دنیای اقتصاد: آمارهای فروش نفت ایران ثابت کرده کمپین فشار حداکثری واشنگتن علیه تهران کارآمدی کافی را نداشته است. ایران توانسته با فروش نفت خود در بازار سهام انرژی بخشی از اثر تحریم‌ها را خنثی کند. همچنین معافیت هشت کشور حاکی از آن است که فروش نفت ایران به صفر نخواهد رسید. یکی از فاکتورهای اصلی برای این ناکارآمدی عدم همراهی جامعه بین‌الملل با تحریم‌های ضدایرانی آمریکاست.
بیزینس اینسایدر در گزارش خود با تاکید بر ناکارآمدی تحریم‌های دولت ترامپ علیه ایران نوشت: استراتژی فشار حداکثری علیه ایران از پنجم نوامبر وارد فاز اجرایی شده است. این کمپین شامل بازگرداندن تحریم‌های نفتی و هدف قرار دادن بیش از ۷۰۰ فرد، موسسه و بنگاه اقتصادی است. با این حال تاکنون تاثیرات این تحریم‌ها آنگونه که برآورد می‌شد و برای اعمال یک کمپین فشار حداکثری نیاز است کارآمد نبوده است.
اکنون ارزش دلار در ایران نسبت به چهار نوامبر و در آستانه آغاز تحریم‌ها ۷ درصد کاهش داشته است. همچنین بازار بورس تهران نیز به‌تازگی علائمی از حیات را نشان داده است. مجموع شاخص بورس در ۴ نوامبر به ۱۸۲ هزار و ۹۱۸ واحد رسید. یک هفته بعد نیز در ۱۲ نوامبر این شاخص به ۱۸۲ هزار و ۲۱۱ واحد تنزل یافت که در نتیجه تنها با افت ۴/ ۰ درصدی مواجه شد. در رابطه با شاخص ارزش دلار نیز نتایج، رشد ۷ درصدی را نشان می‌دهد.
ایران همچنین برای مبارزه با تحریم‌های نفتی خود راهکار جدیدی یافته است. اکنون نفت‌خام ایران در بازار سهام انرژی به برخی از مشتریان فروخته می‌شود که هویت آنها فاش نیز نخواهد شد. این مشتریان می‌توانند بدون آنکه شناسایی شوند نفت ایران را در بازارهای جهانی عرضه کنند. از این طریق خریداران ناشناس ۷۰۰ هزار بشکه نفت ایران را تنها در ۱۱ نوامبر به ارزش هر بشکه ۶۴ دلار و ۹۷ سنت خریداری کرده‌اند. هزینه هر بشکه نفت عرضه شده در این بازار حدود ۹ درصد کمتر از نرخ به ثبت رسیده از سوی شرکت‌ملی نفت ایران بود.
با این حال این امر یک پیروزی برای ایران به‌شمار می‌آید به‌طوری‌که اکنون کشورهایی که تحت تحریم‌های آمریکا قرار دارند راه فراری را پیش روی خود می‌بینند. همچنین تحول قابل ملاحظه دیگری در این زمینه رخ داده است و عربستان سعودی بنا دارد تولید نفت‌خام خود را کاهش دهد.
ریاض پیش‌تر اعلام کرده بود بازار را با افزایش تولید از نفت اشباع خواهد کرد تا در اثر خروج نفت تولیدی ایران از بازار به‌دلیل تحریم‌های آمریکا، قیمت جهانی این ماده افزایش نیابد چراکه افزایش قیمت به معنای بالا رفتن درآمد‌های نفتی است که ایران به فروش آن اقدام می‌کند.
علاوه بر این با صدور معافیت تحریمی برای هشت کشور، آمریکا تولید نفت ایران را به صفر نرسانده است. اموال ایران از این پس قرار است در حساب‌های امانی بماند تا این کشور بتواند از آن تنها برای خرید اقلام بشردوستانه مانند دارو و غذا استفاده کند. اما برای به صفر رساندن صادرات نفتی ایران باید اقدامات بیشتری انجام شود و همچنین نظارت بر حساب‌های امانی نیز افزایش یابد تا مانند دور گذشته تحریم‌ها، ایران نتواند ممنوعیت‌ها را دور بزند.
دولت آمریکا همچنین دسترسی بانک مرکزی و چند بانک مهم دیگر ایرانی را به سیستم بین‌المللی سوئیفت مسدود کرده است. با این حال چند بانک ایرانی دیگر کماکان اجازه دارند تا برای انجام تراکنش‌های مالی بشردوستانه در سوئیفت بمانند. آمریکا باید بر این کانال‌های بشردوستانه نیز نظارت خود را افزایش دهد. ایران در گذشته از کانال‌هایی که برای تراکنش‌های بشردوستانه استثنا شده بودند برای دور زدن تحریم‌ها استفاده کرده بود.
علاوه بر این مسائل دولت ترامپ به افغانستان و عراق اجازه داده تا به تجارت خود با ایران ادامه دهند. هر دو کشور نیز دارای سیستم‌هایی هستند که زمینه‌ها را برای ایرانی که تجربه دور زدن تحریم‌ها را با موفقیت پشت سر گذاشته است فراهم می‌کند. عراق یکی از مقصدهای صادرات اقلام و خدمات ایرانی است. در نهایت یک معافیت دیگر نیز برای هند و در راستای ادامه فعالیت این کشور در بندر چابهار صادر شده است.
دهلی‌نو تمام تلاش خود را به‌کار بسته بود این معافیت را برای ایجاد یک راه زمینی به افغانستان و صادرات به این کشور دریافت کند. اما واشنگتن باید به درک درستی از این عملیات دست پیدا کند. این بندر ممکن است به هند امکان آن را دهد تا روابط تجاری خود با ایران را توسعه دهد. دهلی‌نو هم‌اکنون نیز یکی از شرکای مهم تجاری تهران است.
براساس گفته جان بولتون، مشاور امنیت ملی کاخ‌سفید، تحریم‌های شدید‌تری انتظار ایران را می‌کشند چراکه تاثیرات تحریم‌ها به گفته او تا به امروز برای تغییر رفتار ایران کافی نبوده است. برای اطمینان از کارآمدی کمپین فشار حداکثری، آمریکا باید صادرات نفت ایران در ۶ ماه آینده را به ۵۰۰ هزار بشکه در روز کاهش دهد.
واشنگتن باید فشار خود بر کشورهایی همچون چین، ترکیه و هند را ادامه دهد تا تجارت خود با ایران را بویژه در زمینه خرید نفت کاهش دهند. دسترسی ایران به حساب‌های امانی نیز باید تنها به انجام تراکنش‌های بشردوستانه محدود شود و در این زمینه نظارت لازم نیز انجام شود.
اما روزنامه گاردین در گزارشی با پرداختن به این موضوع که ادامه تقاضا برای نفت ایران و عدم حمایت بین‌المللی از تحریم‌ها نشانی از شکست سیاست ترامپ در برابر ایران است، نوشت: با خروج از برجام، آمریکا علیه ایران اعلان جنگ اقتصادی کرد. واشنگتن اکنون به‌طور یک‌جانبه درحال مبارزه با حقوق جامعه بین‌الملل برای تجارت قانونی با ایران است.
چنین سیاستی بر پایه این ادعا بنا شده است که ایران یک تهدید امنیتی جدی برای مردم آمریکا است. اما این تهدید به‌طور واضح بزرگنمایی شده است. اظهار نظر مایک پمپئو مبنی بر اینکه تحریم‌ها برای عادی ساختن رفتار ایران استفاده می‌شوند نیز غیر‌منطقی است. آمریکا کشوری غیر‌نرمال است. اتخاذ سیاستی همراستا با جنگ ویرانگر علیه یمن و حمایت از توسعه اسرائیل برای وادار ساختن فلسطینی‌ها به مهاجرت را نمی‌توان رفتاری نرمال دانست.
حقیقت آن است همه کشورهایی که در مناقشات خاورمیانه دخالت می‌کنند اقدامی را انجام می‌دهند که کشورها همواره آن را برای تغییر نتیجه در راستای منافع خود انجام داده‌اند. به نظر می‌رسد ایران به‌رغم تورم و کاهش ارزش ریال ثبات خود را حفظ خواهد کرد. مقامات ایران نیز تلاش خواهند کرد تا نارضایتی‌ها را در داخل کاهش دهند. انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۲۰ آمریکا برای ایرانی‌ها بسیار مهم خواهد بود.
به‌زعم نگارنده (گاردین) هدف مقامات ایرانی آن است که تا این انتخابات، با این امید که ترامپ یکبار دیگر پیروز نشود مشکلات را در ایران کاهش دهند؛ چراکه ۴ سال حضور دوباره ترامپ در کاخ‌سفید می‌تواند این وضعیت را برای ایران به یک بحران تبدیل کند. فشارهای اقتصادی در طول دو سال آتی نمی‌تواند باعث تغییری در دولت یا حکومت ایران شود.
از همه مهم‌تر در این دور از تحریم‌ها بر خلاف سال ۲۰۱۱، ترامپ از حمایت جامعه بین‌المللی برای تحت فشار قرار دادن ایران برخوردار نخواهد بود. به‌تازگی اتحادیه‌اروپا مکانیزمی را درنظر گرفته است تا ایران بتواند پول فروش نفت خود را دریافت کند. ترامپ نشان داده که به‌دنبال یک توافق با ایران است مانند آنچه با کره‌شمالی انجام شد. او می‌گوید که رفتار ایران درحال تغییر است.
در میان سیاستمداران مطرح آمریکایی، درخواست‌ها برای مذاکره با ایران افزایش یافته است اما دستیابی به چنین امری غیرممکن است. ایران از مذاکرات استقبال می‌کند اما تحت شرایطی که آن را عاقلانه بداند. درست مانند آمریکا، ایران نیز تلاش خواهد کرد تا در این مدت موضع قدرت خود را تقویت کند.