دنیای بورس: روز گذشته سالن اجتماعات دوازدهمین نمایشگاه بورس، بانک و بیمه میزبان خبرنگاران حوزه بورس کالا در نشست خبری مدیرعامل این شرکت بود. نشست خبری حامد سلطانینژاد در ابتدا و پیش از جلسه پرسش و پاسخ با خبرنگاران بر پایه دو محور «اعلام عملکرد سال ۹۷» و «ارائه برنامه‌های سال ۹۸» آغاز شد و در پایان خبرنگاران سوالات خود را با وی در میان گذاشتند.
در این نشست مدیرعامل بورس کالا به تشریح مفهوم «بازار آتی یک روزه» به‌عنوان یکی از اهداف این بازار برای سال ۹۸ پرداخت؛ هرچند به نظر می‌رسد این مفهوم، مفهوم جدیدی است و با توجه به اینکه این بازار در بازههای زمانی «کوتاه‌مدت» و «میان مدت» تعریف شده، این سوال مطرح می‌شود که آیا در این زمینه تجربه مشابهی در بازارهای جهانی وجود دارد و اینکه اگر بازار آتی به‌صورت یک‌روزه باشد آیا در تضاد با ذات این بازار که بازاری آینده‌نگر با بازههای زمانی متفاوت است، نیست؟
سلطانینژاد در پاسخ گفت: بازار آتی یک‌روزه یک تجربه جهانی است و اکنون در بازار لندن قراردادهای آتی یک‌روزه وجود دارد و در بستر آن معاملات صورت می‌گیرد. در این زمینه تجربه مشابهی هم در بازار سهام وجود دارد به‌طوری‌که فعالان بازار در این بازار، یک دوره پیش‌‌گشایش دارند که به آن دوره، دوره مظنه‌گذاری می‌گویند، در این باره قبل از اینکه افراد وارد بازی واقعی عرضه و تقاضا شوند، مظنه‌های قیمت را با هم به رقابت می‌گذارند و فعال بازار در این بستر می‌تواند متوجه شود که مظنه بازار چه قیمتی است.
او در تکمیل توضیح‌های خود درخصوص این مفهوم گفت: بازار آتی یک‌روزه در واقع یک نوع مظنه‌گذاری برای بازار روز بعد (بازار فردا) است، به‌طوری‌که فعالان بازار در این بازار و این بستر متوجه خواهند شد که صنعتشان در روز آینده به کدام سمت پیش می‌رود. در بورس لندن این روند خیلی متداول است به‌طوری‌که اکثر معاملات این بازار در این قالب صورت می‌گیرد و در خیلی از بورس‌های دنیا مانند بورس دالیان هم این روند وجود دارد.
سلطانینژاد در ادامه از خبرنگاران و اصحاب رسانه خواست در این زمینه به بورس کالا کمک کنند و گفت: امکان‌سنجی این موضوع که آیا فعالان بازار به این روند بازار آتی یک‌روزه یا مظنه‌گذاری نیاز دارند یا خیر، یکی از موضوعاتی است که بورس کالا به دنبال پاسخگویی به آن است.
او در ادامه گفت: مطالعه مختصری در این زمینه از سوی بورس کالا صورت گرفته است، با این حال از کمک و همفکری خبرنگاران استفاده می‌کنیم. مدیرعامل بورس کالا در پاسخ به این سوال که بازار آتی در زمینه‌های فولاد و پتروشیمی به چه صورت خواهد بود و برای گسترش عملکرد بازار آتی در همه زمینه‌ها مانند فولاد و پتروشیمی و بخش‌های دیگر چه اقداماتی در نظر گرفته شده، گفت: راه‌اندازی بازار آتی در این رابطه در دستور بورس کالاست ولی در این زمینه، سیاست‌گذار صلاح دانسته که درخصوص بعضی از دارایی‌های پایه محدودیت‌هایی را وضع کرده و این محصولات را از لحاظ تنظیم بازار محدود کند که اگر آن محدودیت‌ها در بازار آتی هم وارد شود یک مقدار کار را پیچیده می‌کند و مانع از کشف قیمت موثر بازار آتی می‌شود، نمونه اخیر این موضوع، پیشنهادی است که از سوی بورس کالا عنوان شده که بازار گواهی سپرده مس را شامل می‌شود.
او در تکمیل صحبت‌های خود ادامه داد: برای اینکه بازار آتی راه‌اندازی شود، ابتدا باید یک بازار نقد مستمر وجود داشته باشد. اینکه به‌صورت هفتگی کالایی در بورس کالا عرضه شود ولی بازار آتی آن محصول به‌صورت روزانه باشد توجیه صحیحی ندارد و باید یک بازار نقد روزانه وجود داشته باشد تا بر مبنای آن یک بازار آتی روزانه به وجود آید.
بنابراین در ابتدا باید بازار گواهی سپرده به‌عنوان بازاری که معاملات هر روز می‌تواند در آن صورت گیرد به وجود آید، در این باره بورس کالا، روی کالای مس پیشنهاد چنین بازاری را ارائه داده که این پیشنهاد مورد موافقت سه ارگان «شرکت ملی صنایع مس»، «بورس کالای ایران» و «ایمیدرو» و همین‌طور قریب به اتفاق شرکت‌های تامین سرمایه کالای مس و فعالان بازار سرمایه قرار گرفته که هم بازار گواهی سپرده و هم بازار آتی برای محصولاتی مانند مس یا در بازار پتروشیمی روی محصولاتی مانند پی.وی.سی صورت پذیرد.
اتاق بازرگانی هم این را از فعالان بازار سرمایه بسیار پیگیری کرده است، بورس کالا هم تمایل دارد که این فضا شکل بگیرد؛ این در حالی است که دغدغه‌هایی هم از سوی سیاست‌گذار بازار وجود دارد که آنها را باید رفع کرد و بحث سهمیه‌بندی‌هایی که روی این کالاها وجود دارد نیز از دغدغه‌های دیگر این بازار است.
او در ادامه به موضوع تنظیم بازار این کالاها اشاره کرد و گفت: چنین عاملی مانع از راه‌اندازی یک بازار خوب برای گواهی سپرده و فیوچرز می‌شود، اخیرا هم با این پیشنهادها خیلی موافقت نشده است. سلطانینژاد در این نشست همچنین به اهم برنامه‌های سال ۹۸ بورس کالا اشاره کرد و گفت: توسعه دارایی‌های پایه روی ابزارهای فعلی از مهم‌ترین برنامه‌های بورس کالا در سال جاری است که شامل راه‌اندازی گواهی سپرده کالایی زیره و شمش طلا، راه‌اندازی قراردادهای آتی صندوق‌های کالایی و راه‌اندازی قراردادهای اختیار معامله صندوق‌های کالایی می‌شود.
به گفته وی همچنین توسعه ابزارهای مالی و اوراق بهادار مبتنی بر کالا همچون راه‌اندازی و انتشار اوراق خرید دین، راه‌اندازی معاملات به روش مناقصه، راه‌اندازی معاملات قرارداد آتی یک‌روزه و پیگیری تصویب دستورالعمل معاملات حق امتیاز از دیگر برنامه‌های بورس کالا است.
مدیرعامل شرکت بورس کالای ایران خاطرنشان کرد: گسترش و توسعه اندازه و عمق بازار و همچنین توسعه مشارکت با سایر نهادها از دیگر برنامه‌های بورس کالا است به‌طوری که در این حوزه قرار است تصویب ضوابط حمل‌و‌نقل بازارگاه‌های اینترنتی پیگیری شده و ضمن بهبود زیر‌ساخت اتصال به بانک‌ها و کارگزاران، در شیوه حمایت از پژوهش‌های دانشگاهی بازنگری می‌شود.
سلطانینژاد پشتیبانی و بهبود کیفیت خدمات ارائه شده به ذی‌نفعان را از دیگر برنامه‌های بورس کالا در سال ۹۸ عنوان کرد و ادامه داد: طراحی و استقرار سامانه تحت وب پذیرش مشتریان بازار (فیزیکی و مشتقه)، راه‌اندازی سامانه ارتباط با مشتریان CRM، مدیریت ریسک لحظه مشتریان در بازار مشتقه، رسیدگی الکترونیک به اعتراضات مشتریان، راه‌اندازی سامانه ثبت سفارش مستقیم و تنقیح و نشر قوانین و مقررات حاکم بر بورس کالای ایران از جمله آنهاست.
به گفته سلطانینژاد بهبود، ارتقا و یکپارچه‌سازی سیستم‌ها و سامانه‌ها که شامل یکپارچه‌سازی سامانه‌های عملیاتی، توسعه و بهبود سامانه نظارت بر بازار مشتقه، به‌روز‌رسانی قابلیت‌های سامانه معاملات بازار مشتقه، یکپارچه‌سازی نمادهای معاملاتی گواهی سپرده و ارتقای سامانه‌های عرضه، معاملات و پس از معاملات از دیگر برنامه‌های این شرکت در سال‌جاری است. مدیرعامل شرکت بورس کالای ایران توسعه سیستم‌های اطلاعات مدیریت، تقویت و مدیریت برند شرکت و توسعه تعاملات بین‌المللی را از دیگر برنامه‌های بورس کالا در سال ۹۸ دانست.
رکوردهای بزرگ برای ۹۷
به گفته وی در حوزه محصولات صنعتی و معدنی ارزش معاملات به ۳۲ هزار میلیارد تومان رسید که ارزش معاملات این حوزه نیز شکسته شد. در تالار محصولات کشاورزی نیز ارزش معاملات به یک هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان رسید که در این بخش طی نیمه دوم سال ۹۷ شاهد کاهش حجم معاملات به دلیل قرار گرفتن محصولات کشاورزی در نظام یارانه‌ای بودیم.
سلطانینژاد با بیان اینکه ارزش معاملات فرآورده‌های نفتی نیز با ثبت ارقامی جدید به ۲۲ هزار میلیارد تومان رسید، اظهار کرد: جمع بازار فیزیکی بورس کالا نیز طی سال گذشته ۸۸هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان ثبت شد که از نظر ارزش یک رکورد محسوب می‌شود. مدیرعامل بورس کالای ایران ادامه داد: در بازار مشتقه بورس کالای ایران ارزش معاملات به ۸۲ هزار میلیار تومان رسید این رقم در سال ۹۶ حدود ۶۵ هزار میلیارد تومان بود.
به گفته وی، یکی از بازارهای نوظهور بورس کالا، معاملات اوراق موازی استاندارد است که به تامین مالی شرکت‌ها کمک می‌کند و رقم معاملات این بخش نیز در سال ۹۷ حدود ۲ هزار میلیارد تومان بود. سلطانینژاد تصریح کرد: درحوزه گواهی سپرده کالایی نیز ۱۸۰۰میلیارد تومان ارزش معاملات را شاهد بودیم و در بخش صندوق‌های سرمایه‌گذاری کالایی نیز ارزش ۳هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان به ثبت رسید؛ به این ترتیب جمع کل ارزش بازار مالی ۷۷۰۰ میلیارد تومان بود که رکوردی جدید به شمار می‌رود.
مدیرعامل بورس کالای ایران اعلام کرد که با توجه به آمار ثبت شده در کل بازارهای بورس کالا طی سال ۹۷ در مجموع ارزش معاملات به ۱۷۸هزار میلیارد تومان رسید تا سهم ۳۹ درصدی ارزش کل معاملات بازار سرمایه به بورس کالا اختصاص یابد.
بازار مشتقه حرفه‌ای می‌شود
مدیر عامل بورس کالای ایران در ادامه این نشست درخصوص ادامه روند معاملات آتی سکه در بورس کالا اظهار کرد: در سال ۹۷ بازار نقدی سکه دچار التهابات دقیقه‌ای بود و قیمت مرجعی که بتواند مبنای مبادلات آتی قرار بگیرد وجود نداشت اما در سال جاری قرار است بازار آتی به‌صورت تخصصی تر و حرفه‌ای تر و با شکل جدید روی واحدهای صندوق‌های سرمایه‌گذاری کالایی راه‌اندازی شود.
به گفته وی در سال جاری فرصتی فراهم است که ابزارهای مشتقه را بر مبنای دارایی پایه توسعه دهیم لذا راه‌اندازی بازار مشتقه روی واحدهای صندوق سرمایه‌گذاری می‌تواند این بازار را به سمت حرفه‌ای شدن پیش ببرد. سلطانینژاد درخصوص آخرین وضعیت عرضه سیمان در بورس کالا گفت: در حوزه سیمان در سال ۹۶ شاهد دامپینگ قیمت سیمان و حضور واسطه‌ها در بازار سیمان بودیم به‌طوری که این بازار وضعیت مناسبی نداشت و پراکندگی جغرافیایی شرکت‌های تولید‌کننده سیمان نیز باعث شد که ارزش‌گذاری این محصول دچار مشکل شود لذا پیشنهاد شد که ارزش‌گذاری این محصول را به بورس کالا بسپاریم تا قیمت‌ها در مکانیزم بازار کشف شود.
وی ادامه داد: انجمن تولیدکنندگان سیمان و بورس کالای ایران پیشنهادی در این زمینه داده‌اند که اگرعرضه مستمر سیمان در بورس کالا انجام شود شاهد شفافیت بازار این محصول خواهیم بود. وی در ادامه به تکمیل زنجیره ارزش محصولات فولادی در بورس کالا اشاره کرد و افزود: باید کل زنجیره محصولات صنعتی در بورس کالا عرضه شود تا شاهد شفافیت معاملات کل زنجیره باشیم و بتوانیم در مورد بازار این محصولات به نتایج خوبی برسیم. به‌طوری که اگر صنایع پایین‌دستی بدانند که عرضه محصولات به‌صورت مستمر صورت می‌گیرد التهابات بازار کاهش می‌یابد.