رویترز: حدود یک‌سوم حمل و نقل دریایی نفت از این تنگه انجام می‌شود و همین مساله «هرمز» را به استراتژیک‌ترین خط ارتباطی نفت خاورمیانه با بازارهای آسیااقیانوسیه، اروپا و آمریکای شمالی تبدیل کرده است. این هفته ایران تهدید کرده است، در پاسخ به درخواست آمریکا برای توقف ممنوعیت صادرات نفت ایران، جلوی عبور نفتکش‌ها از تنگه هرمز را می‌گیرد. این نخستین باری نیست که تنگه هرمز در معرض تنش‌های منطقه‌ای قرار می‌گیرد.
تنگه هرمز چیست؟
این تنگه آبراهی است که ایران و عمان را از یکدیگر جدا می‌کند و خلیج فارس را به خلیج عمان و دریای عرب متصل می‌کند. در باریک‌ترین نقطه عبوری خود 21 مایل عرض دارد، اما عرض مسیر کشتی‌ها در هر دو جهت فقط 2 مایل است.
چرا هرمز مهم است؟
* بر اساس برآورد اداره اطلاعات انرژی آمریکا، در سال 2016، روزانه 18.5 میلیون بشکه نفت از این تنگه عبور کرده است که رکوردی جدید محسوب می‌شود. این رقم 30 درصد تمامی ترانزیت نفت در جهان از طریق دریا است.
* بر اساس بررسی موسسه تحلیل آمارهای نفتی ورتکسا، محموله‌های نفت خام و میعانات گازی ترانزیت شده از طریق تنگه هرمز در سال 2017 به روزانه 17.2 میلیون بشکه و این رقم تنها در نیمه نخست سال 2018 به روزانه 17.4 میلیون بشکه رسیده است.
* بیشتر نفت صادراتی عربستان، ایران، امارات، کویت و عراق از طریق این تنگه به بازارهای جهانی فرستاده می‌شود. همچنین این آبراه، مسیر عبور تمامی ال ان جی (گاز طبیعی مایع) صادراتی قطر است.
* در جریان جنگ تحمیلی ایران و عراق (1980 تا 1988)، دو طرف سعی می‌کردند در صادرات نفت طرف مقابل اختلال ایجاد کنند که از آن با عنوان جنگ نفتکش‌ها یاد می‌کنند.
* ناوگان پنجم نیروی دریایی آمریکا که در بحرین مستقر است، برای خود وظیفه محافظت از کشتی‌های تجاری عبوری از این منطقه مقرر کرده است.
* موسسه پترومتریکس که ناوهای هواپیمابر آمریکا در منطقه را رهیابی می‌کند می‌گوید در حال حاضر، هیچ ناو آمریکایی در خلیج فارس وجود ندارد. این ناوها در مقاطع کوتاهی از شرق مدیترانه به خلیج فارس می‌آمدند و به دریای آتلانتیک باز می‌گشتند. به گفته این موسسه «در زمان ریاست جمهوری جورج بوش، همواره یک یا دو ناو در خلیج فارس حضور داشت، اما در دولت اوباما، در مقاطع کوتاهی هیچ ناوی در خلیج فارس حضور نداشت، البته این ژست آمریکا در زمان مذاکره با ایران بود»
خطوط لوله جایگزین
عربستان و امارات متحده عربی تلاش کرده‌اند تا با احداث خط لوله‌های جایگزین تنگه را دور بزنند. در جدول زیر ظرفیت اسمی و عملی این خطوط لوله را مشاهده می‌کنید. هرچند ظرفیتی نزدیک به 4 میلیون بشکه در روز برای انتقال نفت از طریق این خطوط قابل افزایش است، اما این رقم نسبت به کل نفتی که از تنگه هرمز عبور می‌کند (بیش از 18 میلیون بشکه) چندان کارساز نخواهد بود. بر این اساس هر گونه اختلال در تنگه هرمز می‌تواند اختلالی جدی در عرضه نفت جهان ایجاد کند.
رویدادهای تاریخی تنگه هرمز
* در جولای 1988، ناو جنگی وینسنس، یک هواپیمای مسافربری ایرانی را مورد هدف قرار داد و تمامی 290 سرنشین و خدمه آن به شهادت رسیدند. فاجعه‌ای که واشنگتن آن را یک حادثه عنوان کرد و مدعی شد خدمه ناو جنگی، این هواپیما را با یک جنگنده اشتباه گرفته است. اما تهران آن را حمله‌ای عمدی می‌داند. این اقدام در حالی صورت گرفت که آمریکا ها مدعی بودند که وینسنس برای حفاظت از کشتی‌های بی‌طرف در مقابل حملات ایران در این منطقه حضور داشته است.
* اوایل سال 2008، آمریکا مدعی شد قایق‌های ایرانی پس از نزدیک شدن به سه کشتی جنگی این کشور در تنگه هرمز، آنها را تهدید کرده‌اند.
* در ژوئن 2008، سرلشگر محمدعلی جعفری، فرمانده سپاه پاسداران اعلام کرد در صورت مورد حمله واقع شدن، بر حرکت کشتی‌ها در این تنگه، محدودیت‌هایی اعمال می‌کند.
* در جولای 2010، یک نفتکش ژاپنی با نام ام استار در این تنگه هدف حمله قرار گرفت. یک گروه شبه نظامی به نام گردان‌های عبدالله عظام که با القاعده ارتباط دارد، مسئولیت این حمله را به عهده گرفت.
* در ژانویه 2012، ایران تهدید کرد که به تلافی تحریم‌های آمریکا و اروپا که درآمدهای نفتی تهران را هدف گرفته بودند، تنگه هرمز را خواهد بست.
* در می 2015، کشتی‌های ایران به یک نفتکش سنگاپوری که گفته می‌شود به سکوی نفتی ایران خسارت زده بود، شلیک کردند و آن فراری دادند و همچنین یک کشتی کانتینری را در این تنگه توقیف کردند.
* در سوم جولای 2018، حسن روحانی، ریاست جمهوری ایران تلویحا تهدید کرد در صورت اجرایی شدن ادعای آمریکا برای صفر شدن صادرات نفت ایران، انتقال نفت همه کشورها از تنگه هرمز با اخلال مواجه می‌شود.
* روز بعد، فرمانده سپاه قدس ایران تصریح کرد اگر صادرات نفت تهران متوقف شود، جلوی تمامی صادرات نفت از طریق تنگه هرمز گرفته می‌شود.
مطلب مرتبط: شاهرگ‌های تجارت جهانی نفت