دنیای اقتصاد: روزنامه آلمانی «فرانکفورتر آلگماینه» در این رابطه ۴ راه را برای دور زدن تحریم‌ها ارائه داده است که عبارتند از: ۱- استفاده از صندوق بحران یوروESM ، ۲- شکایت از آمریکا به دادگاه‌های اتحادیه اروپا، ۳- پیشنهاد تشکیل صندوق ارزی ویژه اروپا(سوئیفت مستقل از آمریکا) و ۴- تشکیل بورس معاملاتی.
پس از خروج ایالات‌متحده آمریکا از برجام و برقراری دوباره تحریم‌های این کشور علیه ایران، اینک قرار است در ماه نوامبر سال‌جاری، دومین مرحله این تحریم‌ها اجرایی شود. این مرحله از تحریم‌ها شامل معاملات با فلزات قیمتی مانند طلا و نیز داد و ستد در حوزه نفت و انرژی خواهد بود.
ژان کلود یونکر، رئیس کمیسیون اروپا روز چهارشنبه ۲۱ شهریور(۱۲ سپتامبر) در سخنرانی خود در استراسبورگ اعلام کرد که کمیسیون اروپا مشغول بررسی راه‌هایی است تا پیامدهای تحریم‌های آمریکا علیه ایران را برای صنایع اروپا به حداقل برساند و نگذارد معاملات اروپا با ایران راکد شود.
به گزارش روزنامه آلمانی «فرانکفورتر آلگماینه» یکی از مشکلات اصلی برای اروپا این است که دلار کماکان ارز مسلط در نظام مالی بین‌المللی است. شرکت‌های اروپایی معاملات خود با ایران را بیشتر با دلار انجام میدهند. به همین دلیل آنها نیز در کانون تحریم‌ها قرار می‌گیرند.
از این رو هایکو ماس، وزیر امور خارجه آلمان در ماه اوت پیشنهاد کرد که کشورهای اروپایی کانال‌های پرداختی مستقل از ایالات‌متحده آمریکا، صندوق ارزی ویژه اروپا و نیز سیستم «سوئیفت» مستقل خود را ایجاد کنند. «سوئیفت» نهادی جهانی برای ارتباطات مالی میان بانک‌هاست.
بانک‌های بین‌المللی عضو این نهاد، مبادلات و نقل‌وانتقالات مالی خود را از طریق این نهاد انجام میدهند. به همین دلیل کمیسیون اتحادیه اروپا فعلا نقل‌وانتقالات مالی از این طریق را غیرعملی می‌داند و مشغول بررسی مدل‌های مختلفی است تا تجارت با ایران را برپا نگاه دارد.
طرح ایجاد «بورس مبادلاتی»
یکی از این مدل‌ها تقویت یورو به‌عنوان یک ارز جهانی است. افزون بر آن کمیسیون اروپا درصدد تاسیس گونه‌ای «بورس مبادلاتی» با ایران است. بانک‌ها به چنین بورسی تعلق نخواهند داشت و مجبور نخواهند بود میان معاملات با ایالات‌متحده آمریکا و ایران یکی را انتخاب کنند.
به‌جای آن اتحادیه اروپا به‌طور هدفمند نهادی تاسیس می‌کند که کار آن صرفا مبادلات مالی فرامرزی با ایران است. اگر این بورس مبادلاتی تاسیس شود، می‌تواند داد و ستد مالی میان شرکت‌های اروپایی و ایرانی را انجام دهد. برای نمونه اگر ایران به ایتالیا نفت صادر کند، در ازای آن از بورس یادشده حق خریدی دریافت می‌کند که به‌واسطه آن می‌تواند فرضا از شرکت‌های متوسط آلمانی جنس بخرد. بدین‌سان موضوع انتقال پول از ایتالیا به ایران و از ایران به آلمان منتفی می‌شود و ایتالیا پولی را که قرار است به ایران بپردازد، به آلمان می‌پردازد.
گفته می‌شود که این ایده از فرانسه بوده است، اما از همان آغاز طرح آن، بریتانیا و آلمان نیز در جریان قرار گرفته‌اند. به گفته کمیسیون اروپا، حسن بورس مبادلاتی این است که کشورهای ثالث نیز می‌توانند در آن دخیل باشند. به گزارش «فرانکفورتر آلگماینه» البته هنوز مقامات اروپا مطمئن نیستند که تاسیس چنین بورسی برای برپا نگه داشتن معاملات با ایران کافی باشد.
اما این طرح، در حال حاضر یگانه طرح کمیسیون اروپا هم نیست و همزمان روی مدل‌های دیگری نیز بحث می‌شود. قدر مسلم اینکه در این زمینه راه‌حل ایده‌آلی وجود ندارد. پیش‌تر نشریه آلمانی اشپیگل گزارش داد که وزیران دارایی آلمان، فرانسه و بریتانیا قصد دارند همزمان با آغاز دور دوم تحریم‌های آمریکا علیه ایران، یک نهاد مالی بنیان‌گذاری کنند که هدف آن انجام دادوستدهای مالی با تهران از طریق دور زدن کانال‌های معمولی انتقالات بانکی است.
همان‌طور که اشاره شد مزیت چنین نهادی که فرانسه پیشنهاد تاسیس آن را داده، این است که برای راه‌اندازی آن نیاز به کمک‌های مالی دولتی نیست. روزنامه اقتصادی هندلزبلات هم گزارش داد که این نهاد واسطه‌ای مانند یک بورس معاوضه عمل می‌کند و در واقع مطالبات متقابل شرکت‌های اروپایی و ایران را حسابرسی می‌کند.
ریسک شکایت به دادگاه‌های اروپا
کمیسیون اروپا قصد دارد حداکثر تا ماه دسامبر سال‌جاری بیانیه‌ای صادر کند و در آن توضیح دهد که چگونه می‌خواهد در برابر پیامدهای خروج آمریکا از برجام واکنش نشان دهد و تحریم‌های ناشی از آن را دور بزند. در بروکسل گفته می‌شود که احتمالا در این بیانیه پیشنهادهای مشخصی نیز ارائه خواهد شد که چگونه می‌توان نقش یورو را در جهان تقویت کرد. یکی از گزینه‌های دیگر می‌تواند استفاده از «صندوق بحران یورو» (ESM) برای معاملات با ایران باشد.
حسن این صندوق آن است که تا کنون به‌طور جدی در بازارهای آمریکا فعال نبوده است و به همین دلیل هم ایالات‌متحده نمی‌تواند آن را مشمول تحریم‌ها کند. بر عکس آن، «بانک سرمایه‌گذاری اروپا» (EIB) برای این منظور مناسب نیست، زیرا در بازارهای آمریکایی فعالیت دارد. توصیه عمومی درحال‌حاضر این است که شرکت‌های اروپایی ـ منهای برخی استثناها ـ به‌دلیل تحریم‌های آمریکا از معاملات با ایران کنار بکشند.
درحال‌حاضر شرکت‌های اروپایی که تحت تحریم‌های آمریکا قرار گرفته‌اند، می‌توانند به دادگاه‌های اتحادیه اروپا شکایت و درخواست غرامت کنند. اما این کار نیز چندان عملی نیست، زیرا بازارهای آمریکا برای بیشتر شرکت‌های اروپایی بسیار جذاب هستند و آنها نمی‌خواهند در این زمینه ریسک کنند. واشنگتن نیز امیدوار است که شرکت‌های اروپایی، مستقل از تصمیمات بروکسل و دیگر پایتخت‌های اروپا، به این بصیرت برسند که برای حفظ منافع خودشان هم شده، سرانجام به ایران پشت کنند.
درخواست ایران برای اقدام عملی
در شرایطی که طرف اروپایی بر ایجاد راهکارهایی با هدف دور زدن تحریم‌های آمریکا تاکید دارد، جمهوری اسلامی ایران نیز همزمان با نزدیک شدن به اعمال دور دوم تحریم‌های آمریکا فشارهایش بر اروپا را افزایش داده است و خواهان اقدام عملی فوری از سوی سه کشور اروپایی عضو برجام شامل انگلیس، فرانسه و آلمان است.
در این راستا وزیرخارجه ایران اخیرا در گفت‌وگویی با هفته‌نامه آلمانی «اشپیگل» با بیان اینکه اروپا باید تصمیم بگیرد می‌خواهد در برابر آمریکا تسلیم شود یا نه، از کشورهای اروپایی خواست تا خروج واشنگتن از توافق هسته‌ای را جبران کنند. به گزارش «ایسنا» محمدجواد ظریف، وزیر امورخارجه ایران ادامه داد: حوزه نفت و بانک یک سنگ محک بود و اگر توازن این بده بستان (در توافق هسته‌ای) برهم بخورد، تهران دست به اقدام خواهد زد.
از دیگر سو کمال خرازی؛ رئیس شورای راهبردی روابط خارجی که بعد از خروج آمریکا از برجام سفرهای زیادی به کشورهای اروپایی داشت و اخیرا نیز به چین سفر کرده است در سخنانی ابراز امیدواری کرد که با بسته‌ای که اروپا ارائه می‌دهد، حقوق ایران تضمین شود. رئیس شورای راهبردی روابط خارجی با اشاره به مذاکرات انجام شده با اروپا بعد از خروج آمریکا از برجام گفت: امیدواریم با بسته‌ای که اروپا ارائه می‌دهد، حقوق ایران تضمین شود.
در همین رابطه نیز بخوانید:
چرا ظریف بهترین گزینه برای رویایی با ترامپ است؟/ رضا نصری
انتقاد ظریف از روبات‌های تولید حساب کاربری
فرمانده نیروی ارتش: در آستانه هیچ جنگی نیستیم
تقویت امنیت سفارت ایران در فرانسه
ناگفته‌های مذاکرات ایران و آمریکا در دوره احمدی نژاد