دنیای بورس -برایان هوک، رئیس گروه اقدام علیه ایران در وزارت خارجه آمریکا پیش‌تر خطاب به کشوهای جهان اعلام کرد که یا با ایران تجارت کنید یا به فکر تجارت با ما باشید. با وجود این رویکرد سرسختانه، به نظر می‌رسد که تعداد زیادی از کشورها از جمله متحدان آمریکا تحریم‌ها را نقض خواهند کرد یا در پی کسب معافیت برخواهند آمد. در دوران تحریم‌های پیشین در زمان ریاست جمهوری اوباما کشورهایی مانند چین، ژاپن، کره جنوبی، ترکیه، تایوان و هند موفق به برخورداری از معافیت‌هایی در خرید نفت ایران شدند.
این بار شاهد سخنان متناقضی از سوی مقامات آمریکایی هستیم. وزیر امور خارجه این کشور از عزم آمریکا برای به صفر ساندن صادرات نفت ایران سخن می‌گوید و در موضع‌گیری دیگری اعلام می‌کند که در صورت لزوم موضوع اعطای معافیت را مد نظر قرار خواهد داد.
مشخص نیست که معافیت‌های احتمالی اعلام عمومی خواهند شد و یا در قالب توافق‌های پس پرده صورت خواهند گرفت اما آنچه مسلم است این است که با توجه به درخواست‌های متعدد کشورها برای برخورداری از این معافیت‌ها، آمریکا باید پیش از اجرای هرگونه اقدام تنبیهی در مقابل کشورها، ملاحظات زیادی را مد نظر قرار دهد. در ادامه این مطلب وضعیت کشورهای بزرگ واردکننده نفت از ایران و واکنش‌های احتمالی آنها در قبال تحریم‌های آمریکا بررسی خواهد شد.
هند
هند به عنوان دومین کشور واردکننده نفت از ایران شناخته می‌شود. با وجود کاهش خرید از سوی این کشور، مقامات هندی اعلام کرده‌اند که واردات خود را از ایران قطع نخواهند کرد. هند در عین حال در تلاش برای خرید موشک از روسیه است و مسلما این رویداد از دید مقامات آمریکایی قابل قبول نیست.
با این وجود آمریکا لحنی محافظه‌کارانه را در برابر هند اتخاذ کرده است. مایک پومپئو در خلال سفری به هند در ماه سپتامبر اعلام کرد که تلاش ما بر این نیست که متحد استراتژیک خود را با اقدامات تنبیهی مواجه کنیم. به نظر می‌رسد در دوران رقابت شدید با روسیه و چین، آمریکایی‌ها نقش کلیدی برای هند قائل هستند. هند یکی از چهارکشوری بود که در سخنرانی ماه گذشته ترامپ در سازمان ملل مورد تمجید قرار گرفت و همین امر می‌تواند بر اهمیت این کشور در سیاست خارجی آمریکا صحه بگذارد.
کره جنوبی و ژاپن
کره جنوبی و ژاپن به عنوان نزدیک‌ترین متحدان آمریکا در آسیا اخیرا واردات نفت خور از ایران را به صف رسانده‌اند اما به نظر نمی‌رسد این روند پایدار باشد. کره جنوبی به صورت رسمی درخواست برخورداری از معافیت را به آمریکا ارائه کرده و پالایشگاه‌های ژاپن نیز در حال اعمال فشار بر دولت این کشور برای اقدامی مشابه هستند.
آمریکا برای اجرای تحریم‌های بین‌المللی علیه کره شمالی به کمک کره شمالی و ژاپن وابسته است و بنابراین نمی‌تواند درخواست‌های این دو کشور برای برخورداری از معافیت در خرید نفت از ایران را نادیده بگیرد.
ترکیه
همانند هند، ترکیه نیز به راحتی با تحریم‌های آمریکا همراه نخواهد شد. این کشور در عین حال قصد ندارد از برنامه خرید سیستم‌های پیشرفته موشکی از روسیه صرف نظر کند. روابط آنکارا و واشنگتن در ماه‌های اخیر به تبع افزایش اختلاف نظرها بر سر پرونده کشیش برانسون بسیار پرتنش بوده است. این کشیش آمریکایی سرانجام ماه گذشته از سوی ترکیه آزاد شد. در این میان در موضوع قتل جمال خاشقچی، روزنامه‌نگار منتقد سیاست‌های بن سلمان در عربستان نیز ترکیه هم اکنون نقشی محوری را بازی می‌کند. با توجه به حمایت‌های بی‌دریغ ترامپ از سعودی‌ها، پرونده خاشقچی می‌تواند به عنوان اهرم فشاری در دست ترکیه مورد استفاده قرار گیرد.
عراق
عراق به عنوان یکی از بزرگترین تولید‌کنندگان نفت در جهان شناخته می‌شود و نیازی به واردات این محصول از ایران ندارد اما به همسایه شرقی خود در زمینه تامین الکتریسیته و گاز طبیعی به عنوان سوخت نیروگاه‌هی برق وابسته است. با توجه به نیاز حیاتی عراق به موارد مذکور، مقامات این کشور به دنبال کسب معافیت‌هایی از تحریم‌های خزانه‌داری آمریکا علیه ایران هستند.
پس از سرنگونی حکومت صدام حسین در سال 2003، آمریکا همواره رقابتی تنگانگ را با ایران برای افزایش نفوذ در عراق داشته است. آخرین تحولات سیاسی عراق در این رقابت به نفع ایران تمام شد. آمریکا در انتخابات پارلمانی عراق از از نخست وزیر وقت حیدرعبادی حمایت کرد و در نهایت وی در این انتخابات برنده نشد. نخست وزیر فعلی، عادل عبدول مهدی در حال حاضر با تنش‌هایی در چینش کابینه روبروست. در حال حاضر آمریکا این ریسک را پیش روی خود می‌بیند که با افزایش فشار بر عراق بر سر موضع تحریم‌های ایران، ممکن است دولت تازه کار عراق بیش از پیش همسایه شرقی خود نزدیک شود.
چین
بزرگترین واردکننده نفت ایران یعنی چین، مهره‌ای رام نشدنی در معادلات ترامپ به حساب می‌آید. چین به عنوان رقیب اصلی آمریکا شناخته می‌شود و نمی‌توان مانند سایر متحدان واشنگتن به این کشور فشار وارد کرد. چین به درخواست آمریکا برای توقف واردات نفت از ایران پاسخ منفی داده اما در عین حال با این کشور توافق کرده که میزان واردات خود را افزایش ندهد. مسلما یکی از اهداف مد نظر قدرت حاکم در آمریکا، کاهش تعاملات تجاری میان چین و ایران است. در این میان با ترک ایران از سوی بسیاری از شرکت‌های اروپایی به تبع فشارهای آمریکا، هم اکنون چینی‌ها فرصت سرمایه‌گذاری مناسبی را در این کشور پیش روی خود می‌بینند. در این میان نکته مهمی که باید مد نظر قرار داد این است که کماکان آمریکا و چین بر سر مساله تجارت به شدت با یکدیگر درگیر هستند و شاید چینی‌ها بتوانند از موضوع تحریم‌های ایران به عنوان امتیازی در مذاکرات تجاری دوجانبه بهره ببرند.
بن هالند- بلومبرگ