دنیای بورس: بازار سرمایه به‌عنوان یکی از بازوهای اصلی تامین مالی بنگاه‌ها، از ظرفیت گسترده‌ای برای تبدیل شدن به نخستین کانال پول‌رسانی به شرکت‌ها برخوردار است. در راستای تحقق این هدف در چند سال گذشته اقدام‌های بسیاری برای فعا‌ل‌‌سازی هر‌چه بیشتر ظرفیت‌‌های بازار سرمایه انجام شده که این موارد توسعه توزیع منابع مالی و هدایت آن به بخش‌های مولد اقتصاد را به همراه داشته است؛ به‌طوری که در ۹ سال اخیر شاهد رشد ۳۲۴ برابری تامین مالی شرکتی از طریق انتشار انواع اوراق صکوک در بازار سرمایه بودیم. به این ترتیب تاکنون بیش از ۳۴هزار میلیارد تومان (از سال ۸۹ تاکنون) منابع مالی مورد نیاز شرکت‌ها، سازمان‌ها و دولت از طریق انتشار صکوک در بازار سرمایه تامین مالی شده است.
در این میان نه‌تنها سهم تامین مالی صورت گرفته در سال ۹۷ معادل ۹هزار و ۴۰۰میلیارد تومان بوده، بلکه سه بنگاه در فهرست نخستین تامین مالی‌های سال ۹۸ قرار گرفته که حجم اوراقی که قرار است برای آنها منتشر شود بالغ بر یک هزار میلیارد تومان است. به این ترتیب ۵۵۴میلیارد تومان اوراق رهنی برای تامین مالی ایران‌خودرو، ۳۵۲میلیارد تومان اوراق اجاره برای تامین مالی پارس‌خودرو و ۱۰۰میلیارد تومان اوراق منفعت برای سینادارو در فهرست نخستین تامین مالی‌های سال ۹۸ قرار گرفتند.
راهی برای تسهیل پول‌یابی
به‌طور قطع راه امن تامین مالی بنگاه‌های اقتصادی از بازار سرمایه عبور میکند. در واقع به‌جای آنکه شرکت‌ها به بانک بروند و مجموعه بانکی کشور به‌عنوان واسطه برای آنها تامین مالی انجام بدهد، خودشان می‌توانند با افزایش اعتبار در بازار سرمایه منابع جمع کنند. این رویکرد قطعا کاهش هزینه‌های مالی شرکت‌ها را به دنبال خواهد داشت. در این راستا با ورود ابزارهای جدید و انتشار اوراق گوناگون، تلاش شده نه‌تنها پوشش تنوع بالایی از سلیقه‌ها صورت گیرد، بلکه بنگاه‌ها بسته به نیاز خود و حجم تامین مالی مورد نظر، از اوراق مطلوب که با خواسته آنها تطابق بیشتری دارد، استفاده کنند.
بر این اساس شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه، به‌عنوان متولی انتشار صکوک در بازار سرمایه، همواره به دنبال تسهیل، تسریع و توسعه در انتشار صکوک بوده و تاکنون بیش از ۳۴هزار میلیارد تومان منابع مالی مورد نیاز شرکت‌ها، سازمان‌ها و دولت را از طریق انتشار انواع صکوک (اجاره، مرابحه، استصناع و منفعت) در بازار سرمایه تامین مالی کرده است.
شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه، به‌عنوان یکی از ارکان انتشار اوراق بهادار اسلامی (صکوک)، وظیفه تاسیس و راهبری نهادهای واسط در بازار سرمایه ایران را عهده‌دار است. در واقع این شرکت نقش امین را دارد که برای حفظ منافع دارندگان اوراق بهادار اسلامی (صکوک) و حصول اطمینان از عملیات بانی، درخصوص مصرف وجوه، نحوه نگهداری حساب‌ها و صحت صورت‌های مالی و عملکرد اجرایی به‌صورت مستمر رسیدگی و اظهار‌نظر میکند. در این راستا غلامرضا ابوترابی؛ مدیرعامل مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه معتقد است: فرهنگ غالب تامین مالی در شرکت‌های ایرانی محصور در بازار پول بوده؛ اما در سال‌های اخیر با توجه به توسعه بازار سرمایه در تامین مالی از طریق ابزارهای نوین، افق‌های جدیدی در صنعت مالی کشور ایجاد شده است که البته تا تحقق غایی آن، فاصله زیادی وجود دارد.
وی تصریح کرد: مشخصه بارز تامین مالی از طریق انتشار اوراق بهادار اسلامی نوآوری، پویایی، تقویت تدارک وسیع و گسترده منابع مالی کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت و همچنین در نظرگرفتن افق زمانی سرمایه‌گذاران و سطح ریسک آنها است. به عبارتی، متناسب با نیازهای گوناگون افراد، ابزارهای مالی مختلفی تعبیه شده است. وی با اظهار این مطلب که در گذشته شرکت‌های ایرانی، تامین مالی خود را از طریق بازار پول انجام می‌دادند، گفت: در سال‌های اخیر با توجه به توسعه بازار سرمایه بر تامین مالی از طریق بازار سرمایه تاکید بیشتری شده است.
به گفته وی فرهنگ غالب تامین مالی در شرکت‌های ایرانی محصور در بازار پول بوده؛ اما در سال‌های اخیر با توجه به توسعه بازار سرمایه در تامین مالی از طریق ابزارهای نوین، افق‌های جدیدی در صنعت مالی کشور ایجاد شده است؛ با توجه به نداشتن شناخت کافی نسبت به ابزارهای تامین مالی اسلامی (صکوک)، نیازمند فرهنگ‌سازی و آموزش در این خصوص هستیم. به عبارتی بسیاری از شرکت‌های بزرگ آشنایی کافی با ابزارهای تامین مالی اسلامی، ارکان و فرآیند انتشار صکوک ندارند و در این‌خصوص لازم است گام‌های مفیدی برداشته شود. به عبارتی فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی نقش مهمی در موفقیت یک ابزار در بازارهای مالی ایفا میکند.
کارنامه تامین مالی در سال‌های اخیر
ابوترابی درخصوص حجم اوراق منتشر شده در سال‌های اخیر گفت: از سال ۸۹ تاکنون کل صکوک منتشر شده از بستر بازار سرمایه بالغ بر ۳۴هزار میلیارد تومان بوده است. همچنین در مجموع سال ۹۷ بیش از ۹هزار و ۴۰۰میلیارد تومان صکوک منتشر شده که بیشترین حجم، به ترتیب مربوط به اوراق اجاره به میزان ۵هزار و ۶۰۰میلیارد تومان بوده است. همچنین در سال ۹۷ میزان یک هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان اوراق منفعت و یک هزار و ۸۰۰میلیارد تومان اوراق مرابحه منتشر شده است.
در این میان سهم انتشار اوراق رهنی در سال گذشته معادل ۲۰۰میلیارد تومان بوده که مربوط به انتشار اوراق کرمان موتور در بهمن ماه بوده است.اوراق منفعت منتشر شده در سال ۹۷ نیز مربوط به اوراق شرکت توسعه نفت و گاز صبا اروند و شرکت هواپیمایی ماهان بوده که سهم اوراق ماهان ۱۰۰میلیارد تومان بوده و مابقی به دیگر شرکت مزبور اختصاص داشته است.همچنین در سال ۹۷ در زمینه اوراق مرابحه نیز شاهد انتشار ۵۰میلیارد تومان اوراق برای شرکت صنعت غذایی کورش، ۵۰میلیارد تومان اوراق برای تامین مالی شرکت پدیده شیمی قرن و ۷۰۰میلیارد تومان نیز اوراق شرکت سایپا بودیم. در زمینه اوراق اجاره نیز تامین مالی برای ۱۲شرکت انجام شده که بیشترین حجم اوراق منتشر شده با حجم یک هزار و ۲۰۰میلیارد تومانی شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی دنبال شده است.
رصد برنامه‌ها در سال جدید
مدیرعامل شرکت مدیریت دارایی مرکزی با اظهار این مطلب که امروزه دولت برای رفع کسری بودجه خود، نیازمند منابع مالی بوده و روش‌های سنتی تامین مالی به‌طور کامل پاسخگوی این نیاز دولت نیست، گفت: اکنون طیف گسترده‌ای از ابزارهای بدهی همچون اوراق اجاره، مرابحه و... وجود دارند که پیچیدگی سایر روش‌های تامین مالی را نداشته و به شدت گسترش پیدا کرده و می‌توانند برای جبران کسری بودجه دولت مورد استفاده قرار گیرند.
به گفته ابوترابی کما اینکه تاکنون دولت برای حل این مساله، انتشارهای موفقی در زمینه انواع اوراق بهادار اسلامی انجام داده به نحوی که دولت در بودجه سال ۹۸ انتشار ۸۹ هزار میلیارد تومان انواع اوراق مالی اسلامی را پیش‌بینی کرده که از این میزان، ۷۲ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان مربوط به تسویه بدهی‌ها و اجرای طرح‌ها و پروژه‌ها و ۳ میلیارد دلار مربوط به اوراق ارزی مالی اسلامی در نظر گرفته شده است.
وی به تامین مالی ۱۰۰۰میلیارد تومانی در روزهای آینده اشاره کرد و گفت: در این راستا در اواخر سال گذشته سازمان بورس موافقت اصولی را برای انتشار اوراق برای سه شرکت صادر کرد. با توجه به صدور این مجوز، منتظر تکمیل مدارک درخواستی از بنگاه‌های مزبور هستیم تا در زودترین زمان ممکن این اوراق منتشر و تامین مالی مورد نظر صورت گیرد. به احتمال زیاد انتشار اوراق مزبور در اردیبهشت ماه ۹۸ صورت می‌گیرد.
ابوترابی در ادامه توضیح داد: در این میان انتشار ۵۵۴میلیارد تومان اوراق رهنی برای تامین مالی ایران‌خودرو درنظر گرفته شده که عمری ۲ساله دارد. نرخ سود اوراق مزبور ۱۶درصد و ضامن آن بانک سپه است. همچنین متعهد و بازارگردانی اوراق نیز به‌صورت مشترک بر عهده تامین سرمایه امید و نوین خواهد بود.
وی به انتشار اوراق اجاره برای شرکت پارس‌خودرو اشاره کرد و گفت: همچنین سازمان بورس موافقت اصولی برای انتشار ۳۵۲میلیارد تومان اوراق پارس‌خودرو را صادر کرده که این اوراق نیز ۴ساله بوده و از نرخ سود ۱۸درصدی بهره‌مند است. ضمانت و متعهد بازارگردانی این اوراق نیز به ترتیب برعهده بانک ملت و تامین سرمایه بانک ملت است.
به گفته ابوترابی در صنعت دارو نیز انتشار ۱۰۰میلیارد تومان اوراق منفعت برای شرکت سینادارو را در برنامه کاری داریم. این اوراق با نرخ ۱۹درصد همراه بوده و ضمانت آن را سرمایه‌گذاری خوارزمی بر عهده گرفته است. همچنین تامین سرمایه سپهر به‌عنوان بازارگردان و متعهد پذیره‌نویسی خواهد بود.
