دنیای اقتصاد: ایالات‌متحده آمریکا از حدود دو ماه و نیم پیش، از برجام خارج شد و این سند بین‌المللی را نقض کرد و قرار است از نیمه مردادماه امسال، تحریم‌ها علیه خودروسازی ایران را دوباره فعال کند. با آغاز رسمی تحریم‌ها، شرکت‌هایی که توان و جسارت لازم را در برابر جرایم مادی و معنوی آمریکایی‌ها ندارند، از خودروسازی ایران خارج خواهند شد و این قاعده، استثنایی ندارد، هم غول‌های جاده مخصوص را درگیر خواهد کرد و هم خصوصی‌ها را به دردسر می‌اندازد.
با این حال اما با توجه به نوع ارتباطات خارجی، به‌نظر می‌رسد کار بخش خصوصی در حفظ شرکای خارجی راحت‌تر از ایران‌خودرو و سایپا است. این موضوع از آن جهت است که شراکت اصلی خودروسازان بخش خصوصی، با چینی‌ها گره خورده، چینی‌هایی که معمولا چندان خود را درگیر تحریم نکرده و در صنعت خودرو ایران باقی می‌مانند.
این البته به آن معنا نیست که بخش خصوصی صنعت خودرو کشور هیچ آسیبی از تحریم‌های آمریکا نخواهد دید، چه آنکه جدای از قطع ارتباط شرکت‌های غیر‌چینی با این بخش، ماندگاری چینی‌ها نیز خالی از دردسر و هزینه نخواهد بود. در حال حاضر بیشتر شرکای بخش خصوصی خودروسازی ایران را چینی‌ها تشکیل می‌دهند و تنها برندهای غیر‌چینی حاضر در این بخش از صنعت خودرو کشور، هیوندایی موتورز کره‌جنوبی و مزدای ژاپن هستند.
هیوندایی البته ظاهرا قصد ماندن در ایران را ندارد و بلافاصله پس از خروج آمریکا از برجام، به طرف ایرانی خود (کرمان موتور) اعلام کرده که با بازگشت تحریم‌ها از نیمه مرداد، همکاری با این شرکت را قطع خواهد کرد. از آن سو مزدا نیز به احتمال فراوان فعالیت در ایران را تعلیق می‌کند؛ زیرا ژاپنی‌ها نشان داده‌اند دنباله‌رو سیاست‌های آمریکا در قبال ایران هستند. بنابراین، در حال حاضر اولین خروجی‌های بخش خصوصی خودروسازی ایران، هیوندایی و مزدا هستند و اگرچه با رفتن آنها، خلأ‌هایی در تیراژ رخ خواهد داد، با این حال خصوصی‌ها امیدوارند بتوانند با حفظ شرکای چینی خود، ادامه حیات بدهند.
طبق آمار وزارت صنعت، معدن و تجارت، هم‌اکنون هشت شرکت فعال در بخش خصوصی خودروسازی ایران وجود دارد که سهم آنها در کل تولید سالانه خودرو در کشور چیزی حدود ۱۱ درصد است. با در نظر گرفتن خروج هیوندایی و مزدا از ایران، در ابتدا با کاهش تیراژ در بخش خصوصی مواجه خواهیم شد، با این حال، احتمال دارد در ادامه و به‌واسطه توسعه فعالیت چینی‌ها، این کاهش تیراژ جبران شود.
چری، لیفان، گریت وال، جک، فاو، بی وای دی، جیلی و ام جی از جمله شرکت‌های خودروساز چین به‌شمار می‌روند که در بخش خصوصی صنعت خودروی ایران فعالیت می‌کنند و در این بین، چری و جک صاحب بیشترین تیراژ هستند. در این شرایط، برای اینکه بتوان پیش‌بینی قریب به صحتی از آینده خودروسازی خصوصی ایران و ارتباطات آنها با شرکت‌های چینی انجام داد، باید به دو مساله مهم توجه کرد؛ یکی رفتار خودروسازان چینی در دوران تحریم‌های قبلی و دیگری سیاست آتی دولت چین در قبال برجام و تحریم‌های آمریکا علیه ایران. در این بین، مرور رفتار گذشته خودروسازان چینی در ایران، امید را در اردوی خودروسازان خصوصی بالا می‌برد، چه آنکه تقریبا هیچ کدام از آنها ایران را در آن مقطع ترک نکرده و حتی فعالیت‌هایشان را نیز گسترش دادند.
یکی از دلایل مهمی که ماندگاری چینی‌ها را در دوران تحریم‌های قبلی رقم زد، عدم‌حضور آنها در بازار خودروی آمریکا بود. در واقع چون شرکت‌های خودروساز چینی منافعی در دومین بازار بزرگ خودروی جهان نداشتند، طبعا از تحریم‌ها نیز جان سالم به در برده و توانستند با تمام قوا در ایران باقی بمانند و گستره فعالیت خود را نیز بیشتر کنند.
این برگ برنده، همچنان پابرجاست، زیرا بیشتر خودروسازان چینی حاضر در ایران، ارتباطی با صنعت و بازار خودروی آمریکا ندارند و تنها، شرکت فاو با جنرال موتورز همکاری می‌کند و بی وای دی نیز سودای حضور در بازار خودروی آمریکا را در سر می‌پروراند؛ بنابراین حتی اگر این دو شرکت نیز در بدبینانه‌ترین حالت قصد خروج از ایران را به‌دلیل تحریم‌های آمریکا داشته باشند، بخش خصوصی صنعت خودروی کشور همچنان می‌تواند به‌واسطه سایر همکاران چینی‌اش، به حیات خود ادامه دهد. این پیش‌بینی البته با این پیش‌فرض انجام می‌شود که خودروسازان چینی رفتاری مشابه با دوران تحریم‌های قبلی را در پیش بگیرند و دولت چین نیز مرعوب آمریکایی‌ها نشده و از برجام بیرون نرود. طبعا اگر چین بخواهد سیاست خود را در قبال ایران تغییر دهد و سوار بر موج آمریکایی‌ها شود، آنگاه شرایط برای ماندن خودروسازان این کشور در بخش خصوصی صنعت خودرو، تغییر کرده و ممکن است چشم بادامی‌ها نیز چمدان‌هایشان را ببندند و بروند.
این در شرایطی است که به چند دلیل، امکان وقوع این ماجرا چندان زیاد نبوده و بعید به‌نظر می‌رسد خودروسازان چینی، بازار ایران را در دوران تحریم‌های پیش رو ترک کرده و از دست بدهند. این دلایل البته جدای از علت‌العلل نرفتن چینی‌ها از ایران یعنی عدم‌وابستگی به صنعت و بازار خودروی آمریکا است، چه آنکه همین موضوع به تنهایی می‌تواند برای ماندگاری چینی‌ها کفایت کند.
دلیل اول اما سیاست دولت چین در حمایت از فعالیت‌های خارجی خودروسازان این کشور است، موضوعی که می‌تواند کمک بزرگی به ماندگاری چشم بادامی‌ها در بخش خصوصی صنعت خودروی ایران بکند. تا به امروز نیز با وجود همه تهدیدات آمریکایی‌ها پس از خروج از برجام، دولت چین سیگنالی مربوط به تحریم و ترغیب خودروسازان این کشور برای خارج شدن از ایران ارسال نکرده است. اتفاقا همین دیروز، وزارت بازرگانی چین نیز اعلام کرد این کشور مخالف اعمال تحریم‌های یکجانبه (علیه ایران) است و به همکاری با ایران در قالب تعهدات بین‌المللی ادامه خواهد داد.
اما دلیل دومی که امیدواری به ماندن چینی‌ها در خودروسازی بخش خصوصی را بالا برده، خروج خودروسازان معتبر اروپایی و آسیایی از ایران است و این موضوع می‌تواند برگ برندهای جدید برای آنها برای توسعه فعالیت در بازار خودروی کشور باشد. باور عمومی بر این بود که پس از توافق هسته‌ای و برجام، خودروسازان چینی در ایران تضعیف و اروپایی‌ها و آسیایی‌هایی مانند هیوندایی و کیا، عرصه را بر آنها تنگ کنند، با این حال این اتفاق رخ نداد و چینی‌ها توانستند خود را در بازار کشور نگه دارند.
حالا با توجه به خروج شرکت‌هایی مانند پژو و سیتروئن و هیوندایی و همچنین کاهش سطح فعالیت‌های رنو، فرصتی بزرگ برای خودروسازان چینی به‌وجود آمده تا با استفاده از خلأ موجود، بیشتر از گذشته در صنعت و بازار خودروی ایران نفوذ و خودنمایی کنند. بسیار بعید به‌نظر می‌رسد چینی‌ها این فرصت طلایی را از دست بدهند و به‌دلیل تحریم‌های پیش رو، ایران را ترک کنند. دلیل سوم برای ماندن چینی‌ها اما زیرساخت‌های عظیمی است که آنها طی بیش از یک دهه گذشته در ایران ایجاد کرده‌اند، زیرساخت‌هایی که کلی سرمایه پشت آنها خوابیده است.
از خطوط تولید گرفته تا نمایندگی‌های خدمات پس از فروش، همه و همه سرمایه‌گذاری‌ها و زیرساخت‌هایی هستند که جای پای چینی‌ها را در بازار ایران سفت کرده و آنها به راحتی قیدشان را نخواهند زد. در حال حاضر چینی‌ها حدود ۱۱ درصد از بازار خودروی ایران را در دست دارند و توانسته‌اند مشتریان زیادی را با توجه به تنوع محصولات و شرایط متنوع فروش، جذب خود کنند و کدام عقل سلیم است که به این بخت بزرگ لگد زده و بازاری به این جذابی را وانهد.
در مجموع به‌نظر می‌رسد خودروسازان چینی در دوران تحریم‌های جدید نیز در ایران باقی خواهند ماند، هرچند ممکن است با توجه به شرایط موجود، به‌دنبال امتیازگیری‌هایی نیز باشند. این رویکرد احتمالی، کار را برای طرف‌های ایرانی کمی سخت خواهد کرد، با این حال نمی‌تواند مانع بزرگی برای ماندن چینی‌ها در بخش خصوصی خودروسازی کشور باشد.