دنیای اقتصاد: بیش از یک ماه تا پایان مهلت معافیت خریداران نفت ایران از تحریم‌های آمریکا باقی مانده است و پاسخ این پرسش که آیا این معافیت‌ها تمدید خواهند شد یا خیر؟ با قطعیت بیشتری در حال خودنمایی است. این معافیتهای ۶ماهه به خریداران اصلی نفت خام ایران اجازه می‌دهد با وجود تحریم‌های نفتی آمریکا، به واردات نفت از ایران ادامه دهند. این تصمیم همزمان با بازگشت فاز دوم تحریم‌های ثانویه آمریکا علیه کشورمان، از سمت کاخ سفید اتخاذ شد تا به مدت ۶ ماه از تاریخ ۵ نوامبر، خریداران نفت ایران از تبعات تحریم‌های نفتی علیه ایران مصون باشند. در طول این ۶ ماه، این سوال همواره مطرح بوده که آیا این معافیت‌ها از سوی آمریکا تمدید خواهد شد یا خیر؟
«دنیای‌اقتصاد» پیش از این در گزارش‌های مختلف از جمله «شکست جنگ نفتی علیه ایران» به نقل از منابع بین‌المللی این پیش‌بینی را مطرح کرده بود که آمریکا به احتمال قوی معافیت پنج خریدار از هشت کشوری که در حال حاضر از تحریم‌های نفتی ایران مستثنی هستند را تمدید خواهد کرد. حال این خبر به نقل از منابع مختلف تایید شده است. خبرگزاری رویترز به نقل از منابع آگاه گزارشی را منتشر کرده که تمدید معافیتهای نفتی در ماه مه را تایید می‌کند اما این معافیت به احتمال قوی با فرمول کاهش ۲۰ درصدی سقف خرید اجرایی خواهد شد. پیش از این مقامات دولت ترامپ با قطعیت از تصمیم آمریکا برای صفر کردن صادرات نفت ایران می‌گفتند. با این حال آنها به این نکته نیز اشاره می‌کردند که این اتفاق با در نظر گرفتن شرایط بازار رقم خواهد خورد.
به گزارش رویترز، ایالات متحده آمریکا به احتمال قوی معافیتهای تحریمی برای اکثر خریداران نفت خام ایران را تمدید خواهد کرد. بزرگ‌ترین خریداران ایران از جمله چین و هند نیز شامل این کشورها خواهند بود اما بعید است این معافیت‌ها برای کشورهایی که در طول این ۶ ماه از ایران نفت نخریده‌اند، تمدید شود. چین، هند، کره‌جنوبی و ژاپن پنج کشوری بوده‌اند که از فرصت معافیتهای استفاده می‌کنند با این حال تایوان، ایتالیا و یونان با وجود در اختیار داشتن فرصت معافیت‌ها، ترجیح داده‌اند ارتباط نفتی با ایران نداشته باشند. در عین حال چین، هند و ترکیه از جمله خریداران نفت خام ایران هستند که در حال حاضر برای حفظ معافیت‌ها، مذاکراتشان با دولت آمریکا را قطع نکرده‌اند. به گزارش رویترز، کارشناسان تخمین می‌زنند که در حال حاضر چیزی حدود ۸۰۰ تا ۹۰۰ هزار بشکه در روز از مجموع صادرات نفت خام ایران احتمالا به تقاضای چین و هند مربوط می‌شود.
تمدید به شرط کاهش؟
طبق این گزارش، تمدید معافیت‌ها به این شرط به خریداران نفت ایران اعطا می‌شود که میزان خریدشان را ۲۰ درصد کاهش دهند. به این ترتیب آمریکا قصد دارد در ۶ ماه دوم معافیت از تحریمها، حدود ۲۵۰ هزار بشکه از مجموع صادرات روزانه نفت خام ایران را کاهش دهد. در گزارش رویترز میزان صادرات نفت خام ایران در حال حاضر، یک میلیون و ۲۵۰ هزار بشکه در روز اعلام شده است. بنابراین دولت ترامپ قصد دارد همزمان با تمدید معافیت‌ها، فشار بیشتری به خریداران نفت ایران وارد کند.
به گفته منابع آگاه، هدف دولت ترامپ در حال‌حاضر این است که سطح صادرات روزانه ایران را به کمتر از یک میلیون بشکه در روز برساند. آن‌طور که یکی از این منابع آگاه اعلام کرده است، نگرانی دولت ترامپ در حال حاضر این است که صفر کردن ناگهانی صادرات نفت خام ایران موجب جهش قیمت‌ها شود. به این ترتیب دولت ترامپ مانند آنچه در دوران ریاست‌جمهوری اوباما اتفاق افتاد، به منظور جلوگیری از جهش قیمت‌ها معافیت‌هایی را در نظر گرفته که هر ۶ ماه تمدید می‌شود اما در پایان هر ۶ ماه از سقف آن کاسته می‌شود.
صفر کردن صادرات نفت خام ایران پیش از این از سوی مقامات ارشد ایرانی از جمله بیژن زنگنه، وزیر نفت ایران غیرممکن عنوان شده بود زیرا حذف نفت ایران از بازار به معنای جهش قیمت‌ها و فشار به خریداران و مصرف‌کنندگان نفت خام از جمله خود آمریکا است. این واکنشی ثابت شده از سمت بازار است زیرا همزمان با اعلام خروج آمریکا از توافق بین‌المللی برجام و بازگشت تحریمها، قیمت شاخص نفت خام برنت به سقف چهار ساله صعود کرد و حتی پیش‌بینی بازگشت نفت ۱۰۰ دلاری نیز از سمت کارشناسان بازار مطرح شد.
در حال حاضر اجرای موفق توافق کاهش تولید 1.2 میلیون بشکه‌ای از سمت کشورهای عضو و غیرعضو اوپک و احتمال اجرای آن تا پایان ۲۰۱۹ و همچنین افت شدید تولید و صادرات ونزوئلا تحت فشار تحریم‌های آمریکا و مشکلات سیاسی این کشور، مهم‌ترین موانع تلاش آمریکا برای صفر کردن صادرات نفت خام ایران به شمار می‌روند. در کنار این دو منشا کاهش عرضه، با در نظر گرفتن رشد تقاضای طبیعی بازار قطع جریان نفت ایران به سمت بازار جهانی بیش از پیش دشوار به نظر می‌رسد.
در این میان بلومبرگ، با استفاده از اطلاعات به دست آمده از معامله‌گران بازار نفت، مقامات پالایشگاه‌ها و همچنین داده‌های این خبرگزاری، میزان خرید چهار مشتری اصلی نفت خام ایران را تخمین زده است زیرا اطلاعات دقیقی از سقف معافیت‌ها در دست نیست. این اعداد در حالی تخمین زده می‌شوند که ممکن است با تمدید معافیت‌ها در ماه مه، طبق آنچه منابع آگاه به رویترز گفته‌اند، ۲۰ درصد از آن کاسته شود. با این حال نکته‌ای که در این میان قابل توجه به نظر می‌رسد، ناتوانی دولت ترامپ در صفر کردن جریان نفت ایران به سمت بازار جهانی است.
- کره‌جنوبی
بر اساس این گزارش، کره‌جنوبی طبق معافیتهای شش‌ماهه قادر خواهد بود بیش از ۲۰۰ هزار بشکه در روز میعانات گازی از ایران خریداری کند. داده‌های به دست آمده از ردیابی کشتی‌ها نشان می‌دهد این کشور در فوریه ۲۵۶ هزار بشکه در روز نفت فوق سبک (میعانات گازی) از ایران خریداری کرده است. با این حال برخی پالایشگران کره‌جنوبی مانند Hanwha Total Petrochemical Co و SK Innovation Co اقدام به خرید محموله‌های میعانات گازی از قطر کرده‌اند تا کاهش واردات از ایران را جبران کرده باشند.
- چین
میزان معافیت چین که بزرگ‌ترین خریدار نفت ایران در بازار آسیا به شمار می‌رود، ۳۶۰ هزار بشکه در روز عنوان شده است. بر اساس اطلاعات تنکر ترکرز، چین در فوریه ۵۶۹ هزار بشکه در روز از ایران نفت خریداری کرده است. معافیت ۳۶۰هزار بشکه‌ای چین شامل نفت تولید شده در پروژه‌هایی نمی‌شود که این کشور در آنها با ایران همکاری دارد.
- ژاپن
میزان خرید ژاپن از ایران در گزارش بلومبرگ نامعلوم عنوان شده است. با این حال آن‌طور که اطلاعات تانکر ترکرز نشان می‌دهد، این کشور در فوریه ۱۶۷ هزار بشکه نفت از ایران حمل کرده است. این نخستین محموله‌ای بود که ژاپن پس از معافیت از تحریم‌های نفتی ایران وارد کرد. این کشور آسیایی از متحدان نزدیک آمریکا به شمار می‌رود. این اتحاد به‌خصوص به علت نقش آمریکا در محدود کردن قدرت کره‌شمالی در منطقه ایجاد شده است. از همین رو ژاپن حتی پیش از آغاز رسمی تحریمها، خرید نفت از ایران را قطع کرد تا به رابطه‌اش با آمریکا آسیبی وارد نشود.
- هند
میزان معافیت هند از تحریم‌های نفتی آمریکا نیز ۳۰۰ هزار بشکه در روز تخمین زده می‌شود. چهار پالایشگاه هندی در مارس ۹ میلیون بشکه نفت خام از ایران خریداری کردند که نام شرکت نفت هند و بهارات پترولیوم در میان آنها دیده می‌شد. هند اگرچه تلاش زیادی برای به دست آوردن دوباره معافیت‌ها دارد اما نفت خام عربستان و عراق را به‌عنوان جایگزین‌هایی مناسب برای نفت خام ایران در نظر دارد. هند برای آوریل ۸ میلیون بشکه نفت خام از ایران خریده است.