پشت پرده | چرا بورس بازان رفتارشان را تغییر می‌دهند

ظن دستکاری در بورس

به گزارش «دنیای بورس»، دنیای‌اقتصاد نوشت: بورس تهران معاملات روز دوشنبه را با شرایطی متفاوت نسبت به روزهای اخیر پشت سر گذاشت. به‌طوری که خلاف معاملات چند هفته اخیر بازار سهام، این بار گروه‌های بزرگ صادرات محور بودند که در مرکز توجهات بازار قرار گرفتند و بر عکس شاهد سنگین شدن صفوف فروش در سهام با ارزش بازار پایین‌تر بودیم. اما دلیل این چرخش ناگهانی نگاه‌ها چه بود؟

از میانه آذر تا پایان معاملات روز دوشنبه، پیام ناظر از توقف ۱۷ نماد معاملاتی به دلیل احتمال دستکاری قیمتی خبر داده است. آن هم بدون آنکه جزئیاتی از ساز و کار شناسایی و تشخیص دستکاری قیمتی در نمادها به گوش فعالان بازار برسد.

موضوعی که معامله‌گران را به سمت سهامی سوق داد که کمترین اثر دولتی در آنها دیده می‌شد. این شرایط سبب شد تا این بی‌اعتمادی این‌بار گروه‌های غیردولتی را نیز در برگیرد.

در این میان پیگیری‌ها از مقامات سیاست‌گذار هر چند به جواب قانع‌کننده‌ای منتهی نشد اما گفته شده هیچ سازوکار مشخصی برای توقف نمادها با ظن دستکاری قیمتی وجود ندارد و پایشی تمام وقت در بازار انجام می‌شود تا برای هیچ مورد مشکوکی گریزگاهی وجود نداشته باشد. نامشخص بودن این سازوکار اما سبب شده تا بار دیگر شائبه برخورد سلیقه‌ای با شرکت‌ها در این بازار ایجاد شود.

موضوعی که سرانجام جز افزایش بی‌اعتمادی به بازار سرمایه چیزی به‌دنبال نخواهد داشت. به هر روی فعالان بورسی مدت‌هاست به این رفتارهای منفعلانه عادت کرده‌اند. رفتارهایی که در هر برهه‌ای به شکلی سعی در بر هم ریختن نظم و مکانیزم بازار دارند.

دستکاری در کوچک‌ترها آسان‌تر است

• محمد نوربخش | کارشناس بازار سهام

دستکاری در قیمت سهم‌های کوچک خیلی راحت‌تر از سهم‌های بزرگ می‌تواند اتفاق بیفتد و عملیاتی‌تر است؛ به‌خصوص اینکه سهم‌های بزرگ با عرضه‌های شدید از سوی بازارگردان یا سهامدار عمده مواجه می‌شوند و ابهامی که در سهم‌های بزرگ وجود دارد باعث شده اثرش را روی سهم‌های کوچک هم بگذارد.

بنابراین دستکاری قیمت در سهم‌های کوچک خیلی راحت‌تر می‌تواند اتفاق بیفتد، اما اینکه اکنون در بازار چنین اتفاقی در حال روی دادن است یا نه نیاز به بررسی دارد و نمی‌توان به همین سادگی حکم داد که از دید من قیمت دستکاری شده است. اما در کل می‌توان گفت که در سهم‌های کوچک ساده‌تر از سهم‌های بزرگ می‌شود دستکاری روی دهد.

دستکاری قیمت در سهم‌های بزرگ از سوی حقوقی‌های بزرگ امکان‌پذیر است. مثلا فولاد مبارکه ۳۰۰ هزار میلیاردی را نمی‌توان به سادگی بالا و پایین کرد اما سهمی را که ۵ هزار میلیارد ارزش بازار و ۱۰ درصد شناوری دارد، می‌توان به سادگی دستکاری کرد.

دستکاری در قیمت سهم‌های کوچک هم الزاما از سوی حقوقی‌ها نیست و چه بسا ممکن است از طرف خود حقیقی‌های بزرگ نیز این دستکاری اتفاق بیفتد. آنها به سادگی می‌توانند با زد و بندی که می‌توانند داشته باشند در جریان عادی قیمت خلل ایجاد کنند.

دستکاری‌ قیمتی همیشه وجود داشته است

• مجتبی شهبازی | کارشناس بازار سهام

موضوع دستکاری قیمت سهام شرکت‌ها در بازار سرمایه باید از دو منظر بررسی شود. ابتدا باید این نکته را یادآور شد که هر چیزی که در بازار سرمایه در این حد بزرگنمایی می‌شود، آنقدر بزرگ و حاد نیست.

ما نمی‌گوییم دستکاری در قیمت‌ها اصلا وجود ندارد، اما باید خیالتان راحت باشد که این مساله با آن شدتی که این روزها از آن صحبت می‌کنند، نیست. چون خاصیت بازار این است که یکسری اخبار را بیش از حد داغ و بزرگ کند.

این اتفاق برای موضوع دستکاری قیمت‌ها نیفتاده و در این مدت موارد شبیه به آن را زیاد داشتیم. این بزرگ‌نمایی‌ها ذات بازار است.

با توجه به این نکته حالا باید دید دستکاری قیمت‌ها در بازار چند درصد وجود دارد و چقدر تاثیر می‌گذارد. اعمال دستکاری در بازار همیشه وجود داشته است و در آینده هم همین خواهد بود. بنابراین مساله جدیدی نیست و مختص این دوره هم نیست. وقتی شاخص حول و حوش دومیلیون واحد بود کسی چنین مسائلی را مطرح نمی‌کرد چون همه در سود و خوشحال بودند.

اما بازار که با افت قیمت روبه‌رو شد به تبع آن مسائل مختلف شروع شد. مثلا یک بار گفتند حقوقی‌ها فروختند و بازار ریزش کرد؛ بنابراین همه تقصیر‌ها گردن حقوقی‌هاست. برای اثبات آن هم به TSE استناد می‌کردند و می‌گفتند آنجا آمده که بیشترین فروش مربوط به فلان حقوقی بوده است.

در صورتی که این حقوقی ظاهر قضیه است و پشت هر فرد حقوقی، حقیقی‌ها قرار دارند. چون حقیقی‌ها سبدهای خود را ابطال می‌کنند و می‌بندند، حقوقی مجبور است بفروشد اما چه کسی دیده می‌شود؟ حقوقی‌ها! همه هم فکر می‌کنند او سهامدار عمده است در صورتی که این‌گونه نیست هرچند برخی اوقات هم بوده که آنها هم فروختند.

البته اگر به آن دوران هم نگاه کنیم می‌بینیم که همه فشار می‌آوردند که حباب شکل گرفته و حقوقی‌ها باید عرضه کنند تا عطش بازار برطرف شود؛ آنها هم عرضه کردند.

طبیعی است که هر حقوقی در روزهای مثبت باید بفروشد که بتواند در روزهای منفی سهم را حمایت کند؛ حالا چه در قالب صندوق بازارگردانی یا کدهای بازارگردانی. بازار پر شده و نوسان خاصیت بازار است اما بازار همیشه دنبال دلیلی می‌گردد که تقصیرها را گردن آن بیندازد.

همه جای دنیا هم همین است. وقتی قصه حقوقی‌ها تمام و بازار کمی  پایدار شد و تا  محدوده ۴/ ۱ میلیون واحد بالا آمد حالا بحث‌ها به شکل دیگری دنبال می‌شود که حقوقی‌ها دارند سهم‌های بزرگ را دستکاری می‌کنند و سهم‌های کوچک را هم یک عده دیگری دستکاری می‌کنند! در صورتی که چنین چیزی به این شدت که از آن حرف می‌زنند، وجود ندارد.

به جز یکسری تک‌نمادهای خاص یا یکسری صنایع خاص که شاید این مسائل در آنها به‌صورت غیررسمی بوده، نمی‌توان این مساله را به کل بازار تعمیم داد. به عبارت دیگر می‌توانیم درباره تک‌تک نمادها و یکسری نمادهای خاص این مسائل را عنوان کنیم اما در کلیت بازار چنین چیزی وجود ندارد و نداشته است.

بازار باید راه خودش را برود. ولی در همین مسیر هم، صندوق‌های بازارگردانی می‌توانند همین کارها را انجام دهند که خیلی هم بجا و درست و قانونی است ولی اینکه به‌صورت غیررسمی چنین کاری انجام شود من آن را تایید نمی‌کنم.

منتها برخی مغرضانه همین‌ها را در سایه دستکاری قیمت می‌برند چون الان چنین بحث‌هایی خریدار دارد.  یادمان نرود که بازار رشد بالایی داشت و بعد از آن هم ریزش شدیدی را شاهد بود. دولت هم مقصر بود چون برنامه نداشت.

زمانی که شاخص در حال رشد بود فقط مردم را تشویق به سرمایه‌گذاری کرد و در زمان پایین آمدن شاخص هم برنامه‌ای نداشت که همه اینها اشتباه بود. همه اشکال‌ها را از چشم سازمان دیدند! اما سازمان چه کاره است؟ سازمان یک نهاد ناظر است، نه سرمایه‌گذار است و نه ناشر که سود ببرد. بنابراین با ریزشی که بازار داشت طبیعی است که کف بسازد و بعد رشد کند. این نوسانات هم کاملا طبیعی است.

در این میان یکسری بحث‌ها خریدار دارد. از سوی دیگر در این دو سال اخیر بازار پر از افراد تازه‌کار شده و به‌عبارتی ۶ برابر شده که همه اینها تازه کارند و شایعه خوراک آنان است. 

باید گفت همیشه دستکاری در بازار در حد محدودی وجود داشته در آینده هم خواهد بود اما اینکه بخواهیم آن را در این حد بزرگ کنیم و کل بازار را زیر سایه آن ببریم اشتباه است. وقتی یک سهمی ۲۰۰ میلیون در روز معامله می‌شود و خریدار می‌خرد و فروشنده هم می‌فروشد دستکاری چه معنایی دارد؟!

گزارش دو | تب داغ بورس بازی در آذر

دنیای اقتصاد در مطلب دیگری نوشت در حالی‌که از ابتدای سال جاری صدور کدهای جدید بورسی با شتاب زیادی دنبال می‌شد، پس از آغاز اصلاح شاخص‌های سهام، ورود سرمایه‌گذاران بورسی به این بازار از تب و تاب افتاد.

حال آمار به دست‌آمده از کدهای جدید صادرشده در آخرین ماه پاییز نشان از افزایش مجدد اقبال به این بازار دارد؛ به‌طوری که تنها در آذرماه شاهد ثبت‌نام ۳ میلیون و ۲۳۰ هزار نفر برای دریافت کد معاملاتی در سامانه سجام بودیم تا جامعه بورس‌بازان به رقم ۲۵ میلیون نزدیک شود.

با تعیین تکلیف انتخابات ریاست جمهوری آمریکا سرمایه گذاران اشتیاق بیشتری برای ورود به بازار سهام پیدا کرده‌اند.

از ۲۱ آبان و همزمان با رشد قیمت‌های جهانی شاهد برگشت شاخص سهام به مدار صعودی هستیم. شاخصی که در قله باورنکردنی ۲ میلیون واحد با ترکیدن حباب سهام تا ۲۰ آبان ماه اصلاح ۴۲ درصدی را تجربه کرد،حالا به سمت صعودی دیگر خیز برداشته است. روی کاغذ اوضاع به نفع بورس بازان است.

از سرگیری عرضه‌های اولیه و استقبال سرمایه گذاران از آنها، ثبات نسبی قیمت دلار و سکه، رکود عجیب در بازارهای مسکن و خودرو، افزایش قیمت‌های جهانی، شرایط ایده آل بازارهای کالایی، کاهش ریسک‌های سیستماتیک و احتمال بهبود وضعیت بین‌المللی کشور خبر از تداوم روند صعودی قیمت‌ها دربازار سهام می‌دهد، به گونه‌ای که درآخرین ماه پاییزی سال از پیچیدگی روند معاملات کاسته و پول حقیقی وارد شده به بازار سرمایه موج جدیدی از امیدواری به سبزپوشی بورس را به راه انداخته است.

زمانی که اصلاح شاخص بورس از اواسط مردادماه آغاز شد تحلیلگران بازار تصورش را هم نمی‌کردند سقوط شاخص تا کانال یک میلیون و ۲۰۰ هزارواحد ادامه داشته باشد، اتفاقی که بخش بزرگی از سرمایه‌گذاران حقیقی را به سمت درهای خروج هدایت کرد، آن هم در سالی که بسیاری ازمردم به پشتوانه حمایت دولتمردان سرمایه خود را راهی بورس کرده بودند.

روند متفاوت درخواست کدهای معاملاتی

بورس تهران یکی از عجیب و غریب ترین سال‌های خود را تجربه می‌کند. از فراز آنچنانی شاخص در ابتدای سال تا فرود سهمگین آن. اما این همه ماجرا نیست. ورود و خروج سرمایه‌گذاران نیز فازهای متفاوتی را پشت سرگذاشته و هجوم مردم برای دریافت کد معاملاتی از ابتدای سال با تغییرات شگرفی مواجه شده است. این را گزارش شرکت سپرده‌گذاری مرکزی می‌گوید.

بر اساس این گزارش در آذرماه،۳میلیون و ۲۳۰ هزار نفر برای دریافت کد معاملاتی در سامانه سجام ثبت‌نام کردند تا کل ثبت نام‌کنندگان در ۹ ماه ۹۹ به رقم ۲۴ میلیون و ۶۱۷هزار سهامدار برسد. تعداد کدهای معاملاتی ۹ ماه امسال در حالی ۲۴ میلیون سهامدار را رد کرده که تا پایان سال ۹۸ تنها ۱۱میلیون و ۶۶۵ هزار سرمایه‌گذار برای دریافت کد بورسی در این سال اقدام کرده بودند.

روند معاملات بازار سرمایه از ابتدای سال ۹۹ به قدری غیر قابل پیش بینی طی شده که بعد از آغاز اصلاح ریزش قیمت سهام کمتر کسی فکرش را می‌کرد سرمایه‌گذاران باز هم روی این بازار حساب کنند.

نزول شاخص به کانال یک میلیون و۲۰۰ هزار واحد در آبان ماه کار خودش را کرده بود و با وجود اظهارات ضد ونقیض در مورد افزایش نرخ سود بانکی و دامن زدن به حواشی اخبار مرتبط با قیمت‌گذاری دستوری برخی محصولات مهم همچون فولاد، کارشناسان خداحافظی سهامداران از بورس را قطعی می‌دانستند اما شکست قیمت دلار و سکه در آذرماه یکی از متغیرهای اثرگذار بر رشد کدهای معاملاتی در این ماه است.

تجربه سالیان گذشته نشان می‌دهد صاحبان نقدینگی برای سرمایه‌گذاری معمولا نیم نگاهی به بازار ارز دارند و تحولات این بازار سراسر هیجانی را به شدت دنبال می‌کنند، از این رو کوچک‌ترین تغییر فازی در راسته خیابان فردوسی، روال سرمایه‌گذاری را دستخوش تغییرات عمده‌ای می‌کند.

افت قیمت دلار از محدوده ۳۰ هزارتومان به کانال ۲۵ هزارتومان در آذرماه سرمایه گذاران را به سمت بازار سهام سوق داد.بازاری که برای پرواز نیاز مبرمی به نقدینگی دارد و بسیاری از کارشناسان معتقدند در معاملات تالارشیشه‌ای، نقدینگی حرف اول را می‌زند.

رکورد صدور کدهای معاملاتی

در نهمین ماه سال جاری ۳میلیون و ۲۳۰ هزار نفر برای دریافت کد معاملاتی جدید اقدام کرده‌اند. شاخص کل بورس تهران به‌عنوان مهم‌ترین نماگربازار سهام از مرز ۳۵۴ هزار واحد در پایان آذر۹۸ با رشد عجیب ۳۰۶ درصدی در آذر۹۹به رقم یک میلیون و ۴۳۹ هزار واحد افزایش یافته است.

بررسی آمار تعداد کدهای صادر شده معاملاتی نشان می‌دهد در مجموع تا پایان سال ۹۱، ۶ میلیون و ۴۸۸ هزار کد، سال ۹۲، ۷ میلیون و ۳۶۲ هزار کد، سال ۹۳، ۷میلیون و ۹۹۶ هزار کد، سال ۹۴، ۸ میلیون و ۸۴۱ هزار کد، سال ۹۵، ۹ میلیون و ۳۴۸ هزار کد، سال۹۶، ۹ میلیون و ۹۶۵ هزار کد، سال ۹۷، ۱۰ میلیون و ۸۴۴ هزار کد و تا پایان سال ۹۸، ۱۱میلیون و ۶۶۵ هزار کد معاملاتی برای انجام معاملات جدید صادر شده است.

کارشناسان پیشتازی سال ۹۹ درصدور کدهای معاملاتی را نتیجه حمایت دولتمردان از این بازار عنوان می‌کنند و براین باورند که بازار سرمایه یکی از پر بازده‌ترین بازارها در این سال‌ بوده است. هجوم نقدینگی به بورس و رکوردشکنی ارزش معاملات روزانه تا ۲۲ هزار میلیارد تومان از جذابیت ویژه بورس برای سرمایه گذاران در سال ۹۹ حکایت می‌کند.

یکی دیگر از دلایل اصلی رونق صدور کدهای معاملاتی الزام سهامداران عدالت به دریافت کد بورسی برای انجام معاملات است. به‌طوری که مشمولان سهام عدالتی که روش مستقیم را برای مدیریت سهام خود انتخاب کرده‌اند صرفا با دریافت کد معاملاتی می‌توانند وارد بازار شوند که همین موضوع منجر به افزایش صدور کد‌های بورسی نسبت به سال‌های گذشته شده است.

بازارسرمایه به دنبال محرک‌های رشد قیمت‌ها در بازار جهانی بوده و به نظر می‌رسد وارد مرحله تازه‌ای از صعود قیمت‌ها شده باشد که بر همین اساس شاهد ورود گسترده‌تری از سرمایه‌گذاران به این بازار هستیم.

بررسی جزئیات صدور کدهای معاملاتی نشان می‌دهد در نهمین ماه سال، ۲۰۵۱ کد مربوط به سهامداران حقوقی صادر شده و ۲میلیون و ۴۷ هزار کد نیز برای سهامداران حقیقی صادرشده تا تعداد کل کدهای بورسی صادر شده با احتساب متقاضیان مربوط به سهام عدالت به بیش از ۵۱ میلیون کد تا پایان آذرماه برسد.

حضور کمرنگ سرمایه‌گذاران خارجی

بورس تهران در۹ماه امسال چندین ابرنوسان را پشت سرگذاشته است اما در مورد حضور سرمایه گذاران خارجی در بازار سرمایه ایران از همان ابتدا نیز حرف و حدیث زیاد بود. با شدت گرفتن مواضع ترامپ علیه ایران سرمایه‌گذاران خارجی رغبت چندانی برای حضور در این بازار نداشتند.

از سویی دیگر اختلالات هسته معاملات به دلیل حضور بی‌سابقه معامله‌گران عملا راه ورود سرمایه‌گذاران خارجی به بورس تهران را سد کرده بود، از این رو این دسته از سرمایه‌گذاران همواره با چالش‌های جدی برای ورود به بازار سرمایه ایران مواجه بودند.

براساس آمار شرکت سپرده‌گذاری مرکزی در حالی تا پایان آذر مجموع کدهای بورسی به ۲۴ میلیون و۶۱۷هزار کد افزایش پیدا کرده که از میان تعداد کدهای معاملاتی صادر شده ۶۲ سرمایه گذار خارجی در آذر ماه کد بورسی دریافت کردند تا مجموع کدهای معاملاتی سرمایه گذاران خارجی به ۲هزار و ۵۴۹نفر برسد.

این تعداد سرمایه گذار ازکشورهای مختلف جهان متقاضی دریافت کد معاملاتی و سرمایه‌گذاری در بورس تهران بوده‌اند.به گفته تحلیلگران با توجه به شرایط موجود بورس و وضعیت بین‌المللی کشورتقاضای همین میزان کد معاملاتی از سوی سرمایه‌گذاران خارجی نیز برای بازارسرمایه مطلوب است.

معامله‌گران خبره بازار معتقدند با تداوم وضعیت صعودی شاخص و به تعادل رسیدن بازار همزمان با روی کارآمدن بایدن و تعیین تکلیف وضعیت سیاست خارجی ایران، سرمایه گذاران خارجی بیشتری وارد این بازار خواهند شد.

بر اساس آماربیشترین میزان صدور کد خارجی در سال ۸۷ بوده که در این سال صدور کد معاملاتی برای سهامداران خارجی رشدی ۶۶ درصدی را تجربه کرده است.

کاهش استقبال سرمایه‌گذاران پایتخت‌نشین

بررسی آمار شرکت سپرده‌گذاری مرکزی از تغییر ترکیب بازیگران بازار سرمایه خبرمی‌دهد. در حالی که تا آبان ماه تهران با ۲۷هزار و ۹۹۸ نفر ثبت نام‌کننده درصدرجدول ثبت نام‌کنندگان قرارداشت.

در آذر، استان فارس با ۸۶۷هزار و ۳۰۳ نفر در صدر جدول تعداد ثبت‌نام شده‌های سجام قرار دارد. برخی تحلیلگران بر این باورند که با توجه به تغییر ترکیب سرمایه‌گذاران موجود لازم است عوامل رفتاری دیگری در تحلیل بازار مدنظر قرار گیرد.

پس از آن استان کرمان با ۶۳۲هزار و ۹۶۵ نفر در رتبه بعدی قرار می‌گیرد و استان‌های خوزستان، خراسان رضوی، سیستان و بلوچستان، یزد، تهران، چهارمحال و بختیاری، اصفهان و اردبیل در رتبه‌های بعدی بیشترین ثبت نام کد بورسی قرار دارند. در انتهای جدول نیزاستان سمنان با یک هزار و ۲۰۸ ثبت نام کد معاملاتی در آذرماه قرار دارد.