دنیای بورس: معاملات روز گذشته بورس تهران در حالی آغاز شد که بورس‌های بین‌المللی تحت تاثیر شوک‌های ناشی از شیوع بیماری کرونا در سرتاسر دنیا و بدون واکنش به بسته‌های حمایتی بانک‌های مرکزی اقصی نقاط جهان، سقوط‌های سهمگینی را تجربه می‌کردند. شاخص بورس‌های آمریکا و اروپا بیشترین ریزش مقداری تاریخ خود را متحمل شدند. به لحاظ ریزش درصدی نیز افت‌های بیش از 10 درصد حکایت از ترس فراگیر سرمایه‌گذاران می‌داد. وضعیت کامودیتیها نیز چندان جالب توجه نبود و شکسته شدن سطوح حمایتی سیگنال‌های جالبی را به بازارها ارسال نمی‌کرد.
بروز تمام این پدیده‌های منفی بیم تکرار ریزش‌های قیمتی را در کلیت بورس تهران می‌داد اما آنچه که در روند معاملاتی دیروز شاهد آن بودیم، تاثیرپذیری کمتر تصمیم‌های سرمایه‌گذاران از ریسک‌های بازار جهانی است. شاخص بورس اوراق بهادار تهران طی داد و ستدهای چهارمین روز کاری هفته با عقبگرد 3649 واحدی (معادل 0.72 درصد) به سطح 502 هزار و 429 واحد رسید. ارزش معاملات خرد رقم 3189 میلیارد تومانی را نشان می‌داد که حاکی از عدم رغبت بالای فعالان بورسی به خرید و فروش سهام در مقطع فعلی‌ست و نشان می‌دهد که بسیاری از بورس‌بازان تصمیم خود را برای سهامداری یا نقد کردن سهام گرفته‌اند. کاهش ارزش سفارش‌های موجود در صف‌های فروش در پایان ساعات مجاز روزانه و رسیدن این متغیر به رقم 106 میلیارد تومان در 63 نماد بورسی نیز رقیق شدن عرضه‌ها در پایین‌ترین قیمت روزانه را نشان می‌دهد. امری که در معاملات فرابورس و بازار پایه نیز به طور معناداری مشاهده شد. این تغییرات در حالی رخ می‌داد که خالص تغییر مالکیت بورسی 239 میلیارد تومان به نفع خریداران حقیقی بود. موضوعی که از یک طرف کاهش تکاپوی معامله‌گران خرد برای خرید سهام و از سوی دیگر عدم تمایل فروشندگان حقوقی نسبت به روز دوشنبه را گوشزد می‌کند.
آرامش پایان سال بورس
برچیده شدن دو ریسک کاملا داخلی در برقراری آرامش معاملات بورسی نقش اساسی داشتند. آرامش عرضه و تقاضایی که به کاهش هم‌زمان ارزش معاملات خرد، خالص تغییر مالکیت و ارزش صف‌های فروش منجر شد.
نخستین دلیل، قانون T+2 بورس تهران است که در گزارش‌های پیشین در مورد آن صحبت کرده‌ایم و دومین موضوع تسویه حساب‌های اعتباری در پایان سال بود که با اتمام زمان تسویه‌ها از فشار فروش به شدت کاست.
اما از سوی دیگر برخی از کارشناسان بر این باورند که کاهش سریع قیمت جهانی نفت و پررنگ‌تر شدن انتظارات برای رشد نرخ دلار در سال آینده به دلیل کاهش هرچه بیشتر درآمدهای نفتی (اعم از صادرات کم حجم نفت و مشتقات نفتی) توجیه منطقی خوبی برای نگهداری بسیاری از سهم‌ها در روزهای واپسین سال جاری به شمار می‌آید. حتی اگر قیمت جهانی کامودیتیها با تداوم چشم‌انداز رکود جهانی به محدوده‌های پایین‌تری سقوط کند. اما در بخش دیگر معاملات بازار سهام که معادلات آنها سنخیت کمتری با نوسان قیمت‌های جهانی دارند نیز تغییر احتمالی گردش نقدینگی و عدم تعطیلی برخی از بنگاه‌های تولیدی می‌تواند سمت و سوی نگاه‌ها را به خود جلب کند. صنایع داخلی محور نظیر غذایی‌ها، دارویی‌ها، سیمانی‌ها، بانک‌ها، بیمه‌ای‌ها و مواردی از این دست که در صورت برهم نخوردن وضعیت داخلی عرضه و با توجه به روند قیمتی گذشته، می‌توانند گزینه‌های کم‌ریسک‌تری را پیش پای سرمایه‌گذاران قرار دهند.
پازل نگران‌کننده کامودیتیها
تحولات نگران کننده در بورس‌های بین‌المللی در حالی رخ می‌دهد که قیمت کامودیتیها نیز مسیر فرسایشی و بعضا سقوط قیمتی خود را ادامه می‌دهند. قیمت جهانی نفت در راس کامودیتیها هم از سوی عرضه و هم از سوی تقاضا تحت بزرگترین فشار‌های ممکن است. سمت تقاضا تحت تاثیر عوامل بیرونی و محدودیت‌های ایجاد شده برای فعالیت کامل اقتصاد‌های بزرگ، عقب‌نشینی محسوسی را تجربه می‌کند. به منظور اشاره دقیق‌تر به مهمترین عامل بیرونی، محدودیت‌های حمل و نقل بین‌المللی و داخلی کشورها تحت تاثیر شیوع ویروس کرونا نقش بسیار ویژه‌ای بر کاهش تقاضا دارد. اما سمت عرضه نیز بازیگران بی رحم خود را کماکان حفظ کرده‌است. عربستان سعودی در ادامه جنگ نفتی با روسیه پس از شکست مذاکرات اوپک، روز گذشته با عبور از تولید 10 میلیون بشکه نفت در روز رکورد تاریخی عرضه را شکست. آمریکا نیز به عنوان غول عرضه نفت نیز تحت حمایت دولت ترامپ و تضمین خرید نفت تولیدی، با وجود از بین رفتن صرفه اقتصادی استخراج نفت در چنین قیمت‌هایی، به نظر نمی‌رسد در کوتاه‌مدت تغییر بزرگی در عرضه خود انجام دهد. ترکیب این عوامل فشار عرضه را نیز بسیار بالا برده‌است. عرضه فزاینده در قیاس با تقاضای ضعیف شده، قیمت جهانی نفت خام WTI را به سطح بسیار نازل 27 دلار رسانده‌است و طلای سیاه را پرچمدار قرمز کامودیتیها کرده‌است.
اما اوضاع دیگر کامودیتیها نیز چندان جالب نیست. ورود قیمت‌های نخستین ساعات معاملاتی روز چهارشنبه به محدوده مثبت در حالی رقم می‌خورد که مس از مرز 5200 دلار، روز از مرز 1910 دلار و آلومینیوم از مرز 1650 دلار عقب‌نشینی کرده‌اند. سطوح قیمتی‌ای که از نیمه دوم سال 2016 یه این طرف تجربه نشده بودند و به طور خزنده در حال عقبگرد هستند. برخی فعالان بازار از اصلاح کم سرعت قیمت کامودیتیها نسبت به قیمت سهام و شاخص بورس‌های بین‌المللی سخن می‌گویند و نوعی امیدواری از این جهت دارند. در این خصوص ذکر این نکته ضروری‌ست که رشد سریع قیمت‌ها در بازار سهام و عدم حرکت سریع قیمت کامودیتیها طی سال‌های گذشته به دلیل حضور معامله‌گران حرفه‌ای‌تر، یک لنگرگاه خوب برای کامودیتیها محسوب می‌شود اما نباید ملاک تصمیم‌گیری باشد. چه آنکه در حال حاضر شاخص‌های اصلی سهام در آمریکا و قیمت کامودیتیها هر دو به پایین‌ترین سطوحی رسیده‌اند که از نیمه دوم سال 2016 تاکنون تجربه کرده بودند و ادامه مسیر کاملا روند گسترش کرونا را رصد می‌کند.
نکته امیدوارکننده نهایی این است که در صورت برچیده شدن بساط ویروس کرونا در سطح بین‌المللی (اتفاقی که در چین تا حدودی شاهد آن هستیم اما آمریکا و کشورهای اروپایی هنوز به آن نرسیده‌اند) با توجه به کاهش نرخ‌های بهره و به تبع آن کاهش هزینه استقراض پول و هموار شدن مسیرهای سرمایه‌گذاری، قیمت سهام و کامودیتیها می‌تواند در فاصله کوتاهی پرواز کند.