آنچه در این مطلب می‌خوانید:
- شرکت‌های سهامی عام چگونه بورسی می‌َشوند؟
- پذیره نویسی سهام به چه معناست؟
- نحوه پذیره نویسی عمومی سهام؟
- پذیره‌نویسان چه ویژگی‌هایی دارند؟
- تعهد پذیرهنویسی چیست؟
- مهلت پذیرهنویسی چقدر است؟
- ورقه تعهد سهم شامل چه مواردی می‌شود؟
- تفاوت پذیره نویسی و عرضه اولیه؟
دنیای بورس: یکی از موضوعاتی که این روزها به محل بحثی میان فعالان بازار سهام تبدیل شده است، موضوع شرکت‌های سهامی عام و نحوه دادوستد سهام این شرکت‌های در بازار سرمایه است. در این شرکت‌ها قسمتی از سرمایه شرکت از طریق فروش سهام به مردم تامین می‌شود. به این منظور پس از واریز سرمایه تعهد شده از سوی موسسین در شماره حساب شرکت مربوطه، نوبت به پذیرهنویسی سهام می‌رسد. سپس مراحل ثبت شرکت در مراجع ثبت شرکت‌ها و در نهایت با بازگشایی نماد مربوط به شرکت در بورس یا فرابورس، سهام مذکور مورد دادوستد قرار می‌گیرد. اما پذیرهنویسی چیست؟ چه تفاوت‌ها و شباهت‌هایی میان پذیرهنویسی و عرضه اولیه سهام وجود دارد؟
- نقاط اختلاف پذیرهنویسی و عرضه اولیه سهام
در نگاه اول شاید پذیرهنویسی و عرضه اولیه سهام در نگاه سرمایه‌گذاران به ویژه سرمایه‌گذاران جدید بورسی از شباهت زیادی برخوردار باشند. یکی از شباهت‌های پذیرهنویسی و عرضه اولیه، روش ثبت سفارش یا همان بوک بیلدینگ (Book Building) است. اما تفاوت‌ها کجاست؟
1. در عرضه اولیه سهام در بورس یا فرابورس، محدوده قیمتی برای سهم در نظر گرفته می‌َشود به عنوان مثال طی اطلاعیه‌ای از سوی مقام ناظر اعلام می‌شود که سهام شرکت در محدوده قیمتی 2130 تا 3050 ریال عرضه خواهد شد. از این رو متقاضیان سفارش‌های خود را در این بازه قیمتی در سیستم معاملاتی وارد می‌کنند. پذیرهنویسی اما در قیمت اسمی یعنی 100 تومان انجام می‌پذیرد.
2. برای عرضه اولیه سهام یک بازه زمانی معمولا 2 ساعته در یک روز در نظر گرفته می‌َشود و سپس بر اساس سفارش‌های ثبت شده در سیستم سهام به متقاضیان تخصیص پیدا می‌کند. در پذیرهنویسی اما مهلت زمانی حدکثر 30 روزه در نظر گرفته می‌َشود. پذیره‌نویسان با شروع زمان پذیرهنویسی می‌توانند سفارش‌های خود را در سیستم معاملاتی ثبت کنند و این فرآیند تا زمانی که تمام اوراق مورد نظر شرکت مورد عرضه قرار گیرد ادامه پیدا می‌کند. این فرآیند ممکن است در همان روز اول پذیرهنویسی به اتمام رسیده یا تا پایان مهلت مقرر شده تداوم یابد.
3. مهمترین تفاوت پذیرهنویسی و عرضه اولیه سهام اما زمان قابل معامله شدن سهم شرکت در بازار سهام است. در عرضه اولیه بلافاصله در روز بعد از عرضه، نماد شرکت باز شده و با دامنه نوسان 5 درصدی آماده معامله می‌َشود. در پذیرهنویسی اما پس از اتمام فرآیند، باید مراحل مربوط به ثبت شرکت دنبال شود. این مرحله ممکن است روزها یا ماه‌ها به درازا بکشد. پس از آن است که شاهد بازگشایی نماد معاملاتی در بازار سهام و انجام دادوستد خواهیم بود.
- پذیرهنویسی چیست؟
پذیرهنویسی در واقع عملی حقوقی است که به موجب آن شخص متعهد می‌شود تا قسمتی از سرمایه شرکت را تامین کند. فرآیند پذیرهنویسی مستلزم تهیه طرحی از طرف موسسان شرکت است که لازم است به امضای همه آنها رسیده باشد و به اداره ثبت شرکت‌ها و در نقاطی که اداره ثبت شرکت‌ها وجود ندارد، به اداره ثبت اسناد و املاک محل تسلیم شود.
- پذیره‌نویسان چند نفر هستند و چه ویژگی‌هایی دارند؟
در شرکت سهامی عام هیئت مدیره از حداقل 5 نفر از صاحبان سهم تشکیل می‌شود. از این رو تعداد پذیره‌نویسان باید به حدی باشد که کل شرکا از پنج نفر کمتر نباشند. قانون برای حداکثر تعداد شرکا، شرطی را تعیین نکرده است. بنابراین ممکن است این تعداد بین 5 تا هزاران نفر باشد.
- تعهد پذیرهنویسی چیست؟
در فرآیند تعهد پذیرهنویسی، کارگزار پس از بررسی سهام شرکت‌های متقاضی، بهای سهام را مشخص می‌کند و جهت معرفی شرکت برای پذیرهنویسی متعهد می‌شود تا باقیمانده اوراق بهاداری که تا پایان دوره عرضه اولیه خریداری نشده است را خریداری کند.
همچنین کارگزار پذیره‌نویس باید به سازمان بورس وثیقه و شواهد لازم را ارائه و این اطمینان را ایجاد کرده باشد که می‌تواند به تعهدات پذیرهنویسی خود عمل کند.
یکی از مزیت‌های روش تعهد پذیرهنویسی، جلوگیری از رفتارهای سفته‌‌بازانه در هفته‌های آغازین عرضه سهام شرکت‌ها در بازار سهام است. همچنین باعث می‌شود تا سهام زودتر به قیمت واقعی خود در بازار برسد. با این کار واسطهها در بازار حذف میشوند و میزان ریسک سرمایه‌گذاری روی سهام شرکت‌های تازه وارد، کاهش پیدا می‌کند.
- مهلت پذیرهنویسی چقدر است؟
بر طبق تبصره یک ماده 23 قانون بازار اوراق بهادار، سازمان بورس تعیین‌کننده مدت زمان انجام پذیرهنویسی است که این مدت عموما بیشتر از 30 روز نخواهد بود. با این حال سازمان بورس می‌تواند با تقاضای موسسان و احراز ادله مستدل، حداکثر 30 روز دیگر پذیرهنویسی را تمدید کند. تبصره2 همین ماده مقرر کرده نتایج توزیع و فروش اوراق بهادار باید به سازمان اطلاع داده شود.
این امر به منظور حفظ حقوق سرمایه‌گذاران بوده تا سرمایه آنها بدون دلیل در بانک باقی نماند. تبصره 3 ماده فوق پیشبینی کرده که استفاده از وجوه دریافتی، پس از تکمیل فرآیند عرضه عمومی توسط سازمان مجاز است. از سوی دیگر در تبصره 4 این ماده آمده است در صورت عدم تکمیل فرایند عرضه عمومی، وجوه تادیه شده باید حداکثر ظرف مدت پانزده روز به سرمایه‌گذاران برگردانده شود.
- ورقه تعهد سهم شامل چه مواردی می‌شود؟
با «ورقه تعهد سهم»، تعهد پذیرهنویسی تحقق مییابد که این امر از قانون فرانسه اقتباس و در لایحه قانونی 1347 ذکر شده است. این ورقه پذیره‌نویسان را قادر میسازد تا اطلاعاتی درباره شرکت کسب کنند. بر طبق ماده 13 لایحه قانونی 1347 ورقه تعهد سهم مشتمل بر این موارد است: «سرمایه شرکت. نام بانک و شماره حسابی که مبلغ لازم توسط پذیره‌نویسان باید به آن حساب پرداخت شود.
تعداد سهام، مبلغ اسمی آن و همچنین مبلغی که در موقع پذیرهنویسی باید پرداخت شود. هویت و نشانی کامل پذیره‌نویس. نام، موضوع و مرکز اصلی. مدت زمان تشکیل شرکت. شماره و تاریخ اجازه انتشار اعلامیه پذیرهنویسی و مرجع صدور آن و سرانجام درج اینکه پذیره نویس باید مبلغ پرداخت نشده سهام مورد تعهد را مطابق با مقررات اساسنامه شرکت پرداخت کند».
