دنیای اقتصاد: تجربه سیگنال‌های متضاد برای بازار نفت روز گذشته شکل جدی‌تری به خود گرفت. این سیگنال‌ها، دو روایت مختلف را برای آینده بازار نفت به همراه آورده‌اند. پس از طرح نگرانی از ریزش قیمت‌ها زیر سایه رشد مداوم شیل، اخیرا بار دیگر بازگشت نفت ۱۰۰ دلاری به بازار این کالا پیش‌بینی شده است.
این دو روایت متفاوت، با دخالت عوامل اثرگذار بر عرضه و تقاضای بازار نفت و غلبه گاه‌به‌گاه آنها بر یکدیگر مطرح می‌شود. دیروز انتشار خبری مبنی بر پیش‌بینی رشد روزانه ۸۰ هزار بشکه‌ای تولید نفت شیل در ماه مه و ثبت رکورد تولید 8.46 میلیون بشکه در روز، در حالی بر نگرانی رشد عرضه به بازار و فشار به قیمت‌ها دامن زد که انتشار یک گزارش از سمت بانک مریل لینچ، انتظار نفت ۱۰۰ دلاری را مطرح می‌کرد. روایت نخست که از اثرگذاری تولیدات شیل بر قیمت‌ها حکایت دارد، بر اساس دیدگاهی شکل می‌گیرد که عقیده دارد دوران نوسان قیمت نفت تا سطوح ۱۰۰ دلار و بیش از آن تمام شده است. آخرین‌باری که نفت بیش از ۱۰۰ دلار بر بشکه معامله شد، به سال ۲۰۱۴ باز می‌گردد.
اما از این سال به بعد و با وقوع انقلاب شیل، این دیدگاه در میان گروهی از کارشناسان شکل گرفت که با نقش‌آفرینی شیل در بازار نفت، استاندارد جدیدی (New Normal) شکل گرفته است که طبق آن قیمت نفت در درازمدت از ۵۰ دلار کمتر و از ۷۰ دلار بیشتر نخواهد بود و در این سطوح قیمتی تصحیح می‌شود. این دیدگاه روز گذشته و در مقطعی از روند معاملات بازار نفت، مشاهده شد.
هر بشکه نفت خام برنت که از هفته گذشته روی ۷۱ دلار بر بشکه ایستادگی می‌کرد، دیروز تحت‌تاثیر عواملی که می‌توان گفت «نزدیک شدن به چشم‌انداز رشد بیشتر تولید شیل» بر آن اثرگذار بوده، با افت مواجه بود. این نفت شاخص بازار در معاملات دیروز برای مقاطعی به کمتر از ۷۱ دلار بر بشکه رسید اما در ادامه، با بازگشت به مسیر رشد، تا لحظه تنظیم این گزارش (ساعت ۱۷:۳۰ به وقت تهران) روی قیمت 71.29 دلار بر بشکه قرار گرفت. به این ترتیب رفت و برگشت روز گذشته برنت می‌تواند نشانه‌ای از اثر رشد تولید شیل در بازار نفت باشد.
تولید این نوع نفت که در میادین نفت شیل جنوب آمریکا به تولید می‌رسد، با هزینه‌های سنگینی همراه بوده و هست. اما پس از انقلاب شیل این هزینه‌ها به شکل چشمگیری کاهش یافت و توان تحمل این نفت نامتعارف در برابر قیمت‌های ارزان را بالاتر برد. این افزایش توان عمدتا به رشد تکنولوژی تولید شیل، بازمی‌گردد. هرچند در برخی منابع هزینه سربه‌سری تولید هر بشکه نفت شیل تا ۳۰ دلار نیز عنوان می‌شود، اما هنوز این قیمت برای تمام تولیدکنندگان شیل مناسب نیست و عموم آنها برای تداوم حیات به کف ۵۰ دلار بر بشکه نیاز دارند.
از سویی، قیمت ۷۰ دلار بر بشکه برای تولیدکنندگان شیل بسیار مناسب ارزیابی می‌شود و در این سطح قیمتی، فعالیت آنها بیشتر می‌شود. همین افزایش فعالیت که نتیجه آن رشد عرضه است، خود عاملی برای فشار به قیمت‌ها و تعدیل تولید از سمت تولیدکنندگان شیل می‌شود. فلسفه New Normal در بازار نفت نیز به این چرخه بازمی‌گردد.
در مقابل این دیدگاه، گروه دیگری از کارشناسان بازار نفت عقیده دارند رشد تولید شیل در سطوح فعلی نسبت به رشد تقاضای سالانه نفت خام بسیار کمتر است. بنابراین این نگرانی وجود ندارد که رشد شیل بتواند به شکل گسترده مانع افزایش قیمت‌ها شود. این دیدگاه با اشاره به عوامل اثرگذارتر مانند اقدامات اوپک که از ۱۴ کشور تولیدکننده نفت متشکل می‌شود، اثر تحریم‌های نفتی آمریکا بر کشورهای تولیدکننده نفت و لزوم استفاده از سوخت سنگین با سولفور نیم درصد از ابتدای سال ۲۰۲۰ میلادی برای کشتی‌های دنیا، نه‌تنها چشم‌انداز کاهش قیمت‌ها را چندان جدی نمی‌گیرد، بلکه بازگشت نفت ۱۰۰ دلاری را انتظار می‌کشد.
اثر کاهشی موج دوم انقلاب شیل بر قیمت‌ها
روند صعودی تولید نفت شیل، اتفاقی است که از مدت‌ها قبل پیش‌بینی می‌شد. این پیش‌بینی با انتظار برای تکمیل خطوط لوله جدید در میادین نفت شیل مطرح شده بود و نشانه‌های آن بر اساس تازه‌ترین گزارش اداره اطلاعات انرژی آمریکا در حال ظهور است. طبق پیش‌بینی‌های قبلی، انتظار می‌رفت رشد قیمت نفت که از ابتدای امسال به شکل بی‌وقفه ادامه یافته است، در نیمه دوم ۲۰۱۹ و با به بهره‌برداری رسیدن خطوط لوله انتقال نفت در میادین نفت شیل، متوقف شده و رو به افول بگذارد. در حال حاضر چند پروژه توسعه خطوط لوله در میادین نفت شیل آمریکا در جریان است که تکمیل آنها می‌تواند به معنای افزایش ظرفیت تولید نفت شیل باشد. محدودیت در انتقال تولیدات تا پیش از این یکی از موانع تولیدکنندگان شیل برای افزایش تولید بود.
به گزارش اداره اطلاعات انرژی آمریکا، انتظار می‌رود تولید روزانه نفت خام آمریکا از هفت میدان اصلی شیل، در ماه مه با رشد ۸۰ هزار بشکه‌ای همراه باشد و به 8.46 میلیون بشکه در روز برسد. انتظار می‌رود بزرگترین تغییر تولید در حوزه نفتی پرمیان رقم بخورد جایی که طبق گزارش EIA رشد تولید ۴۲ هزار بشکه‌ای در روز برای آن پیش‌بینی شده است. چنانچه این پیش‌بینی محقق شود، مجموع تولید از این حوزه نفتی در ماه مه به 4.14 میلیون بشکه در روز خواهد رسید.
میزان رشد در منطقه داکوتای شمالی روزانه ۱۱ هزار بشکه پیش‌بینی می‌شود که مجموع تولید آن را به 1.39 میلیون بشکه در روز خواهد رساند. حوزه ایگل فورد هم در انتظار رشد تولید هفت هزار بشکه‌ای در روز است تا مجموع تولیدات روزانه‌اش به 1.43 میلیون بشکه در روز برسد. جهش تولید شیل در حالی تا حدود زیادی مدیون رشد قیمت نفت زیر سایه اجرای توافق کاهش تولید از سمت کشورهای عضو و غیرعضو اوپک است که همین جهش می‌تواند مانعی در برابر رشد بیش از اندازه قیمت‌ها باشد. به همین علت است که تولیدکنندگان شیل همواره جانب احتیاط را نگه داشته و راهکارهایی برای کاهش هزینه‌هایشان اجرا می‌کنند تا تولیدشان در قیمت‌های بین ۵۰ تا۷۰ دلاربی‌وقفه ادامه داشته باشد.
رشد قیمت، روی دیگر بازار نفت
اما با وجود اضافه شدن شیل به‌عنوان یک بازیگر جدید به بازار نفت، در سمت دیگر این بازار تولیدکنندگان بزرگی همچون عربستان و روسیه با تکیه بر سیاست کاهش تولید مشغول نقش‌آفرینی و اثرگذاری هستند. در عین حال نمی‌توان از یک بازیگر تازه‌وارد دیگر بازار نفت چشم‌پوشی کرد. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا تازه‌بازیگری است که با توییت‌های گاه و بیگاهش بر بازار نفت و روند قیمت‌ها اثر می‌گذارد. او اگرچه به دنبال نفت ارزان است اما تجربه توییت‌ها و تحریم‌هایش بر کشورهای تولیدکننده نفت نشان می‌دهد که اقداماتش مانند سوختی برای رشد قیمت نفت عمل می‌کند.
با در نظر گرفتن این عوامل است که بررسی‌های بانک آمریکایی مریل لینچ نشان می‌دهد احتمال تداوم افزایش قیمت نفت در سال جاری وسال‌های بعد بسیار زیاد است. بازار نفت تا همین حالا نیز رشد قیمت خوبی را تجربه کرده است. این رشد که در ابتدای سال جاری میلادی در پی اجرای مجدد توافق کاهش تولید جان گرفت، در ادامه سال با اعمال فشار آمریکا بر ایران و ونزوئلا با ابزار تحریم بیشتر شد.
به تازگی نیز ناآرامی‌ها در لیبی و سودان باعث افزایش ریسک کاهش عرضه نفت به بازار و رشد بیشتر قیمت‌ها شده است. مقررات پیشنهادی سازمان بین‌المللی دریانوردی (IMO) نیز باعث جدی‌تر شدن انتظار افزایش قیمت نفت در آینده شده است زیرا طبق این پیشنهاد، از ابتدای سال ۲۰۲۰ استفاده از نفت کوره برای کشتی‌ها ممنوع شده و باید از سوخت کم‌سولفور استفاده کنند. این قانون جدید منجر به افزایش تقاضا برای نفت خام خواهد شد.
مریل لینچ پیش‌بینی می‌کند مقررات دریایی جدید که برای کاستن از آلودگی ناشی از تردد کشتی‌ها اجرایی خواهد شد، 1.1 میلیون بشکه در روز به تقاضای فرآورده‌های نفتی خواهد افزود که بسیار بیشتر از نرخ رشد سالانه فعلی است که روی ۵۰۰ هزار بشکه در روز قرار دارد. بنابراین تقاضای پالایشگاه‌ها برای نفت خام بیشتر خواهد شد و این به معنای رشد قیمت نفت خام است.
این بانک آمریکایی در حالی بر قانون دریایی جدید و رشد تقاضای ناشی از آن تاکید بسیار دارد که عقیده دارد این افزایش تقاضای جدید می‌تواند عوامل فشار بر قیمت‌ها را خنثی کند. برای مثال حتی اگر اوپک و همراهانش در نیمه دوم امسال از سیاست کاهش تولید 1.2 میلیون بشکه‌ای دست بردارند، یا معافیت‌های ایران از سوی کاخ سفید تمدید شود یا حتی اگر آمریکا که حالا ذخایر نفت تجاری‌اش رشد کرده برای فروش بخشی از ذخایر نفتی استراتژیکش اقدام کند نیز می‌توان به رشد قیمت نفت بیش از افت آن امیدوار بود.