آن‌چه بیش از همه مورد توجه است شرایط بنیادی آلومینیوم ایران پس از توقف طولانی مدت است. برای جبران زیان انباشته سنگین باید قدرت سودآوری این شرکت طی سال‌های آتی سنجیده شود. به همین منظور وضعیت عملیاتی این شرکت با نمونه‌های مشابه خارجی مقایسه شده است. هدف از این گزارش علاوه بر برآورد سودآوری سال مالی جاری و بررسی پتانسیل این شرکت در آینده است.
مقایسه «فایرا» با رقبای خارجی
هدف از این مقایسه بررسی نقاط ضعف شرکت آلومینیوم ایران و ارزیابی فرصت‌ها و تهدیدهای موجود برای آینده سودآوری این شرکت است. در صورتی‌که شخص حقیقی یا حقوقی متقاضی خرید سهام این شرکت باشد احتمالا به قدرت سودآوری این شرکت توجه ویژه خواهد داشت.
ماده اولیه
بهای تمام‌شده هر تن آلومینیم خالص در شرکت آلومینیوم ایران در سال گذشته بیش از 1500 دلار بوده است. بهای تمام‌شده آلومینیوم در مناطق مختلف با هم اختلاف دارد. این مقدار برای تولیدکنندگان حوزه خلیج فارس، کانادا، ایسلند و آفریقای جنوبی کمترین مقدار را دارا بوده و بین 1100 تا 1400 دلار است. کمترین بهای تمام‌شده به شرکت معادن عربستان صعودی با بهای تمام‌شده حدود 1100 دلاری به ازای هر تن اختصاص دارد. تولیدکنندگان چینی عمدتا بهای تمام‌شده بسیار بالایی داشته (حدود 2 هزار دلار) که این موضوع به بالا بودن هزینه‌های انرژی در این کشور بازمی‌گردد.
نگاهی به ترکیب بهای تمام‌شده آلومینیم ایران در سال گذشته حاکی از این است که بیش از 50 درصد از بهای تمام‌شده این شرکت به خرید مواد اولیه اختصاص دارد. برای تولید یک تن آلومینیوم معادل 2 تن آلومینا استفاده می‌شود که بر اساس بررسی‌های انجام‌شده مشابه با تولیدات در شرکت‌های خارجی است. بر این اساس کاهش این سرفصل تنها به نرخ آلومینا وابسته بوده که خود تابعی از نرخ آلومینیم در بازار جهانی است. در این میان نکته‌ای که در بخش ماده اولیه این شرکت باید مورد توجه قرار گیرد تامین بیش از 60 درصد از آلومینا از طریق واردات است. نرخ ارز برای واردات این ماده اولیه مبادله‌ای بوده و بر این اساس نوسانات نرخ ارز مبادله‌ای بر سودآوری این شرکت اثر قابل توجهی خواهد داشت. نرخ خرید آلومینا حدود 20 درصد قیمت شمش خالص بوده که البته بسته به عرضه و تقاضا این نرخ تغییر می‌کند.
هزینه برق در تولید
یکی از دیگر مواردی که در تولید آلومینیوم و شرکت‌هایی که با احیای ماده معدنی در صدد تولید فلز برمی‌آیند بهای برق مصرفی است. میانگین مصرف برق برای تولید هر تن آلومینیوم خالص در شرکت آلومینیوم ایران معادل 16 مگاوات ساعت بوده که میزان مصرف برق در خاورمیانه تقریبا 15 مگاوات ساعت است. در این میان هزینه برق مصرفی برای تولید هر تن آلومینیوم خالص در خاورمیانه معادل 300 دلار بوده که این مقدار برای شرکت آلومینیوم ایران حدود 240 دلار است. پایین‌تر بودن هزینه برق در کشورمان در مقایسه با دیگر نقاط عاملی برای کاهش هزینه برق مصرفی شده است. نکته قابل توجه بالاتر بودن میزان برق مصرفی به ازای هر تن تولیدی آلومینیوم در واحد احیای دو نسبت به واحد احیای یک است. در صورتی‌که توانایی تولید کامل آلومینیوم در واحد احیای دو در سال 95 وجود داشت صرفه‌جویی حدود 10 میلیارد تومانی برای این شرکت مورد انتظار بود.
هزینه برق مصرفی تنها 40 درصد از کل هزینه سربار را تشکیل می‌دهد. در این میان بالا بودن هزینه‌های دستمزد در این شرکت چه به صورت مستقیم یا هزینه‌های شناسایی شده در سربار، در کنار سایر هزینه‌ها رشد بهای تمام‌شده را برای این شرکت به دنبال داشته است. هزینه دستمزد در نقاط مختلف دنیا متفاوت بوده و نمی‌توان معیار دقیقی معرفی کرد اما به نظر می‌رسد هزینهای که بابت دستمزد در «فایرا» شناسایی می‌شود اختلاف فاحشی با شرکت‌های مشابه خارجی دارد. در این خصوص هزینه‌های دستمزد در آلومینیوم بعضا تا حدود 3 برابر برخی از تولیدکنندگان آلومینیوم است. بر این اساس به نظر می‌رسد ادامه نوسازی و همچنین کاهش هزینه‌های دستمزد راه‌حلی برای کمک به «فایرا» در شرایط کنونی باشد.
امید «فایرا» به سمت فروش
همان‌طور که مشاهده شد «فایرا» به مدد نرخ پایین انرژی و همچنین بهره‌گیری از نرخ ارز ارزان برای خرید ماده اولیه توانسته بهای تمام‌شده را در سطوح نسبتا پایینی در مقایسه با رقبای خارجی نگه دارد. با این حال «فایرا» با هزینه‌های سنگین در دیگر سرفصل‌های صورت‌های مالی به خصوص بخش هزینه‌های مالی و همچنین زیان‌های ناشی از تسعیر ارز توان هرچند اندک رقابتی خود را در بازار جهانی از دست داده است. این شرکت در سال 95 معادل 130 میلیارد تومان در سایر سرفصل‌های هزینهای به خصوص هزینه‌های اداری، مالی و همچنین زیان تسعیر ارز شناسایی کرده است. علاوه بر این در بندهای حسابرس به هزینه‌های سنگین شناسایی‌نشده مانند اختلاف حساب با بانک صادرات و همچنین عوارض آلایندگی اشاره شده است.
«فایرا» وضعیت مناسبی در سودآوری نداشته و در این میان رشد نرخ ارز مبادله‌ای، رشد نرخ برق مصرفی در داخل کشور و افزایش وزن سایر سرفصل‌های هزینهای می‌تواند وضعیت بنیادی این شرکت را بحرانی سازد. به نظر می‌رسد سطوح بالای قیمتی آلومینیوم در بازار جهانی یا افزایش مقدار تولید در این مجتمع برای کاهش اثر هزینه‌های ثابت می‌تواند به وضعیت بنیادی این شرکت کمک کند. تلاش برای کاهش سایر هزینه‌ها نیز در این شرکت کارساز خواهد بود.
بدون در نظر گرفتن بندهای حسابرس، «فایرا» در سطوح کنونی قیمت آلومینیوم (حدود 2 هزار دلار بر تن) و با فرض ثابت ماندن سایر سرفصل‌های صورت‌های مالی، توانایی سود 12 تومانی را خواهد داشت. ادامه این روند شاید بتواند طی 5 سال آینده «فایرا» را از زیان انباشته خود خارج کند. البته باید توجه کرد که پایداری قیمت آلومینیوم در سطوح کنونی بسیار حائز اهمیت است زیرا به نظر می‌رسد تنها راه نجات آلومینیوم ایران پایداری و رشد قیمت آلومینیوم در بازار جهانی است.