سیگنال‌های آرامش بخش از بازارهای جهانی
قیمت نفت که در ساعات نخست روز جاری در بازارهای جهانی و پس از اقدام ایران در پاسخ به حملات تروریستی آمریکا به اوج رسیده بود روند نزولی را پشت سر می‌گذارد و به بازه آرامش‌بخش نزدیک شده‌است. قیمت جهانی نفت برنت که به بالای 71 دلار رسیده بود با ریزش ریزش بیش از 4 دلاری قیمت به نزدیک 67 دلار رسیده‌است. (افت 1.7 درصدی قیمت پایانی) قیمت نفت WTI نیز 4 دلار ریزش را از سقف روزانه نشان می‌دهد و در حال حاضر در محدوده 61.3-61.5 دلار در نوسان است. (افت بیش از 2.2 درصدی قیمت پایانی) از سوی دیگر قیمت جهانی طلا نیز مسیر نزولی را در پیش گرفته و وارد محدوده منفی قیمت پایانی شده‌است. رسیدن قیمت طلا به عدد 1571 دلار حاکی از ریزش 40 دلاری قیمت این فلز ارزشمند از سقف روزانه است. تمامی موارد فوق سیگنال‌های آرامش‌بخش بازارهای جهانی به بورس تهران را ارسال می‌کند که برآیند برقراری نوعی اتفاق نظر در میان سرمایه‌گذاران در خصوص کاهش تنش‌های شکل گرفته در 7 روز گذشته است و می‌تواند خیال سرمایه‌گذاران بورسی را در روزهای پایانی هفته جاری تا حدودی راحت کند و چشم‌انداز معاملات هفته آینده بورس تهران را در مسیر بازگشت از روند نزولی قرار دهد. هرچند به نظر می‌رسد با توجه به برتری محسوس عرضه نسبت به تقاضا در نمادهای دارای حباب قیمتی، شوک غیربورسی ایجاد شده شروع روند نزولی قیمت‌ها را به همراه داشته باشد و مسیر متفاوتی از روند کلی بورس را در این نمادها شاهد باشیم.
لباس قرمز بر تن طلا
در گزارش روز گذشته پنچ ناگفته معاملات بورسی از عطش خرید در نمادهای مرتبط با طلا به عنوان یکی از نشانه‌های تغییر مسیر نقدینگی تحت تاثیر افزایش ریسک‌های بیرونی سخن گفتیم. اقدام تلافی جویانه ایران که با واکنش‌های سریع مورد انتظار سرمایه‌گذاران و اهالی جامعه از سوی آمریکا مواجه نشد و در پی آن اظهارنظرهای آرامش بخش از سوی مقامات داخلی و خارجی آتش تقاض را در نمادهای مربوط به طلا تا حد زیادی فرونشاند. در معاملات امروز تحویل یک روزه سکه در بورس کالا، شاهد افت بیش از 2.5 درصدی قیمت پایانی سکه تمام بهار آزادی و رسیدن قیمت این محصول به پایین تر از سطح قیمتی 5 میلیون و 150 هزار تومان بودیم. این اتفاق در حالی رخ داد که آخرین قیمت‌های معامله سکه به نزدیکی کف روزانه در بازه منفی 5 درصد نزدیک شده بود. صندوق‌های با پشتوانه طلا نیز در روز جاری با ریزش قیمت هر واحد سرمایه‌گذاری در محدوده 6 درصدی به کار خود پایان دادند که بخش بزرگی از صعود روز گذشته را از بین برد و نوعی تغییر رویکرد در این بخش بازار را القا می‌کند.
سیاست‌های متناقض سازمان
بدون تردید کاهش دامنه نوسان بازار سهام از محدوده 5 درصد روزانه به 2 درصد روزانه برای کنترل معاملات و هیجان منفی احتمالی یک رویکرد مخرب در ساختار بازار به شمار می‌آید. این موضوع در نگاه اول به کاهش تمایل خریداران در قیمت‌ها منجر می‌شود و در نگاه دوم اتلاف منابع مالی سهامداران حقوقی در مقام حامیان بازار سهام را در پی خواهد داشت. وقتی قیمت‌ها دامنه نوسان کمتری داشته باشند، افت روزانه در محدوده قیمتی کمتر از جذابیت قیمتی برای ورود خواهد کاست و معاملات را بیشتر از اینکه کنترل کند، فرسایشی خواهد کرد. خریداران در جو منفی برای رسیدن به اهداف مورد نظر صبر بیشتری به خرج می‌دهند و نوسان‌گیران که به عنوان بازارسازان پنهان نقش پررنگی در تسهیل خرید و فروش‌ها خواهند داشت به علت هزینه بالای بیش از یک درصدی کارمزد معاملاتی خرید و فروش نسبت به محدوده نوسان دو درصدی روزانه منطقا از جریان داد و ستدهای روزانه حذف می‌شوند و بازی نهایی کاملا در دست حامیان بازار در سمت تقاضا و فروشندگان فراری در سمت عرضه خواهد افتاد. برآیند این مواجهه به قفل شدن معاملات روزانه در بخش وسیعی از بازار بدون حامیان حقوقی منجر خواهد شد. از سوی دیگر اتلاف منابع سهامداران حقوقی به عنوان حامیان بازار را خواهیم داشت. چه آنکه در قیمت‌های منفی 5 درصد سهامداران حقوقی می‌توانستند در حجم گسترده‌تر با قیمت‌های پایین‌تری به خرید سهام بپردازند و از طرفی با میل به فروش کمتر از سوی سهامداران خرد در قیمت‌های کمتر مواجه شوند که کشیدن رنج‌های مثبت و القای فضای مطلوب‌تر را به همراه داشت. از طرفی با همین هزینه سهامداران حقوقی می‌توانستند در نمادهای بیشتری با حجم فعالیت گسترده‌تری اقدام کنند که این امر نیز بازگشت آرامش به تالار شیشه‌ای را به همراه داشت. در نهایت باید به این نکته اشاره کرد که سیاست محدودسازی دامنه نوسان تا حد زیادی با سیاست حمایت حقوقی‌ها در بازار در تضاد است.
قفل معاملاتی
در معاملات روز جاری همانطور که اشاره شد، به دلیل کاهش دامنه نوسانات روزانه میل به خرید با کاهش ناچیز قیمت‌ها در میان سهامداران حقیقی کاهش یافته بود. بررسی معاملات روزانه در نمادهای بورسی نشان می‌دهد که از ارزش خرد 1700 میلیارد تومانی خرید و فروش‌های بورسی، 1230 میلیارد تومان در 30 نماد برتر بورسی داد و ستد شده است و مجموع ارزش معاملات در 285 نماد باقیمانده عدد ناچیز 470 میلیارد تومان را نشان می‌دهد. به عبارت دیگر میانگین ارزش معاملات در 285 نماد مجاز بورسی در روز گذشته رقم ناچیز 1.5 میلیارد تومان را نشان می‌دهد. این اتفاق در حالی رخ می‌دهد که در پایان داد و ستدهای روزانه شاهد تشکیل صف فروش در 247 نماد بورسی به ارزش 1762 میلیارد تومان بودیم که حاکی از قفل شدن بخش وسیعی از نمادهای بورسی در روز چهارشنبه است. اگر تعداد نمادهای برتر از منظر داد و ستد روزانه را به 60 نماد افزایش دهیم آمار به طور واضح‌تری تعطیلی خرید و فروش‌ها را با اعمال سیاست کاهش محدوده نوسان روزانه توضیح می‌دهد. بیش از 1500 میلیارد تومان از ارزش معاملات روزانه به 60 نماد بورسی اختصاص می‌یابد. به عبارت دیگر میانگین ارزش معاملات 255 نماد بورسی کمتر از 800 میلیون تومان بوده‌است و 106 نماد بورسی ارزش معاملات روزانه کمتر از 200 میلیون تومان را به ثبت رساندند که عدد بسیار پایین و در حد انجام چند معامله محدود است.
اثر همین موضوع را می‌توان در افت کمتر شاخص کل هم‌وزن نسبت به شاخص کل بورس علیرغم تکانه‌های مثبت نمادهای بزرگتر مشاهده کرد. به عبارت دیگر عدم خرید و فروش و قفل شدن معاملات در نمادهای کوچک و متوسط یکی از عوامل اصلی ریزش 1.3 درصدی شاخص کل هم‌وزن نسبت به ریزش 1.4 درصدی شاخص کل به شمار می‌رود.
کنترل برهم زننده نظم بازار
شاخص کل بورس تهران در روزی که ظرفیت ریزش نهایتا 2 درصدی داشت، 1.4 درصد افت داشت. بدون شک نمی‌توان گفت اگر دامنه نوسان روزانه در محدوده 5 درصدی باقی می‌ماند، شاخص کل با همین نسبت (3.5 درصد) می‌ریخت. اما افزایش قدرت نقدشوندگی بازار موضوعی‌ست که در پس این محدودیت اعمال شده به مخاطره افتاده‌است. ارزش معاملات خرد 1700 میلیارد تومانی حاکی از این است که نزدیک به هزار میلیارد تومان از متوسط ارزش روزانه در هفته اخیر کاسته شده و از سوی دیگر حمایت‌های حقوقی بیش از 47 درصد افزایش یافته‌است. مجموع این عوامل کاهش کارایی و کاهش جذابیت سرمایه‌گذاری با اعمال حداکثری قدرت در جریان‌سازی روزانه را نشان می‌دهد که در بلندمدت به فرار سرمایه‌ها از بازار سهام و پناه بردن به بازارهای موازی خواهد انجامید. اگرچه بهبود اوضاع منطقه‌ای و کاهش تنش‌های زئوپولیتیک و همزمان با آن برداشته شدن محدودیت نوسان روزانه می‌تواند سایه این ریسک را به طور یکجا از بازار سهام بردارد.