دنیای بورس: هفته گذشته شاخص کل بورس تهران با افت 1.4 درصدی مواجه شد که بر خلاف انتظارات فعالان در ابتدای هفته بود. علت اصلی این تفاوت رفتار، فروشندگان بالقوه‌ای بودند که پیشتر نیز به آنها اشاره شده بود و در قیمت‌های مثبت با شناسایی سود یا حداقلی از زیان سرمایه خود را نقد کردند. اما برای تحلیل سهام در هفته جاری باید بازارها را از زوایای متفاوتی بررسی کرد.
پیش‌بینی تحلیلگران از این هفته بورس
با وجود افت هفتگی شاخص کل، برای این هفته پیش‌بینی‌ها مایوس‌کننده نیست و تحلیلگران و فعالان بورسی انتظارات نسبتا مثبتی از روند این هفته قیمت‌ها دارند. هرچند تعداد افرادی که روند صعودی را برای معاملات بورس در هفته جاری پیش‌بینی کرده‌اند کاهش یافته، اما همچنان از نگاه بورس‌بازان افت قیمت‌ها دور از انتظار است (آخرین نظرسنجی دنیای بورس را بخوانید).
دو تفاوت بازیگران امروز سهام
یکی از مهم‌ترین متغیرهایی که همواره باید از سوی یک معامله‌گر رصد شود، بازیگران فعال آن بازار است. به عبارت دقیق‌تر، اینکه چه کسانی در شرایط فعلی در بورس تهران فعال هستند بر روند فعلی و آتی قیمت‌ها اثرگذار است و بدون تحلیل این موارد، افراد دچار خطا در سرمایه‌گذاری می‌شوند. این مساله برای همه بازارها صادق است؛ مثلا در بازار ارز اگر میزان فعالیت عوامل بانک مرکزی که به «بازارساز» شهرت دارد توجه نشود، بسیاری از خریداران یا فروشندگان دلار دچار زیان می‌شوند. در بازار سهام نیز طی هفته‌های اخیر شاهد تغییرات مهمی در آرایش معامله‌گران هستیم.
به دنبال موج پرشتاب افراد تازه‌وارد به بورس تهران، به در اواخر تابستان، روند قیمت‌ها در بورس یک‌دست شده بود؛ شامل صف‌های دسته‌جمعی خرید یا فروش. اما طی یکی، دو هفته اخیر کمتر چنین رویکرد دسته‌جمعی در کل بازار سهام دیده می‌شود. این مساله نشان‌دهنده یک تغییر مهم و آن هم خروج یا حداقل عقب‌نشینی بخش مهمی از تازه‌واردهاست. بنابراین نخستین تغییر مهم در ترکیب بازیگران امروز سهام خروج «هیجانی‌ها» از بازار است که کاهش صف‌ها چه به صورت خرید و چه فروش نشانه آن است.
در چنین شرایطی برخی انتظار داشتند سهامداران با نگاه بنیادی ارزشی وارد معاملات شوند و فعالیت بیشتری داشته باشند. اما بنا به شواهد متعدد هنوز فعالیت چشم‌گیری از سوی این دسته دیده نمی‌شود و به نظر می‌رسد با وجود خروج معامله‌گران هیجانی، هنوز افرادی که به مسائل بنیادی ارزشی کمتر توجه دارند فعال‌ترند. مثلا همین هفته گذشته، شاخص کل هم‌وزن بر خلاف شاخص کل روند صعودی داشت و رشد 1.3 درصدی را تجربه کرد. همچنین، موج‌های خریدی که در سهام با انتظار افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها شکل گرفت و معاملات آنها را رونق بخشید نشان داد که هنوز فعالیت بورس‌بازان با نگاه بنیادی ارزشی چندان جدی نیست.
رفتار بازیگران سهام از آنجا مهم می‌شود که اگر بدانیم قرار است ترکیب فعالان بورسی عوض شود، باید استراتژی سرمایه‌گذاری خود را تغییر دهیم. طبیعی است که غلبه نگاه بنیادی ارزشی، سهام جذاب از نگاه این گروه را رونق می‌بخشد و در مقابل، غلبه نگاه رشدی یا احتمالا موج‌سواری‌های کوتاه‌مدت منجر به جذابیت سهام مورد توجه سفته‌بازان خواهد شد.
بازار سهام در بزنگاه پاییزی
در چنین شرایطی، پرسش اینجاست که الگوی پیش روی سهام چیست و چه عواملی می‌توانند آن را تغییر دهند. از آنجا که بازارها به تجربه‌های اخیر بیش از سابقه‌های بلندمدت توجه می‌کنند، وضعیت فعلی بازار سهام با رکود نیمه دوم 97 بیشتر مقایسه می‌شود. در آن زمان پس از اوج‌گیری شاخص کل در مهر، شاهد عقب‌نشینی قیمت‌ها تا اوایل اسفند بودیم. بسیاری از فعالان امروز نیز ممکن است چنین الگویی را برای رفتار بورس تهران متصور شوند.
اما نکته اینجاست که اولا الگوها حتی اگر تکرار گذشته باشند، معمولا در بازه کوتاه‌تری اتفاق می‌افتند. مثلا اگر جهش ارزی که در سال 90 و 91 رخ داد و بازارها به تدریج با آن هماهنگ شدند، در سال 97 تکرار شد، شاهد بودیم بازارها بسیار سریع‌تر با صعود دلار رشد کردند و حتی در برخی موارد بیش‌واکنشی‌هایی نیز رقم خورد. ثانیا اینکه بی‌توجهی به متغیرهای اثرگذار باعث می‌شود خطای تشخیص رخ دهد. به این معنا که اصلا الگوی گذشته تکرار نشده، امری که بارها و بارها برای فعالان بورسی تجربه شده است.
مهم‌ترین تفاوت دوره فعلی با پاییز 97 وضعیت بازار جهانی و نرخ دلار است. در آن زمان، دلار از اوج حدود 18 هزار تومانی شروع به عقب‌نشینی کرد و تا زیر 10 هزار تومان نیز تا پایان پاییز رسید. اکنون اما ثبات نسبی بر بازار ارز حاکم است و حتی برخی با توجه به نزدیک شدن به اواخر پاییز انتظار افزایش نسبی دلار را دارند. همچنین بازار جهانی در آن زمان تحت تاثیر تنش‌های مربوط به جنگ تجاری به شدت افت کرد و اکنون، اگر نگوییم که متاثر از مذاکرات تجاری چین و آمریکا صعودی شده، حداقل در وضعیت باثباتی به سر می‌برد. پس اگر به جزئیات توجه نشود و فقط رفتار شاخص کل مبنای تصمیم‌گیری قرار گیرد، احتمالا با خطا مواجه می‌شویم.
اما برگردیم به اینکه چه عواملی می‌توانند روند قیمت‌ها و رفتار بازیگران در بازار سهام را تغییر دهند. در حوزه قیمت جهانی کامودیتی‌ها و نرخ دلار که بعضی انتظارات افزایشی شکل گرفته است می‌تواند در صورت محقق شدن، بنیادی‌کاران ارزشی را به فعالان بورسی به طور موثرتری اضافه کند. این مساله می‌تواند بر سهام گروه‌های کالایی سهام اثر مثبتی گذاشته و شاید تغییر معادلاتی را برای شاخص کل (نماد سهام بزرگ) و شاخص هم‌وزن (نماد سهام کوچک) رقم بزند.
مساله بعدی که باید به آن توجه شود، ارائه بودجه از سوی دولت به مجلس تا پایان پاییز است که یکی از گمانه‌زنی‌های مهم آن، افزایش قیمت حامل‌های انرژی و پایان دادن به معافیت‌های مالیاتی است. این مساله می‌تواند به شرکت‌های کالایی بورس در کوتاه‌مدت از بُعد هزینه‌ای فشار بیاورد. مساله‌ای که فعالیت بنیادی‌کارهای ارزشی بورس را محدودتر نیز می‌کند. پس اگر قرار باشد رونقی در سهام شکل بگیرد، احتمالا در گروه‌هایی است که انرژی‌بری کمتری دارند.
در سوی دیگر، دو ریسک سیستماتیک برای بورس وجود دارد یکی بحث نرخ بهره و دیگری بحث سیاست خارجه است. این ریسک‌ها هر دو می‌توانند در جهت مثبت عمل کنند. اخیرا برخی منابع از کاهش نرخ بهره برخی بانک‌های دولتی از 18 به 15 درصد خبر داده‌اند که در صورت واقعی شدن این اتفاق، می‌توان تغییر محسوسی در آرایش سرمایه‌گذاران شاهد بود. در این شرایط، احتمال ورود موج جدیدی از افراد تازه به بورس تقویت می‌شود که البته از نگاه بنیادی نیز با توجه به بالا رفتن نسبت قیمت به درآمدها از مدل‌های ارزشگذاری توجیه‌پذیر است. در حوزه سیاسی نیز با توجه به آنکه بورس تهران مفروضات بدبینانه را پیش‌خور کرده، هرگونه تحول مثبتی می‌تواند موج خرید جدیدی را ایجاد کند. این مورد نیز عمدتا با حضور معامله‌گرانی است که کمتر به عنوان بنیادی‌کار ارزشی شناخته می‌شوند. مساله پایانی به بحث افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها برمی‌گردد که می‌تواند موج‌های صعودی را از سوی بازیگران فعال کنونی بورس تهران رقم بزند. شفاف‌سازی خساپا را در این خصوص بخوانید.
ابهام تعرفه‌ای در جنگ تجاری
در سوی دیگر، بازار جهانی پایان هفته گذشته را اخبار ضد و نقیض از مذاکرات تجاری پشت سر گذاشت. روز پنجشنبه مقامات چینی و آمریکایی اعلام کردند روند مذاکرات خوب پیش می‌رود و قرار است تعرفه‌های اعمالی روی واردات کالاها برگردد. خبری که باعث جهش قیمت کامودیتی‌ها شد؛ اما روز جمعه مجدد دونالد ترامپ از بی‌تمایلی برای تغییر در وضعیت تعرفه‌ها سخن گفت که باعث بازگشت نسبی قیمت‌ها شد. هرچند برآیند انتظارات از روند مذاکرات چین و آمریکا مثبت است، اما باید توجه کرد که این مساله همچنان مهم‌ترین ریسک بازار جهانی کالاها محسوب می‌شود.
آخرین قیمت نفت برنت: 62.6 دلار بر بشکه (رشد هفتگی 1.5 درصدی)
آخرین قیمت مس: 5922 دلار بر تن (رشد هفتگی یک درصدی)
آخرین قیمت روی: 2493 دلار بر تن (افت هفتگی 1.2 درصدی)
آخرین قیمت سرب: 2112 دلار بر تن (افت هفتگی 2.4 درصدی)
آخرین قیمت آلومینیوم: 1807 دلار بر تن (رشد هفتگی یک درصدی)
آخرین قیمت طلا: 1460 دلار بر اونس (افت هفتگی 3.4 درصدی)
رویدادهای خبری از نگاه «دنیای بورس»
الف) کلان: تحولات جدید در جهان بسیاری از رهبران اروپایی را به این نتیجه رسانده که باید در عصر جدید اروپا روابط خود با روسیه و چین را جدی بگیرد. امانوئل مکرون از جمله رهبرانی است که در کنفرانس G7 هم از لزوم این تغییر رویکرد در جهان جدید با تاکید در عصر پساترامپیسم سخن گفته بود. وی در مصاحبه اخیرش با «اکونومیست» دوباره احتمال ناپدیدشدن اروپا را مطرح کرده و در خصوص علائم مرگ مغزی تائو هشدار داده است.
در رویداد دیگری، خبرگزاری ها از اصابت ۱۷ فروند موشک به پادگانی در موصل عراق خبر دادند. در فضای مجازی مدعی شده اند که پادگان مذکور محل استقرار نیروهای آمریکایی شرکت کننده در ائتلاف به اصطلاح ضد داعش آمریکا است.
برخی از ادعاها از جلسه بسته سازمان انرژی اتمی که بدون حضور خبرنگاران پنج شنبه برگزار شد حکایت از این دارد که آژانس استدلال ایران درباره اخراج یکی از بازرسان این سازمان را قبول نکرده است. براساس گزارش خبرگزاری «مهر» حتی یک بازرس ارشد آژانس بینالمللی انرژی اتمی در نشست غیرعلنی آژانس که پشت درب‌های بسته در وین برگزار شده، در ادعایی به دیپلمات‌ها اعلام کرده است که ایران از اعلام تلاش‌های خود برای کشف منابع اورانیوم طفره رفته است. با این وصف خبرگزاری «فارس» رویکرد مثبتی از جلسه آژانس درباره ایران منتشر کرد. همچنین صدراعظم آلمان می‌گوید اروپا هنوز درباره اقدام جدید ایران در قبال برجام تصمیمی نگرفته است. آلمان، بریتانیا و فرانسه پیش تر درباره گام چهارم کاهش تعهدات هسته ای کشورمان از ایران خواسته بود به شرایط قبل باز گردد. چین و روسیه هم با موضوع درک ایران در این خصوص عامل اصلی تصمیم ایران در قبال برجام را تحریم های یکجانبه امریکا دانستند. پیش تر حسن روحانی، رئیس جمهور کشورمان در مراسم افتتاح کارخانه نوآوری از اجرای گام چهارم طبق وعده های قبلی از روز چهارشنبه 15 آبان ماه خبر داد. به گفته رئیس جمهور گام چهارم همچنان زیر نظر آژانس است و همانند گام‌های قبلی قابل بازگشت است. حالا با این تصمیم، بالاخره سایه ابهام گام چهارم هم از بازار سهام برداشته شد.
درحالی که بی تکلیفی در خصوص لوایح FATF به نوعی عادی شده بود و به نظر نمی رسید که تحولی در این خصوص اتفاق بیفتد، محسن رضایی، دبیر مجمع تشخیص مصلحت از پاسخ دولت به پرسش های مجمع در این باره خبر داده است. آیا اتفاق جدیدی در راه است؟
درحالی که چند روز پیش موضوع افزایش سرمایه از ناحیه تجدید ارزیابی دارایی ها و محدودیت های ان مورد بحث بود و حتی بانک مرکزی از در این رابطه با لحاظ ملاحظاتی مواردی این موضوع را به طور تلویحی مورد تایید قرار داد که مسئولان بورس همان موقع تاکید کردند باید در انتظار اصلاحیه قانون مالیات های مستقیم و ابلاغ آن توسط سازمان امور مالیاتی بود که تعیین کننده شرایط حایز اهمیت در این زمینه است. حالا اما شاپور محمدی، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار از مذاکره با مسئولان بانک مرکزی برای اعمال معافیت های بانک ها از این ناحیه خبر داده است.
ب) صنایع: برخی خبرگزاری ها از لغو موقت مجوزی خبر می دهند که عمر آن تنها به چند روز نکشید. به نظر این رسانه ها پس از مجوز ترخیص خودروهایی دپویی در گمرک حالا اما خبر لغو ممکن است جدی تر شود. همچنین ایمیدرو درحال تدوین طرح جامع سرب و روی است، این موضوع را مدیرعامل تهیه و تولید مواد معدنی با طرح 3 برنامه در بخش سرب و روی کشور تایید کرده است. در همین حال با فعال شدن رمز دوم یکبار مصرف از ابتدای دی ماه که به گفته مدیران بانک مرکزی از این تاریخ اجرایی می شود، حالا خبر رسیده که 30 بانک در این خصوص اقدام کرده اند.
ج) شرکت ها: فروش اعتباری محصول‌های ایران‌خودرو که از فردا آغاز می‌شود، تا زمان تکمیل ظرفیت ادامه دارد. سه محصول ایران‌خودرو در این طرح فروش اعتباری عبارتند از پژو پارس سال، پژو ۴۰۵ دوگانه سوز و پژو ۲۰۶ صندوقدار. در همین حال اردشیر سعدمحمدی، مدیرعامل شرکت مس در پنل تخصصی «نقش دولت در تسهیل و توسعه درآمدهای غیرنفتی» در حاشیه پانزدهمین نمایشگاه ایران کان مین گفت: تا پایان سال ۹۸ ظرفیت ذوب مس کشور به ۴۰۰ هزار تن می‌رسد.