رشد ۴۷۶۴ واحدی (معادل ۳.۳۵ درصد) شاخص سهام منجر به ثبت رشد ۵۰ درصدی این متغیر کلان بورسی از ابتدای سال جاری تاکنون شده‌است. این اتفاق در حالی رخ می‌دهد که بازدهی برخی تک سهم‌ها در این مدت بسیار فراتر از چیزی‌ست که در محاسبات افراد نا آشنا به بورس تصور شود.
آفت بازار صعودی
هرچند بخش عمده‌ای از رشد قیمت سهامدر بورس تا اینجا برمبنای حساب و کتاب و اصل چشم‌انداز سودآوری شرکت‌ها به دست آمده است اما نمی‌توان منکر اثر قدرتمند نقدینگی بر رشدهای کاذب در برخی نمادهای بورسی شد. در این خصوص هرچه نمادهای بورسی (به طور کلی نمادهای بورسی، فرابورسی و بازارهای پایه) شناوری بیشتری داشته باشند می‌توان بر تاثیر مستقیم عرضه و تقاضا در تعیین قیمت نهایی حساب بیشتری باز کرد و هرچه به سمت انحصار عرضه (کاهش سهم شناور آزاد سهام) پیش رویم، پتانسیل تجمیع نقدینگی برای رشد شارپی بیشتر فراهم می‌شود و گروه‌های کوچک با تبلیغ سهام خود جذب نقدینگی را راحت‌تر می‌کنند و تجربه سود در نمادهای عنوان شده، مبلغان سهام یاد شده را روزافزون می‌کند.
هرچند این رشدها صرفا با تزریق نقدینگی پیاپی و بدون دلایل بنیادی به دست آمده باشد. اما این روندها همواره در دل سهامداران ترس بالقوه‌ای دراد که ناشی از ابهام صحت دلایل رشد است. افراد باسواد و باتجربه به خوبی می‌دانند که بسیاری از دلایل به اصطلاح بنیادی عنوان شده برای توجیه رشد قیمت این‌گونه سهم‌ها صرفا بهانه‌هایی برای رشد هستند و جنبه واقعی ندارند. یا در برخی موارد میزان تاثیر آنها بسیار کمتر از آن چیزی‌ست که تبلیغ می‌شود.
در این شرایط توصیه اکید به سرمایه‌گذاران این است که به معنی واقعی کلمه سهام معرفی شده و دلایل آن را بررسی کنند و به اطلاعات منتشر شده توسط شرکت به عنوان مدارک موجود و مستدل وزن بیشتری بدهند. برآوردی از سودآوری احتمالی چه در زمان رشد و چه در زمان ریزش بزرگترین کمک را به سرمایه‌گذار برای تصمیم‌گیری می‌دهد و نباید به صرف تجربه یک روند صعودی از آن غافل شد چه آنکه در این شرایط صعودی معامله‌گران بیشترین فاصله را با تحلیل سودآوری شرکت‌ها خواهند داشت و درست زمانی که قیمت‌ها در مسیر اصلاح یا ریزش قرار می‌گیرند به صرافت محاسبات می‌افتند که با تحمل زیان بعضا هنگفت همراه است.
رشد قیمت‌ها ادامه می‌یابد؟
اگر بازار سهام بخواهد همچون معاملات روز گذشته یا روزهای مشابه حرکت کند و شتاب ورود نقدینگی نیز با سرعت افزایش یابد، رشد قیمت‌ها در فاصله کوتاهی نگران کننده خواهد بود. هرچند هنوز با قیمت تعادلی تحلیلی برخی شرکت‌ها فاصله معقولی داشته باشیم و سرمایه‌گذاری در این محدوده‌ها ریسک بزرگی به همراه نداشته باشد. از سوی دیگر شاید درجا زدن و یا اصلاح تدریجی قیمت‌ها و تخصیص متناسب با ارزندگی واقعی سهام شرکت‌ها فضا را برای هضم رشد و رفتار منطقی سرمایه‌گذاران مهیاتر کند.
بنابراین در این شرایط رشد دسته جمعی قیمت سهام در بورس یک آلارم خطر است. البته اگر این اتفاق پس از انتشار گزارش‌های شهریورماه صورت بپذیرد، با دلایل بنیادی هماهنگی و تطبیق بیشتری داشته و اگر چاشنی گزارش‌های شش ماهه مطلوب نیز به آن اضافه شود، پایه‌های محکم‌تری بر رشد شاخص کل متصور خواهیم بود.
پس انتظار می‌رود قیمت سهام شرکت‌های بنیادی همانطور که در طول زمان رشد کرده و با انتظارات سرمایه‌گذاران هماهنگ شده‌اند، محل ریزش بزرگی نداشته باشند و به تدریج سطوح قیمتی فعلی خود را به سمت اهداف بالاتر بشکنند. اما شکل‌گیری موج هیجانی و رشدهای بی وقفه برای کلیت بورس یک سم مهلک است که در آینده‌ای نزدیک بازار را به کما خواهد برد.
کجای مسیر قرار گرفته‌ایم
در ابعاد وسیع‌تر اگر بخواهیم به وضعیت کلی بازار سهام نگاهی بیندازیم باید گفت که هرچند شاخص کل بورس و نقدینگی موجود در سهام رشد قابل توجهی داشته است اما هنوز به نسبت وضعیت مشابه شرایط اوج در سال ۹۲ فاصله زیادی داریم. بزرگ‌تر شدن بورس، افزایش سودآوری و فروش شرکت‌های بورسی، عقب ماندن رشد کلی بازار سهام نسبت به بازارهای موازی و کاهش سهم نقدینگی موجود در بورس نسبت به نقدینگی بالقوه را می‌توان مهمترین دلایل چنین اظهارنظری نامید.
هرچند دلیل موجهی چون نزدیک بودن به زمان اعمال مرحله دوم تحریم‌های آمریکا علیه ایران می‌تواند عدم واکنش تمام عیار را توجیه کند اما همین ترس می‌تواند به عنوان یک عامل مثبت در جهت عدم تشکیل حباب و منطقی‌تر رفتار کردن سرمایه‌گذاران عمل کند و برای کسانی که دید بلندمدت‌تری به سرمایه‌گذاری دارند، وجود این ریسک غیرسیستماتیک یک لنگر تلاطم است.
از طرفی بار دیگر تاکید می‌شود که افزایش حساسیت‌ها و به تبع آن افزایش نرخ دلار به محدوده‌های بالاتر تاثیر منفی هیجانی بر بورس خواهد گذاشت و سیگنال منفی کلی را صادر خواهد کرد. بنابراین برقراری شرایط آرامش با نوسانات کمتر در بازار ارز از چند نظر میل به سرمایه‌گذاری در سهام را افزایش خواهد داد.
رویدادهای داخلی از نگاه «دنیای بورس»
الف) کلان: بانک مرکزی در سلسله اقدام‌های بهم پیوسته برای مدیریت بازار ارز در بخشنامه‌ای اعلام کرد: صادرکنندگان کالاهای غیر از پتروشیمی، فولاد و فلزات رنگی مکلف به ٤ شیوه تعیین شده می‌توانند ظرف مدت سه ماه رفع تعهد ارزی کنند. در بخشنامه مزبور وظایف گمرگ و صادرکنندگان کالا برای برگشت ارز در مدت ۳ ماه هم تعیین شد. در همین حال وزیر صنعت، معدن و تجارت نیز در صحبت‌هایی که دیروز انجام شد، تاکید کرد: مشکلات تامین مواد اولیه کالاها با همکاری بانک مرکزی حل می‌شود.
اقدام‌های دولت برای مدیریت بازار ارز با استفاده از بازار ثانویه و تامین مواد اولیه کالا در حالی انجام می‌شود که با انتشار گزارش آمارهای اقتصادی تیرماه میزان بدهی دولت به بانک‌ها و میزان نقدینگی تا تیرماه اعلام شد که نشان از افزایش در هر دو مورد دارد. در این میان اما تحلیلگران فشارهای تحریم‌ها مبنی بر کاهش صادرات نفت ایران در آبان‌ماه را پس از اجرای دور دوم تحریم‌های آمریکا یادآوری می‌کنند. در تازه‌ترین رویداد برخی رسانه‌های غربی از قطع کامل خرید نفت کره جنوبی از ایران به پیروی از سیاست‌های آمریکا خبر می‌دهند. ایران اما گفته با راهکارهای در نظر گرفته شده اجازه قطع صادرات کامل نفت را نخواهد داد. تاکنون هند و چین به همراه ترکیه عنوان کرده‌اند خرید نفت از ایران را پس از تحریم‌ها هم ادامه می‌دهند.
ب) صنایع: با خالی ماندن 90 درصد ظرفیت تولید پتروشیمی بیستون چالش بر سر تولید ماده اولیه مواد شوینده بالا گرفته است. این در حالی است که به ادعای مدیران این مجموعه پالایشگاه‌ها خوراک نفت سفید را در اختیار پتروشیمی بیستون نمی‌دهند که همین چرخه مشکل را شکل داده است. در همان حال شرکت ملی پتروشیمی در تازه‌ترین اطلاع‌رسانی شرایط ساخت خط لوله اتیلن غرب را تشریح کرد.
در صنعت بیمه رییس کل بیمه مرکزی در حالی از تاسیس 5 بیمه در حوزه زندگی خبر می‌دهد که با توجه به وضعیت نامطلوب بیمه‌های زندگی در ایران، سهم بیمه زندگی در کل بازار بیمه‌ای ایران 14.4 درصد است. مسعود نیلی؛ اقتصادان دیروز در گفت‌گویی در خصوص نظام بانکی تاکید کرد در شرایط فعلی به دلیل تنگنای مالی دولت و تحریم‌ها اصلاح بانک‌ها محتمل نیست و دولت بهتر است بیشتر به فکر مهار نظام بانک‌ها باشد.
در بخش خودرویی‌ها در حالی خبر مذاکره برای تولید اتوبوس‌های هیبریدی در ایران با همکاری بلاروس به گوش می‌رسد که روایت جدیدی از قیمت لاستیک خودروها به گوش می‌رسد. روز گذشته در بخش فلزی نیز ایمیدرو از تفاهم واگذاری زمین برای 2 پروژه آلومینیومی خبر داد.
ج) شرکت‌ها: پترول جزییات بزرگترین طرح توسعه شمال غربی ایران یعنی پتروشیمی ارومیه را تشریح کرد. این در حالی بود که روز گذشته هلدینگ خلیج فارس در میان برترین‌های پتروشیمی جهان رتبه 38ام را کسب کرد. روز گذشته مقاصد صادراتی دو ماده شیمیایی کود و اوره تولیدکننده‌های پتروشیمی داخل اعلام شد. پایگاه «الف» نیز در خبری که عصر یکشنبه اعلام شده از پایان آبان‌ماه به عنوان موعد زمانی ادغام 5 بانک نظامی در بانک سپه خبر داد.