تجارت فردا: فولاد از جمله کالاهایی است که در فهرست کالاهای تحریمی از سوی آمریکا قرار گرفته و تلاش شده از این طریق یکی از مجاری ارزآوری کشور مسدود شود؛ اما تولیدکنندگان ایرانی راه خود را به بازارهای هدف صادراتی پیدا کرده و راهکارهایی اتخاذ کرده‌اند تا بتوانند با گذشت زمان، برنامه‌های خود را در عرصه تولید و افزایش ظرفیت پیش ببرند. حمیدرضا عظیمیان، مدیرعامل فولادمبارکه اصفهان می‌گوید اگرچه صادرات غیرنفتی این روزها به سیاست گره خورده است، اما راهکارهایی همچون افزایش فروش در بازار داخل و نیز صادرات ورق‌های فولادی از سوی سایر شرکت‌ها را به کار بسته‌ایم تا بتوانیم به موازات تحریم‌ها، همچنان در پروسه ارزآوری نقش‌آفرینی کنیم. حمیدرضا عظیمیان، مدیرعامل فولادمبارکه در گفت‌وگویی موانع و مشکلات ناشی از تحریم‌ها را در صنعت فولاد تشریح کرد.
در ۱۸ ماه گذشته صادرات غیرنفتی در ایران چالش‌های بسیاری داشته است، اگر بخواهیم فراز و فرودهای صادراتی حوزه فولاد را در این مدت مرور کنیم، لازم است به چه نقاطی اشاره و بر آن تمرکز کنیم؟
صادرات غیرنفتی امروز بیشتر به سیاست گره خورده است؛ به این معنا که در حوزه صادرات امروز مباحث متفاوتی مطرح است و در کشور، کیفیت و قیمت و قوانین تجارت جهانی مساله‌ای است که در رتبه بعدی مورد توجه قرار می‌گیرد. در واقع، آنچه در شرایط کنونی اقتصاد ایران، بیشتر بر صادرات اثر گذاشته و میزان صادرات و کشورهای هدف صادراتی را تحت‌الشعاع خود قرار داده است، موضوع تحریم است. در واقع صادرات در کشور متاثر از تحریم‌هاست که با کاهش مواجه شده است؛ ضمن اینکه عملیات بانکی، مساله حمل‌ونقل، بیمه و ضمانت صادرات نیز از مسائل سیاسی و روابط ایران با سایر کشورهای دنیا تاثیر می‌گیرد و بیشتر تاثیرات روی آمارهای صادراتی آنجا خود را نمایان می‌کند.
به هر حال برآوردها نشان می‌دهد که در پنج سال آینده، شرکت فولادمبارکه به‌عنوان صاحب تکنولوژی، در کنار سایر فولادسازان بزرگ دنیا مطرح خواهد شد؛ اگرچه محدودیت‌های ناشی از تحریم، کار ما را سخت کرده است؛ به نحوی که در مهر سال ۹۷ طی اطلاعیه‌ای، شرکت فولادمبارکه در لیست تحریم‌ها قرار گرفته است و این امر، این شرکت و طرف‌های تجاری را برای مدت دو تا سه ماه با شوک روبه‌رو کرده بود و باعث شد فولادمبارکه تنها به ۶۵ درصد از اهداف صادراتی خود دست پیدا کند.
در عین حال، فشارهای اقتصادی و تحریم‌ها باعث شده سایر صنایع کشور مانند خودروسازها نیز به موازات فولادسازان با مشکل روبه‌رو شوند و کشورهای صاحب قدرت نیز منتظر هستند تا صنایع ما متوقف شود؛ این در شرایطی است که توقع دولت و مسوولان از شرکت توانمند فولادمبارکه تسلیم شدن نیست؛ همان‌طور که فولادمبارکه نیز پس از این فرآیند، تسلیم نشده و راه پیشرفت را در پیش گرفته است. این درحالی است که پس از تحریم، فولادمبارکه راهکارهای جدید را مورد بررسی قرار داده است که بر مبنای آن، توانسته با فروش داخلی خوب و سودآوری، خلأ صادرات را جبران کند.
براساس آمارهای رسمی که از سوی شرکت استخراج شده است، شرکت فولادمبارکه توانسته در ۶ ماه سال ۹۸ به اندازه کل سال ۹۷ فروش داخلی داشته باشد. از سوی دیگر، این شرکت تلاش کرده گام‌های جدی دیگری در این میان بردارد تا افت صادرات خود را جبران کند. در این راستا دستیابی به محصولات استراتژیک جدید، سودآوری، تامین منابع شرکت و در دستور کار قرار گرفتن پروژه نورد گرم ۲ از جمله کارهایی بوده که توانسته فولادمبارکه را در مسیر توسعه و پیشرفت خود، به پیش براند. به هر حال، مدیران صنعت باید امید و نشاط را به کشور پمپاژ کنند تا از این پیچ خطرناک عبور کنیم.
از سوی دیگر، امروزه فولادسازان بزرگ مانند فولادمبارکه با چالش جدی عدم تامین مواد اولیه از جمله کنسانتره و گندله مواجه هستند؛ اگرچه مدیران گذشته با خرید بلوک عمده شرکت توسعه معادن تصمیم گرفته بودند تامین مواد اولیه را تضمین کنند اما امسال این تدبیر کارساز نیست و شرکت‌های معدنی با دو رویکرد دیگر راه خود را ادامه می‌دهند؛ بر این اساس شرکت‌های معدنی یا فولادساز شده یا برای ارزآوری بیشتر راه صادرات را در پیش گرفته‌اند. در این میان، در ۶ ماه گذشته طی جلسات مختلف با فولادسازان و وزارت صمت درخواست شد این رویکرد تغییر کند اما این رویکرد تغییرپذیر نیست و همچنان معدنی‌ها و فولادسازان بر سودآوری خود پافشاری می‌کنند.
صادرات در بخش فولاد اکنون با چه چالش‌هایی دست و پنجه نرم می‌کند؟
اصلی‌ترین واحد فولادی کشور که فولادمبارکه است، تحریم شده و عملیات بانکی، حمل‌ونقل، کشتیرانی و امکان جابه‌جایی پول و نقل‌وانتقالات مالی برای آن در حاشیه تحریم ممنوع شده است؛ بر این اساس ما قابلیت رقابت خود را از دست داده‌ایم. بنابراین تحریم‌های بین‌المللی در حوزه صنعت فولاد که اتفاقا فولادمبارکه را هم نشانه گرفته است، سبب شده تا مجموعه فعالیت‌ها و رشدهایی که این شرکت معظم طراحی کرده بود، با کندی مواجه شود و همین امر، چالش‌های بسیاری را پیش‌روی صادرکنندگان قرار داده است.
اکنون که یک سال از حضور شما در فولادمبارکه می‌گذرد و تقریبا از بدو ورود نیز با چالش تحریم فولاد از سوی تحریم‌کنندگان و آمریکایی‌ها مواجه شدید. آیا توانسته‌ا‌ید تدابیری را به کار ببندید که شرکت فولادمبارکه که یکی از لیدرهای تولید و صادرات فولاد در ایران است، بتواند به مسیر خود با قدرت بیشتری ادامه دهد؟
اگر ما خودمان نتوانستیم صادر کنیم، اما تلاش کردیم به شرکت‌هایی که صادرکننده ورق فولادی هستند کمک کنیم تا بتوانند تولید و صادرات خود را افزایش دهند. بنابراین شرکت فولادمبارکه غیرمستقیم در پروسه صادرات نقش‌آفرینی کرده و شرایطی را به وجود آورده که اگر خودش هم نتواند به‌صورت مستقیم به دلیل تحریم‌ها صادرات انجام دهد، صادرات محصولات فولادی دیگر را تقویت کند. در واقع این تولیدکنندگانی که از محصولات فولادمبارکه استفاده می‌کنند، در حوزه‌هایی همچون تولید بشکه‌های فلزی و مواردی از این دست مشغول به کار بوده که مورد حمایت قرار گرفته‌اند تا فولادمبارکه بتواند غیرمستقیم اقدام به صادرات محصولات خود کند.
ارزآوری واحدهای فولادی از جمله فولادمبارکه در یک سال و نیم گذشته چه میزان بوده و چقدر از آن رفع تعهد ارزی شده است؟
ارزبری برای قطعات و واحدهایی که نیاز داریم، بین ۱۰۰ تا ۱۲۰ دلار در هر تن است که ما بخشی از نیازهای خود را از طریق فروشندگانی که در بازار هستند، تامین کرده‌ایم و در این رابطه نیز مشکل نداریم؛ چراکه بانک مرکزی کمک کرده تا نیازهای ارزی ما برای تامین کالاهای مورد نیاز خطوط تولید تامین شود. البته ارزآوری فولادمبارکه به لحاظ صادراتی که صورت داده است، کاملا مشخص است، اما به هر حال به‌دلیل برخی مسائل، امکان اعلام رقم دقیق صادرات فولادمبارکه وجود ندارد.
به لحاظ حضور ایران در بازارهای هدف صادراتی آیا در این مدت تغییری در بازارها مشاهده می‌کنیم و به‌طور کلی برنامه برای حضور در بازارهای جدید صادراتی چیست؟
تغییرات جزئی در واقع ایجاد شده است چراکه صادرات به مقصد اروپا نیز با تغییراتی مواجه شده است؛ البته ما به‌صورت کلی مشکلاتی را مرتبط با صادرات محصولات خود به کشورهای مختلف دنیا داریم؛ اما تلاش کرده‌ایم از طریق مذاکره و همکاری و هماهنگی با کشورهای همسایه خود، بتوانیم محصولات خود را صادر کنیم.
به بازار جدیدی راه پیدا نکرده‌اید؟
خیر، هنوز به‌صورت جدی وارد حوزه حضور در بازارهای هدف جدید صادراتی نشده‌ایم؛ این در شرایطی است که فولادمبارکه، محصولاتی را تولید می‌کند که کاملا منطبق براستانداردهای روز اروپایی است و مشکلی در این زمینه وجود ندارد؛ به این معنا که اگر صادرات به لحاظ مسائل تحریمی با مشکل مواجه نمی‌شد؛ به‌طور قطع بازار مناسبی در اروپا برای کالاهای تولیدی و محصولات صادراتی فولادمبارکه وجود داشت. در بازارهای اطراف و همسایگان در شرق و غرب کشور نیز با تلاش حضور خواهیم داشت.
چشم‌انداز صادرات فولاد در سال‌جاری را چگونه ترسیم کرده و چه پیش‌شرط‌هایی را برای آن تصویر کرده‌اید؟
مهم‌ترین شرط در صادرات فولاد فارغ از محدودیت‌هایی که در عرصه بین‌المللی برای برخی شرکت‌های تولیدکننده فولاد ایجاد شده آن است که تولید کیفی بوده و از استانداردهای جهانی برخوردار باشد. در این میان حتی ممکن است تولید برخی شرکت‌های ایرانی برای صادرات، از کیفیت لازم برخوردار نباشد یا برخی ممکن است توان صادرات نداشته باشند؛ اما فولادمبارکه همه این عوامل را برای تولید کیفی و صادرات دارد؛ اما مشکل اصلی فولادمبارکه این است که در تیررس تحریم قرار گرفته است و متاسفانه نمی‌تواند تولیدات خود را صادر کند؛ این درحالی است که تا پایان سال چشم‌اندازی برای تغییر در این شرایط متصور نیستیم؛ اما ما تولیدمان را افزایش خواهیم داد؛ به این معنا که تولید ما در ۶ ماه ۹۸ نسبت به برنامه از پیش تعیین شده، حدود ۵ تا ۷ درصد در بخش‌های مختلف، اضافه شده است و در ۶ ماه اول نسبت به کل سال ۹۷ نیز، افزایش تولید داشته‌ایم؛ به نحوی که در نیمه اول سال‌جاری، ۲۰ هزار میلیارد تومان فروش داخلی صورت گرفته که تا پایان سال از مرز ۳۵ هزار میلیارد تومان عبور خواهیم کرد. اما از نظر تناژ، با چند درصد رشد در سال‌جاری نسبت به سال گذشته مواجه هستیم که این وضعیت مناسبی را برای فولادمبارکه رقم زده است.
به هر حال در پروسه تولید و تامین بازار داخلی، شرکت‌های گروه فولادمبارکه تلاش می‌کنند تمامی «نیازهای داخلی» از ساختمان تا صنعت خودرو و لوازم خانگی را پوشش دهند. فولادمبارکه توجه ویژه‌ای به پاسخگویی به نیاز بازار داخل داشته و دارد و به همین منظور این شرکت برای سال ۹۸ نوید تولید محصولات با کمیت و کیفیت بالا را به صنعت فولاد کشور داده است. در واقع یکی از چالش‌هایی که امروز در این قطب صنعتی کشور تبدیل به فرصت شده است وجود تحریم‌ها بود که با تکیه بر خودباوری و دانش فنی مجموعه‌های داخلی برای بومی‌سازی برخی قطعات توانستیم از سد تحریم‌ها عبور کنیم.
فولادمبارکه با بومی‌سازی و حمایت از ساخت تجهیزات در داخل کشور، نیازهای خود اعم از کالاهای مصرفی و قطعات یدکی را تامین کرده و با همین رویکرد به پیش می‌رود. با همین رویکرد هم خوشبختانه به همت همه همکاران، به‌رغم همه مشکلاتی که به واسطه تحریم‌ها برای تامین بخشی از اقلام و مواد اولیه در مسیر تولید فولادمبارکه به‌وجود آمده است، توانستیم گام‌های ارزشمندی از ابتدای سال برداریم و رکوردهایی در بخش‌های نورد گرم، نورد سرد، فولاد سبا و آهن‌سازی به ثبت رساندیم. پس از نام‌گذاری سال ۹۸ از سوی مقام معظم رهبری به‌عنوان سال رونق تولید، یکی از سازمان‌هایی که براساس سوابق درخشانش انتظار می‌رود به این شعار جامه عمل بپوشاند، شرکت فولادمبارکه اصفهان بود.
فولاد به‌عنوان یکی از کالاهای اساسی توسعه و پیشرفت کشورها محسوب می‌شود و در نتیجه فولادسازان می‌توانند به رونق تولید کمک فراوانی کنند. شرکت فولادمبارکه به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده ورق‌های فولادی در خاورمیانه و شمال آفریقا و بزرگ‌ترین تولیدکننده آهن اسفنجی در جهان با هدف‌گذاری‌های صورت گرفته تلاش کرده در تمامی بخش‌ها به رونق تولید کمک کند، به‌طوری‌که افزایش ظرفیت تولید این شرکت از ۴/ ۲ میلیون تن به بیش از ۱۰ میلیون تن در سال‌های گذشته، تولید پایدار و اشتغال را در پی داشته و این امر مصداق واقعی «رونق تولید» است که در این شرکت عملیاتی شده است.
فولادمبارکه در تولید ناخالص داخلی کشور سهم یک درصدی و در تولید ناخالص بخش صنعت سهم ۵ درصدی را دارد و در زنجیره تامین، حدود ۳ هزار شرکت، تامین کالا و خدمات را برای فولادمبارکه بر عهده دارند. این در شرایطی است که زمانی که صحبت از تولید و توسعه می‌شود، منظور تولید پایدار و توسعه‌ای است که ضمن ایجاد اشتغال، درآمد و تولید ناخالص ملی بتواند در حفظ و نگهداری محیط‌زیست، مسوولیت‌پذیر و تاثیرگذار باشد که فولادمبارکه در این زمینه با سرمایه‌گذاری قابل‌توجه در کاهش مصرف آب و انرژی گام موثری برداشته و در عین حال برای توسعه زیرساخت‌های منطقه‌ای با کمک به ساخت شبکه جمع‌آوری فاضلاب و تصفیه‌خانه‌های پساب شهرهای همجوار اقدامات ارزنده‌ای برای مردم منطقه انجام داده است.
برنامه‌های آتی فولادمبارکه اصفهان برای رشد و توسعه فعالیت‌ها در چه مواردی متمرکز شده است؟
فولادمبارکه اصفهان گام‌هایی برای توجه به توانمندی تولید داخلی در صنعت فولاد برداشته است؛ اولین بخش از فعالیت فولادمبارکه برای توجه هرچه بیشتر به توانمندی‌های تولیدکنندگان داخلی در صنعت فولاد، برگزاری نمایشگاهی بود که در دی سال ۹۷ با حضور تولیدکنندگان آهن و فولاد در کشور رخ داد و ثمرات بسیار ارزشمندی برای بخش صنعت کشور به‌جای گذاشت؛ در عین حال برای اینکه بتوان دستاوردها و به‌طور کلی برگزاری این نمایشگاه را از حالت تبلیغی و نمایش خارج کرد، کمیسیونی به‌طور دائم در فولادمبارکه تشکیل شده که ماموریت اصلی آن، این است که بتواند بومی‌سازی صنعت فولاد را با بهره‌گیری از توان داخلی، گسترش دهد.
بر این اساس، جلساتی هم تشکیل شده و بعد از اتمام نمایشگاه نیز، ۴۵ شرکت و شخص حقیقی برای تامین برخی قطعات و تجهیزات مورد نیاز فولادمبارکه، اعلام آمادگی کرده‌اند. بر این اساس برنامه‌ریزی‌هایی درحال انجام است که بر مبنای آن بتوان به‌صورت دائم با این تولیدکنندگان وارد تعامل شده و نقش حمایتی از تولیدات آنها را صورت داد؛ به نحوی که در شرایط تحریمی، از توان داخلی تولیدکنندگان تجهیزات مورد نیاز صنعت فولاد بهره‌برداری شده و قراردادهایی برای سرمایه‌گذاری منعقد شود که بتوان اهداف بومی سازی را پیش برد.
از سوی دیگر، با تولیدکنندگان داخلی تجهیزات شریک شده‌ایم تا بتوان در راه بومی‌سازی تجهیزات داخلی به موازات حمایت از تولیدکنندگان ایرانی، گام‌های جدی برداشته شود؛ به نحوی که این تجهیزات در همه صنایع مورد استفاده قرار گیرد. از سوی دیگر، بنا داریم تا با مجموعه‌ای از پروژه‌های اطلاع‌رسانی در عرصه رسانه، این موضوع را اعلام عمومی کرده تا دوباره کاری صورت نگیرد؛ به این معنا که اگر فردی راهی را برای بومی سازی صنعت فولاد طی کرده، نتایج آن را در اختیار فولادمبارکه قرار دهد تا از تکرار جلوگیری شود و اگر فولادمبارکه هم اقدامات مثبتی در این راستا انجام داده، دستاوردهای آن را در اختیار سایرین قرار دهد تا بتوان با تمام توان، از بومی‌سازی در صنعت فولاد حمایت کرد.