فرمول تعیین نرخ خوراک مجتمعهای پتروشیمی برابر است با میانگین (معدل وزنی قیمت داخلی، صادراتی و وارداتی و قیمت گاز طبیعی تعیین شده در بازار). نیمه نخست خوراک که معدل وزنی قیمت داخلی، صادراتی و وارداتی است از نحوه نرخگذاری گاز در مصارف خانگی اثر زیادی میپذیرد. علاوه بر این استفادهکنندگان صنعتی گاز به عنوان سوخت نیز در این محاسبه بسیار اثر گذار هستند. در این میان با توجه به اینکه میزان صادرات و واردات در مقایسه با مصارف داخلی بسیار اندک است میتوان به راحتی از آن چشمپوشی کرد. بخش دوم نیز میانگین چهار هاب بینالمللی آمریکا، کانادا، انگلیس و هلند است.
نیمه اول فرمول خوراک وابسته به مصارف خانگی
تولیدات گاز کشور بر اساس آخرین آمار موجود حدود 750 میلیون متر مکعب در روز است. در این میان نکتهای که مورد انتقاد بسیاری بوده است میزان بالای مصرف گاز در داخل کشور است. مصرف داخلی گاز تا به حد زیاد بوده که با کشورهای پرجمعیت مانند چین تفاوت چندانی ندارد. عمده مصرف گاز نیز به مصارف خانگی اختصاص دارد. سایر مصارف مانند ارسال گاز برای نیروگاههای تولید برق و سایر بخشهای صنعت نیز از دیگر موارد مصرف گاز است. بر این اساس برای درک بخش نخست فرمول باید به نحوه نرخگذاری گاز برای مصارف خانگی و همچنین صنایع مراجعه کرد. این بخش چندان مورد توجه کارشناسان نبوده و آن را عدد ثابتی برای تمامی ماههای در نظر میگیرند.
آخرین مصوبه هیئت دولت نرخ را از ابتدای فروردین تا پایان آبان ثابت عنوان کرده و برای ماههای سرد سال (از ابتدای آذر تا پایان اسفند) از روش پلکانی تبعیت خواهد کرد. بر این اساس برای 8 ماه نخست سال نرخ گاز طبیعی داخلی (نیمه نخست فرمول تعیین نرخ خوراک پتروشیمیها) ثابت و برابر 150 تومان به ازای هر متر مکعب در نظر گرفته شود. این مصوبه انتقاداتی را به دنبال داشته است و ممکن است که اجرا نشود. بر این اساس ممکن است بار دیگر نرخ خوراک در ماههای گرم سال نیز به حالت پلکانی خود بازگردد. بر این اساس مصرفکنندگان که میزان مصرف آنها کمتر از دامنه 4 است (کمتر از 195 متر مکعب) به ازای هر متر مکعب کمتر از 150 تومان پرداخت میکنند. برای مصارف بالاتر نیز مقادیر به صورت پلکانی افزایش مییابد. با توجه به کاهش مصرف گاز در فصل گرما (8 ماه نخست سال) میزان مصرف نیز کاهش مییابد. به نظر میرسد بتوان نرخ خوراک در 8 ماه نخست سال را بر اساس فرمول پلکانی نیز حدود150 تومان در نظر گرفت.
نوسانات نیمه دوم فرمول با تغییرات آب و هوا در نیمکره شمالی
بخش دوم فرمول همانطور که اشاره شد از تغییرات نرخ گاز طبیعی در هابهای بینالمللی اثر میپذیرد. در دیگر کشورهای دنیا نیز به طور معمول یک کف مصرف از صنایع و همچنین مصارف خانگی برای گاز طبیعی وجود دارد که میزان آن برابر میزان مصرف در ماههای گرم سال است. از ماههای پایانی پاییز تا پایان سال شمسی معمولا نیمکره شمالی زمین با کاهش دمای هوا مواجه میشود در نتیجه میزان مصرف از کف خود فاصله گرفته و بر میزان مصرف گاز میافزاید. 4 هاب بینالمللی ذکر شده در فرمول تعیین نرخ خوراک همگی در نیمکره شمالی قرار گرفتهاند. بر این اساس با ورود به 4 ماه پایانی سال شمسی معمولا نرخ گاز در تمامی این هابهای بینالمللی مسیر صعودی را طی میکند. در حالیکه با ورود به فصل گرما نرخ گاز مسیر نزولی را در پیش میگیرد.
در این خصوص میانگین نرخ گاز طبیعی در چهار هاب بینالمللی هنری، آلبرتا، FFT و NBP طی روزهای اخیر در مقایسه با دی افت بیش از 20 درصدی را تجربه کرده است.
افت و خیزهای نرخ خوراک در فصول مختلف
به این ترتیب با ورود به فصل سرما و به طور دقیقتر 4 ماه پایانی سال نرخ گاز طبیعی در هابهای بینالمللی روند صعودی را در پیش میگیرد. در این میان نرخ گاز در قبضهای صادره از سوی شرکت ملی گاز برای مصارف خانگی و صنعتی نیز افزایش مییابد. این موضوع را میتوان در تغییر مبلغ پرداختی قبضهای گاز زمستان و تابستان مشاهده کرد. گرچه میزان مصرف زمستان بیشتر بوده و طبیعتا مبلغ پرداختی نیز باید بیشتر باشد اما در این میان میزان رشد بهای گاز مصرفی بیش از میزان افزایش مقدار مصرف گاز است (به دلیل رشد نرخ مصرف گاز با فرمول پلکانی در ماههای سرد سال). در نتیجه رشد نیمه نخست فرمول تعیین نرخ خوراک گازی نیز به رشد بیش از پیش خوراک مصرفی شرکتهای پتروشیمی منجر میشود.
نرخ خوراک اسفند و فروردین
برای اظهار نظر دقیقتر در خصوص فرمول نرخ خوراک پتروشیمیها باید در انتظار اعلام نرخ خوراک به صورت رسمی از سوی وزارت نفت و مقایسه آن با دادههای موجود بود. با این حال بر اساس محاسبات نرخ خوراک در اسفند برای واحدهای پتروشیمی حدود 320 تومان است (به صورت رسمی ابلاغ نشده است). نرخ گاز خوراک برای فروردین نیز تاکنون کمتر 300 بودت و به نظر میرسد در نیمه دوم ماه نیز کمتر از 290 تومان باشد. البته نرخ خوراک برای فروردین بر اساس نرخ مصارف داخلی حدود 160 تومانی محاسبه شده است و در صورت لحاظ نرخ خوراک 150 تومانی این نرخ میتواند تا 275 تومان نزول یابد.