمان است و امیدواریم این موضوع هرچه زودتر به نتیجه برسد.
شیخان در پاسخ به این سوال که آیا قیمت سهم‌های سیمانی حباب دارد یا نه، گفت: برای راه‌اندازی یک کارخانه سیمان یک میلیون تنی، باید سرمایه‌گذاری ۱۲۰۰ میلیارد تومانی صورت بگیرد. ضمن اینکه برای تامین تجهیزات و ماشین‌آلات باید اقدام به واردات از چین شود. در حالی که در کارخانه‌های قدیمی‌تر، تمام تجهیزات و ماشین‌آلات اروپایی بوده و کیفیت به مراتب بهتری هم دارند.
بنابراین با در نظر گرفتن ارزش جایگزینی شرکت‌های سیمانی معتقدم قیمت سهم‌های این گروه هنوز به ارزش جایگزینی شرکت‌ها هم نرسیده و در صنعت سیمان، حبابی در کار نیست. در گروه خودرویی نیز به اعتقاد خزانه‌دار انجمن همگن قطعه‌سازی، به دنبال اینکه چند ماهی است تخصیص ارز به قطعه‌سازان صورت نمی‌گیرد و آنها از محل ذخایر خود استفاده می‌کنند، به‌زودی این ذخایر تمام شده و همه صنایع را درگیر خواهد کرد؛ لذا بهتر است دولت یک نرخ آزاد برای ارز تعیین کند، همان را ثابت نگه دارد و به تمام تولیدکنندگان هم اختصاص دهد تا تولیدکننده نیز بتواند برای عملکرد خود برنامه‌ریزی کند.
سعید صبوری، خزانه‌دار و عضو هیات‌مدیره انجمن همگن نیروی محرکه و قطعه‌سازی در گفت‌وگو با «ایسنا» ضمن تاکید براینکه با وجود همه مشکلات حال‌حاضر همچون تحریم‌ها، بحران ناشی از کرونا، تعطیلی‌ها و امثال آن، بانک مرکزی نیز مدتی است که به قطعه‌سازان ارز نیمایی تحویل نمی‌دهد، اظهار کرد: خودرویی که در داخل تولید می‌شود تماما از ارز دولتی استفاده نمی‌کند و لازم است که برخی قطعات آن وارد شود؛ لذا خودروساز نیاز به ارز و دسترسی راحت به آن دارد.
در حال‌حاضر چندین نرخ ارز نیما، صادراتی، اشخاص، آزاد و نظایر آن وجود دارد که هیچ‌کدام هم به درستی مورد استفاده قرار نمی‌گیرند. چرا بانک مرکزی یک نرخ برای ارز تعیین و همان را ثابت نمی‌کند؟ تولیدکنندگان ارز ۴۲۰۰ تومانی را هم نمی‌خواهند اما یک نرخ تعیین و آن را در اختیارشان قرار دهند تا صنعتگران نیز تکلیف خود را بدانند.