ایبِنا: بانک مرکزی در تاریخ ۱۴ تیرماه بخشنامه‌ای را به شبکه بانکی ابلاغ کرد که بر اساس آن، انجام تمام تراکنش‌های فاقد رمزنگاری از مبدا و مقصد از تاریخ ۲۰ خردادماه مشمول جریمه‌شده و این جریمه پرداخت نکردن کارمزد به این‌گونه تراکنش‌ها است. در حال حاضر تنها تراکنش‌های بستر کدهای USSD و IVR (تلفن‌بانک) فاقد رمزنگاری از مبدا تا مقصد هستند. ازاین‌رو از ۲۰ خردادماه دیگر کارمزدی به این‌گونه تراکنش‌ها تعلق نمی‌گیرد.
این بخش‌نامه در شرایطی ابلاغ‌شده است که هنوز کدهای USSD شرکت PSP باوجود اطلاع از این بخش‌نامه فعال هستند و باید دید مدیران شرکت‌های پرداختی که بیشترین سهم در بازار کدهای دستوری دارند با توجه به صفر شدن کارمزد این تراکنش‌ها چه راهکاری را در تعامل با اپراتورها برای حفظ این بستر در پیش خواهند گرفت زیرا در این بخش‌نامه الزامی برای متوقف شدن این بستر در نظر گرفته نشده است و تنها کارمزد این تراکنش‌ها صفر شده است.
افزون بر این، نکته دیگری که باید به آن توجه کرد فعالیت کدهای دستوری وابسته به اپراتورها دراین‌بین است که فعالیت و تعداد آن‌ها از یک سال گذشته تاکنون گسترش پیداکرده بود و سعی در تصاحب سهم عمده این بازار و خارج کردن آن از دست شرکت‌های PSP داشتند که با ابلاغ این بخش‌نامه به دلیل این‌که پردازش این تراکنش‌ها دیگری سود برای PSP ها ندارد تکلیف نحوه تعامل شرکت‌های پرداخت با اپراتور نیز در این بخش مشخص نیست. این در حالی است که هنوز تمام این کدهای وابسته به اپراتورها نیز فعال هستند.
بر اساس آمار شاپرک در اردیبهشت‌ماه سال ۹۷ بیانگر این است که سه شرکت آسان پرداخت پرشین، پرداخت نوین آرین و پرداخت الکترونیک سامان به ترتیب با سهم ۳۵.۳۳، ۲۷.۸۶ و ۲۲.۸۱ درصد بیشترین سهم بازار در تعداد تراکنش‌های موبایلی را به خود اختصاص داده‌اند.
نحوه تعامل اپراتورها با PSPها
بر اساس اظهارات کارشناسان صنعت پرداخت، تعامل شرکت‌های پرداخت با سه اپراتور عمده بدین‌صورت است که شرکت جیرینگ از زیرمجموعه‌های شرکت همراه اول در بخش کدهای دستوری با شرکت‌های PSP و دیگر نهادها تعامل دارد که البته شیوه این همکاری نیز تامل‌برانگیز است زیرا این شرکت در قبال فروش شارژ از کدهای دستوری از هر تراکنش ۸۰ درصد کارمزد مطالبه و همچنین به‌منظور اجاره سر کد نیز مبالغ میلیاردی از شرکت‌های PSP اخذ می‌کرد و همچنین نکته جالب در این بخش این بود که هزینه اجاره سر کد برای شرکتی که با تقبل هزینه‌های تبلیغات توانسته بود، فروش بیشتری داشته باشد نیز بالاتر بود.
بدین معنا که شرکتی که فروش بهتری داشت به‌جای تشویق با پرداخت مبالغ بیشتر برای اجاره سر کد تنبیه می‌شد. اقدام دیگری که شرکت جیرینگ به‌عنوان نماینده همراه اول در سال گذشته انجام داد، سخت کردن شرایط برای تمدید قراردادها با شرکت‌های PSP به‌منظور استفاده از بستر اپراتور در کدهای USSD بود. بدین‌صورت که کف مبلغ قرارداد در سال اول افزایش و در سال دوم نیز این رقم با ۲۰ درصد افزایش همراه کرده بود که این شرایط با اعتراض دسته‌جمعی مدیران صنعت پرداخت در عدم تمدید قراردادها مواجه شد. اکنون با صفر شدن کارمزدها در بستر کدهای دستوری شرکت جیرینگ بازنده اصلی این بازی است.
نحوه تعامل شرکت ایرانسل در بهره‌گیری از کانال USSD در شرایط متعادلی قرار داشت و این خدمات بر اساس پهنای باند به شرکت‌های PSP ارائه می‌شد و هزینه اجاره سر کد نیز سنگین نبود و در اپراتور رایتل نیز اجاره سر کد رایگان و بر اساس پهنای باند بهره‌گیری از کانال USSD به شرکت‌های PSP ارائه می‌شد.
سود و زیان تداوم فعالیت PSPها
اپراتورها برای شبکه توزیع خود درفروش شارژ تلفن‌های همراه تخفیف تجاری قائل هستند که هنوز فروش شارژ از بستر USSD منابعی برای شرکت‌های PSP دارد. البته باید ارزیابی شود که با توجه به هزینه‌هایی که این شرکت‌ها بابت اجاره سر کد به شرکت جیرینگ می‌پرداختند، بهره‌مندی از تخفیف تجاری در این بخش کفاف هزینه این شرکت‌ها را می‌دهد یا خیر.
در حال حاضر تخفیف تجاری توزیع‌کنندگان لایه یک درفروش شارژ مستقیم همراه اول، ایرانسل و رایتل به ترتیب ۳، ۴ و ۴ درصد است. همچنین تخفیف تجاری توزیع‌کنندگان لایه یک درفروش بسته‌های اینترنتی نیز در تمام اپراتورها ۴ درصد است که باید دید که در شرایط جدید و با صفر شدن کارمزد تراکنش‌های USSD فعالیت در این بستر کماکان ادامه دارد یا خیر. البته کدهای وابسته به شرکت های همراه اول ازجمله ستاره ۱، ۳ و ۷ هنوز در بازار با توجه به صفر شدن کارمزدها در این بخش فعال هستند که درصورت استمرار این فعالیت، باید نحوه اپراتورها با شرکت های PSP در این بخش تغییر کند، زیرا در شرایط جدید پردازش این تراکنش‌ها از سوی شرکت‌های PSP نفع مالی برای آن‌ها ندارد زیرا تخفیف تجاری توزیع‌کنندگان به دلیل این‌که فروش از سوی PSP ها صورت نمی‌گیرد به این تراکنش‌ها تعلق نمی‌گیرد.
شرط تداوم فعالیت در بستر USSD
بر اساس اظهارات کارشناسان، آنچه مسلم است با صفر شدن کارمزد تراکنش‌های بستر USSD در صورت ادامه فعالیت در این بستر باید تغییرات اصولی در نحوه تعامل اپراتورها بخصوص همراه اول با شرکت‌های PSP صورت بگیرد، بدین معنا که نرخ اجاره سر کد باید کاهش و حتی صفر در نظر گرفته شود و همچنین اپراتورها باید مبالغی برای شرکت‌های PSP در پردازش تراکنش‌های فروش شارژ از کدهای ستاره‌دار در نظر بگیرند. همچنین لازم است تخفیف تجاری توزیع کنندگان لایه یک نیز در این بین به منظور ایجاد صرفه اقتصادی، افزایش یابد. البته بانک مرکزی این بخش‌نامه را باهدف مهاجرت کاربران از بستر کدهای دستوری به دیگر بسترها پرداخت که از امنیت کافی برخوردار، است، ابلاغ کرده ولی به دلیل فعالیت‌های گسترده در این بخش این مهاجرت مستلزم گذشت زمان است.
متن بخش‌نامه حذف تراکنش‌های USSD
در بخش‌نامه بانک مرکزی تأکید شده است، با توجه به لزوم امن سازی مداوم تراکنش‌های کارتی و الزام به رمزگذاری از مبدأ تا مقصد اطلاعات مشتریان، مهاجرت از بسترهای مبتنی بر داده‌های خام به زیرساخت امن‌تر در دستور کار بانک مرکزی قرار دارد.
لیکن با توجه به ضریب نفوذ بسترهای موجود بسترهای موجود در جامعه و با رویکرد حفظ حقوق مشتریان نظام بانکی و همچنین ایجاد انگیزه در ارائه‌دهندگان خدمات مذبور جهت مهاجرت بر بسترهای امن در یک‌صد و پنجاه و هفتمین جلسه کمیسیون بانکی مورخ ۵ خردادماه سال ۹۷ مقرر شد از تاریخ ۲۰ خردادماه امسال تمامی کارمزدهای تراکنش‌های انجام‌شده در بسترهای رمزنگاری از مبدأ تا مقصد، اعم از کارمزد پذیرنده، شتاب و شاپرک و همچنین هزینه جبران ناشی از مغایرت‌ها معادل صفر ریال در نظر گرفته شود.
بر این اساس از تاریخ ۲۰ خردادماه امسال هیچ کارمزدی برای ارائه خدمات روی این بسترها از بانک صادرکننده اخذ نشده و به‌تبع آن هیچ کارمزدی به عوامل پردازش پرداخت نخواهد شد.