به گزارش «دنیای بورس»، دنیای اقتصاد نوشت: تداوم اختلال در هسته معاملات و هشدار فعالان بازار سرمایه در خصوص احتمال خاموشی هسته معاملاتی، مسوولان بورس را برآن داشت تا با چند تکه کردن بازار از توقف سیستم معاملات جلوگیری کنند.
احیای موقت هسته معاملات بورس که در پی هجوم متقاضیان برای خرید سهام و افزایش تعداد کدهای معاملاتی از نفس افتاده بود، گر چه راه‌حلی موقت است، اما در صورت بی‌توجهی به اختلال‌های مداوم و نبود راهکاری موقت، خاموشی همیشگی برای سیستم معاملات بورس دور از ذهن نیست.
سیاستگذاران بازار سرمایه در شرایطی برای مدیریت این وضع پیچیده به چند شقه کردن معاملات رو آورده‌اند که به اعتقاد برخی از فعالان بورس این راهکار تنها راهکار پیش‌رو برای برون‌رفت از بحران بورس بود. اختلال‌های پی‌درپی مشکلی است که سال‌ها گریبان سیستم معاملات بورس تهران را گرفته است.
ورود سهامداران جدید به عرصه معاملات و افزایش کدهای معاملاتی از سویی و مستهلک شدن هسته معاملات و نیاز فوری آن به توسعه و اصلاح از سوی دیگر، موجب شده سیستم فعلی معاملات پاسخگوی سرمایه‌گذاران نباشد و اختلال چندین و چند باره آن گویای این ادعاست.
این سیستم ظاهرا برای معاملات روزانه ۱۰۰میلیارد تومان طراحی شده است و حال با معامله میانگین روزانه ۲۰ هزار میلیارد تومان نه تنها پاسخگوی جریان بازار نیست، بلکه باید هر لحظه منتظر خاموش شدن آن باشیم. ضمن آنکه هسته معاملات تا پیش از رونق بورس نیز پاسخگوی فعالان بازار نبود و حالا تعداد سهامداران هر روز بیشتر می‌شود، اما این یک روی سکه است، چرا که برخی کارشناسان معتقدند هم قانون‌گذار و هم مردم باید تغییر رویه بدهند تا معضل حل بشود. چرا که راهکارهای فعلی و هر راهکاری که برای برون‌رفت از این بحران ایجاد شود مقطعی است.
به باور آنان تبلیغ برای سهامدار کردن مردم و میل زیاد برای انجام معاملات مستقیم، موجب شده است تعداد درخواست‌های ورودی به سیستم معاملات در حال افزایش باشد. در این شرایط حتی با ایجاد محدودیت‌های موقت امکان برون‌رفت از این مشکل وجود ندارد، اما اگر سهامداران به جای حضور مستقیم به معامله غیرمستقیم روی بیاورند با کم شدن هجمه ورود به معاملات مستقیم، تعداد درخواست‌های سهامداران به سیستم کاهش یافته و در نتیجه اختلال هسته معاملات بورس کمتر می‌شود.
ضمن آنکه استفاده از ابزار‌های مالی مانند اختیار خرید برای سهمی‌که درصف خرید است راهکار بسیار مناسبی است. این نکته را نیز باید درنظر گرفت که در کشورهای دیگر درصد افرادی که به صورت غیر مستقیم اقدام به معامله سهام می‌کنند بسیار چشمگیر است.
از سوی دیگر نباید فراموش کنیم که هیچ سیستم معاملاتی در هیچ جای دنیا توان این حجم از سهامداران را ندارد. در کشورهای دیگر ضریب نفوذ مردم در بورس‌ها بیش از ۷۰ درصد است، اما به شکل غیرمستقیم به واسطه سبدها و صندوق‌های سرمایه‌گذاری است. تشویق مسوولان برای ورود مردم به بورس از سویی و اشتیاق سهامداران برای مشارکت در عرضه‌های اولیه با تضمین ۱۰۰ درصدی سود، از مهم‌ترین دلایل برای خاموش شدن هسته معاملات در آینده نزدیک است، سیاست‌ها، رویه‌ها و مقرراتی که مدیران بورس باید با توجه به حجم استقبال از این بازار، آن را تغییر دهند.
زمانی که مدیران بورس، سود از پیش تعیین شده بدون ریسک را در قالب عرضه‌های اولیه به مردم ارائه می‌دهند، چه انتظاری می‌توان داشت که مردم از این سود استقبال نکنند. بازار سرمایه باید جایی برای کشف نرخ باشد و زمانی که بورس در روز عرضه اولیه سقف و کف قیمت را بسیار پایین‌تر از ارزش ذاتی سهام تعیین می‌کند، سود تضمین شده و از پیش تعیین شده را در اختیار سرمایه‌گذار قرار داده است.
به اعتقاد فعالان بازارسرمایه، با ایجاد چنین محدودیتی ریسک معاملاتی بازار به یقین افزایش پیدا می‌کند، زیرا ممکن است معاملات در ساعات مرسوم با افزایش شاخص به پایان برسد و برآیند معاملاتی در شیفت دوم بازار که گاه تا ساعت ۱۵ هم ادامه پیدا می‌کند، در مدار منفی پیگیری شود.
گرچه انتقادات زیادی به تغییر ساعات معاملات برخی از شرکت‌ها وارد است، اما چنین اتفاقی می‌تواند تا حدودی مانع از هنگ کردن هسته و سامانه معاملاتی در روز شود. سیستم معاملات بورس متاسفانه توان جذب تمام سفارش‌ها را ندارد و تنها راهکار در این زمینه فقط ارتقای سیستم معاملاتی است. بنابراین تا آن زمان باید کج‌دار و مریز این حجم از نقدینگی را به نوعی مدیریت کرد. با این حال تغییر ساعات معاملاتی تغییری در اصل موضوع ایجاد نمی‌کند و باید به فکر راه‌حل اساسی برای برون رفت از این بحران بود.
هم مجری؛ هم ناظر
- محسن کرکه آبادی | فعال بازار سرمایه
با ورود بی‌سابقه نقدینگی و عمیق‌تر شدن بازار سرمایه، مشکلات فنی و ساختاری بسیاری را در معاملات بورس و فرابورس شاهد هستیم. عمده این مشکلات به‌دلیل فرسوده و قدیمی‌بودن هسته مرکزی معاملات است که هرچه جلوتر می‌رویم و به حجم و عمق معاملات اضافه می‌شود مشکلات بیشتری در زیرساخت‌های معاملاتی بورس و فرابورس پدیدار می‌شود.
در این شرایط اولین چاره‌اندیشی مسوولان، شیفتی کردن معاملات برای بعضی از نمادهایی است، که با افزایش تقاضای خرید از سوی سهامداران روبه‌رو می‌شوند. این راهکار موجب می‌شود بخشی از این حجم معاملاتی را در ساعات بعد از بازار به انجام برسانند که شاهد مختل شدن کار هسته معاملاتی نباشیم.
این اهرم اگرچه برای حل مشکلات هسته مرکزی تعبیه شده، اما تجربه نشان می‌دهد که معمولا هر ابزار کنترلی یا جایگزینی در راستای محدودیت ایجاد کردن برای بازار سرمایه و معاملات، خود بزرگ‌ترین سم برای این بازار شفاف و قانونمند محسوب می‌شود. به طور حتم معاملات سهامی که در ساعات غیر معمول بازار سرمایه انجام می‌شود، تحت تاثیر روند کلی بازار است و عرضه و تقاضای آنها به نوعی برگرفته از روند مثبت یا منفی دیگر سهام صنعت خود در ساعات معاملاتی معمول بازار هستند.
حتی اگر قرار بر این است که تغییری در قوانینی مانند تغییر در ساعات معاملاتی ایجاد شود، باید این تغییر برای تمامی نمادهای بازار سرمایه باشد تا اخلال کمتری در روند معاملاتی قبلی ایجاد شود و به مرور زمان شرایط به حالت عادی بازگردد.
باید پذیرفت که دخالت‌های انسانی و سلیقه‌ای شدن تصمیمات در قوانین بازار سرمایه از قبیل نوع باز و بسته شدن سهام توسط ناظران بورس تهران و فرابورس ایران موجب تصنعی شدن معاملات می‌شود، که این ناقض یکی از بزرگ‌ترین قانون‌های بازارهای سرمایه تمامی کشورها است.
به طور کلی می‌توان گفت هر موردی که باعث شود معاملات بازار سرمایه از عرف خارج و سبب تصنعی کردن آن شود، می‌تواند مانند سم مهلکی باشد که در ابتدا شاید چند سهم را به خود مسموم کند؛ اما در نهایت باعث اختلال جدی در تمامی بازار می‌شود و می‌تواند عدم اعتماد و اطمینان سرمایه‌گذاران را دربرداشته باشد و در نهایت باعث خروج نقدینگی از این بازار شفاف و قانونمند شود.
شاخص کل بورس در روزهای طلایی به سر می‌برد و اگر شاخص از ۲ میلیون واحد عبور کند، نشان می‌دهد که حالا حالاها سیل نقدینگی به سمت بورس ادامه خواهد داشت. آنچه در بازار فعلی سرمایه رخ می‌دهد از روند رو به رشد حضور سرمایه‌گذاران به بورس خبر می‌دهد؛ اما واقعیت ماجرا این است که رشد کنونی شاخص بورس عمدتا مبتنی بر حمایت‌هایی است که از بازار شده است، اما رشد شاخص به این شکل نمی‌تواند این سیگنال را به اهالی بازار بدهد، که تا کجا این رشد ادامه خواهد داشت؛ چراکه این رشد مبتنی بر تغییرات بنیادی در اوضاع اقتصادی یا بهبود وضعیت و سودآوری شرکت‌ها نیست و سازوکارهای معاملاتی شرکت‌های حقوقی یا فعالان عمده بازار سرمایه باعث رونق بی سابقه بازار سرمایه شده است.
البته ممکن است قسمتی از رشد شاخص در هفته‌های اخیر نیز مربوط به مدیریت ناظران بازار باشد، که یا به توصیه مسوولان اقتصادی انجام داده‌اند یا خود برای ارزیابی عملکرد سازمان بورس یا برای اینکه جو ناامیدی بر بازار سرمایه حاکم نشود، این رشدها را ایجاد کرده‌اند. رشد شاخص بورس در هفته‌های اخیر بیشتر از آنکه مبتنی بر مولفه‌های اثرگذار اقتصادی بر بازار سرمایه باشد، بیشتر ناشی از اقدامات حمایتی دولتمردان از بازار سرمایه بوده است که در چنین شرایطی شیفتی شدن بازار معاملات حتی می‌تواند ریسک سرمایه‌گذاری در این بخش را بیشتر کند.
در هیچ جای دنیا سازمان بورس متولی سیستم معاملات و هسته معاملات نیست و در ایران هم باید سامانه معاملات و مدیریت فناوری بورس تهران به خود بورس واگذار شود تا مسوولان همان بخش نیز پاسخگو باشند؛ اما هم‌اکنون سازمان بورس و اوراق بهادار هم مجری است و هم ناظر. از این‌رو نمی‌شود بورس در جایگاهی که دارد، برای هسته معاملات تصمیم‌گیری کند.
نظارت سلیقه‌ای در بازار
- الهام محبی | کارشناس ارشد بورس
هجوم نقدینگی به بازار سرمایه و افزایش حجم معاملات در شرایطی به بالاترین حد خود رسیده و رکورد‌های بی‌سابقه‌ای را برای بازار سرمایه ثبت می‌کند، که متاسفانه سیستم معاملات بورس پاسخگوی این حجم از معاملات نیست. درحالی درهفته‌های اخیر شاهد افزایش اختلال در هسته معاملات و همین‌طور سامانه معاملاتی آنلاین کارگزاری‌ها هستیم که سازمان بورس تنها راه برون‌رفت از این بحران را چندتکه کردن بازار دانسته است.
مسوولان بازار سرمایه به دلیل ضعف سیستم معاملات و اختلالاتی که در بورس تهران رخ داده در اقدامی غیرمنتظره، زمان دادوستد نماد شرکت‌هایی را که حجم بالای عرضه و تقاضا دارند به خارج از زمان معاملات انتقال داده‌اند، که با این کار اندکی از فشار وارده به سیستم کم شود. این درحالی است که با وجود این تصمیم، کندی و ناکارآمدی سیستم همچنان در بازار مشاهده می‌شود و در عمل هیچ تفاوتی مشاهده نمی‌شود.
اقدام ناظر بازار در این راستا، شیفتی کردن معاملات سهام برخی نمادها است. به طوری که با اعلام سیاستگذاران این بخش، برخی از نمادها بعدازظهر مورد معامله قرار می‌گیرند، اما این در حالی است که از زمانی که قرار شد بازار با شیفتی شدن مدیریت شود، برخی از معاملات روزهای گذشته در وضعیت ممنوع - متوقف قرار گرفتند که صدای فعالان بازار سرمایه را درآورد. سرمایه‌گذاران بورس تهران از رفتار ناظر بازار در این خصوص گلایه دارند و به اعتقاد آنها شیفتی شدن به نظم بازار خدشه وارد می‌کند.
بسته شدن نمادها در روال عادی بازار و دادوستد آنها در خارج از ساعات عادی بازار، موجب افزایش ریسک بازار می‌شود. سیاست‌های جدید اتخاذ شده فقط با هدف کاهش فشار بر هسته معاملات است، اما باید فعالان بازار سرمایه نیز با این شرایط کنار بیایند. زیرا واقعیت این است که استقبال بی‌نظیر عموم مردم در حالی که شناختی نیز از بورس و بازار سرمایه ندارند، شرایط را از حالت عادی خارج کرده است.
اما این تصمیم با وجود اینکه به نظر میرسد راه حل قطعی ناظران بازار برای حل مشکل اختلال در هسته مرکزی معاملات است، دارای ایرادات و اشکالاتی است. از جمله مهم‌ترین مشکل این تصمیم عدم عادلانه بودن دسترسی همزمان و یکسان سهامداران برای خرید یا فروش سهامشان است که این دوقسمتی بودن؛ بازار را از عدالت خارج می‌کند. از آنجا که قسمت دوم عموما تابعی از شرایط قسمت اول است، هر اتفاقی در بازار در شیفت صبح بیفتد، سهامداران شیفت‌های بعدی را نیز تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. این درحالی است که از نظر مالی نیز عملا امکان خرید از محل فروش را از عده‌ای از سهامداران سلب می‌کند و این در شرایطی است که هیچ قاعده مشخصی برای این جداسازی نبوده و نیست.
همچنین نباید این تصمیم موقت و اضطراری، نهادینه شود و اهرمی کنترلی و سلیقه‌ای برای ناظر و کنترل بازار باشد. این سیاست در کوتاهمدت راهکاری موثر برای مدیریت اختلالات هسته معاملات است. در این میان ناظر می‌تواند عرضه‌های اولیه را پس از ساعات رسمی بازار برگزار کند و از ساعت ۱۲:۳۰ به بعد که معاملات بورس تقریبا به پایان میرسد، عرضه‌های اولیه انجام شود؛ هر چند به خاطر شیوع ویروس کرونا، بازار با مشکلاتی مواجه است و در حال حاضر نیز محدودیت‌های خاصی وجود دارد.
با توجه به توسعه بازار و افزایش حجم معاملات، هسته معاملات باید متناسب با این توسعه ارتقا پیدا می‌کرد که این اتفاق رخ نداد. همچنین در کنار این راهکارهای کوتاهمدت باید دنبال راه‌های مطمئن‌تری نیز برای مدیریت بازار باشند. ناظران بازار نباید با پافشاری بر شیفتی شدن معاملات قید راهکارهای موثرتر را بزنند. باید سیستم معاملات را ارتقا داد و سیستم‌های جدید خریداری شود.
متاسفانه در توسعه داخلی این سیستم‌ها موفق نبوده‌ایم و همزمان با بخش داخلی باید با طرف‌های خارجی هم رایزنی کنیم. کشوری که هسته معاملات بورس تهران را طراحی کرد شاید به دلیل شرایط تحریمی که کشور در آن قرار دارد، نتواند اختلالات ایجاد شده را برطرف کند، اما این موضوع دلیل نمی‌شود که تا ابد متخصصان ایرانی فکری به حال اختلالات ایجاد شده نکنند. همزمان با بخش داخلی باید با طرف‌های خارجی هم رایزنی‌های لازم انجام شود، زیرا در حال حاضر رفتار ناظر بازار بورس تهران با سیاست‌های دولت و مجلس مبنی بر ضرورت حمایت از توسعه جریان معاملاتی سهام مغایرت دارد.
تغییر مسیر مردم و سیاستگذاران
- شکور علیشاهی | تحلیلگر بازار سرمایه
چند بخش شدن بازار سرمایه به بهانه اختلال در هسته معاملات، باعث ایجاد دو مشکل اصلی می‌شود: اول خدشه‌دار شدن کارآیی بازار و دوم ایجاد حلقه فساد که نبود نظارت صحیح و کمبود دستورالعمل‌ها و قوانین در این زمینه به آن دامن می‌زند، اما برای حل مشکل باید ببینیم ریشه اصلی اختلال در هسته معاملاتی چیست؟ افزایش حجم دستور خرید و فروش در یک لحظه به هسته معاملاتی، باعث اختلال در هسته می‌شود.
گرچه برخی همه تقصیرها را متوجه سیستم معاملاتی می‌دانند و عدم به‌روز‌رسانی و توسعه نیافتن این سیستم را دلیل اصلی اختلال پی در پی بیان می‌کنند، اما اگر از مسائل فنی، نرم‌افزاری و سخت‌افزاری بگذریم، یک مساله باقی می‌ماند که قطعا به حوزه آی‌تی ارتباطی ندارد و کاملا اقتصادی است. علت به وجود آمدن حجم زیاد دستور خرید‌و فروش، وجود صف است یا به اصطلاح بازاری‌ها سر خطی.
عامل به وجود آمدن صف‌های خرید و فروش وجود دامنه نوسان در معاملات روزانه است که خود باعث می‌شود تعادل عرضه و تقاضا به تاخیر بیفتد و حتی روزها طول بکشد. همین امر باعث می‌شود فعالان بازار به دنبال محاسبات و تحلیل نروند که خود مسبب کم‌سوادی مالی در بین آنها شده است. این معضل، مسوولان را وادار می‌کند تا برای پشتیبانی از آنها قوانینی مداخله‌گرانه در بازار وضع کنند، تا سهامداران خرد کمتر آسیب ببینند.
همین قوانین، عدم تلاش سرمایه‌گذاران را برای دانستن، تحقیق کردن و تحلیل کردن دوچندان می‌کند که به آن حلقه نادانی می‌گوییم. بنابراین راه حل، ریشه‌ای‌تر از برداشتن دامنه نوسان است. راه‌حل، در فرهنگ سرمایه‌گذاری و سهامداری است. راه‌حل در وضع قوانین نظارتی محکم با احترام به علم سرمایه‌گذاران بازارهای مالی در یک بازار است، چرا که اگر قانون‌گذار افزایش قوانین نظارتی را به قوانین مداخله‌گرانه در بازار ترجیح دهد، این کار موجب روان شدن بازار خواهد شد.
این نکته را نیز باید در نظر گرفت که هم قانون‌گذار و هم مردم باید تغییر رویه بدهند تا معضل حل بشود، چرا که راهکارهای فعلی و هر راهکاری که برای برون‌رفت از این بحران ایجاد شود، مقطعی است.
در بحث فرهنگ‌سازی، ترغیب مردم به استفاده از صندوق‌های سرمایه‌گذاری بسیار مهم است. تبلیغ برای سهامدار کردن مردم و ترغیب آنان برای انجام معاملات مستقیم موجب شده است تا تعداد درخواست‌های ورودی به سیستم معاملات در حال افزایش باشد. در این شرایط حتی با ایجاد محدودیت‌های موقت، امکان برون‌رفت از این مشکل وجود ندارد، اما با ترغیب سهامداران به معاملات غیرمستقیم و با کم‌شدن هجمه ورود به معاملات مستقیم، تعداد درخواست‌های سهامداران به سیستم کاهش یافته و در نتیجه اختلال هسته معاملات بورس، کمتر دچار تکرار می‌شود.
ضمن آنکه استفاده از ابزار‌های مالی مثل اختیار خرید برای سهمی که در صف خرید است راهکار بسیار مناسبی است، تا سهمی که در صف خرید است، سهامداران به جای قرار گرفتن در صف، اختیار خرید آن را بخرند. این نکته را نیز باید در نظر گرفت که در کشورهای دیگر درصد افرادی که به صورت غیرمستقیم اقدام به معامله سهام می‌کنند، بسیار چشمگیر است.
ممکن است امکانات سخت افزاری، نرم‌افزاری و بسترهای ما نیز مشکل داشته باشد، ولی به شما اطمینان می‌دهم در صورت برطرف‌شدن این مشکلات بدون فرهنگ‌سازی از جنبه سرمایه‌گذاری و قانون‌گذاری، ما باز هم با این بحران مواجه خواهیم بود.
وداع با رقابت و کارآیی
- کیارش مهرانی | کارشناس بازار سرمایه
ورود سهامداران جدید به بازار سرمایه و در پی آن هجوم نقدینگی از سویی و افزایش تعداد شرکت‌هایی که برای اولین بارسهامشان در بورس عرضه می‌شود ازسوی دیگر، موجبات اختلال در سیستم‌های نرم‌افزاری بورس را فراهم کرده است. برخی معاملات روند طبیعی را طی نمی‌کنند و در برخی روزها مشکلاتی را برای سهامداران به وجود می‌آورند. از این رو ناظران بازار، صاحبان سرمایه را به سمت شیفتی کردن معاملات سهام برخی نمادها هدایت می‌کنند، تا پرونده اختلال در سیستم معاملات با چند شیفته شدن بازاربسته شود.
این در حالی است که بارها به مدیران بازار درمورد اختلالات احتمالی در انجام معاملات هشدار داده شده بود؛ اما با توجه به اینکه طراحان سیستم هسته مرکزی معاملات حامی تحریم ایران هستند، رایزنی‌های انجام‌شده برای رفع اختلالات هسته مرکزی راه به جایی نبرد؛ به همین دلیل برای حل مشکلات فعلی، مدیران بورس باید با سازوکاری جدید سیستم‌های نرم‌افزاری را مدیریت کنند، اما در حال حاضر بازار با شیفتی شدن معاملات مدیریت می‌شود، که ممکن است این گزینه سیاستگذاران، روند معاملات را تغییر دهد. بورس سیاست آزمون و خطا را در پیش گرفته است؛ به همین دلیل تغییراتی که در این بخش اتفاق می‌افتد به ضرر سرمایه‌گذاران تمام می‌شود.
ناظران بازار سیاست شیفتی کردن دادوستد‌ها را تنها راهکار مدیریت بازار سرمایه ذکر می‌کنند، که ممکن است در کوتاهمدت باری از دوش هسته معاملات بر‌دارد؛ اما این روش با روح بازار سرمایه که رابطه نزدیکی با رقابت و کارآیی دارد در تضاد است.
راه‌های مختلفی که بورس برای مدیریت این وضعیت امتحان می‌کند، همچنان سهامداران را با ضرر و زیان قابل توجهی مواجه می‌کند و شیفتی شدن زمان معاملات در بهترین حالتی که بتواند به کنترل بهتر بازار کمک کند، حداکثر سه ماه است. از این‌رو با طی شدن این زمان، اتفاقات نگران‌کننده‌ای در بازار رخ می‌دهد.
از سویی دیگر رفتار سیاستگذاران بازار که در این روزها زیر ذره‌بین بازیگران بورس قرار گرفته است، نشان می‌دهد تصمیماتی که در راستای شیفتی شدن زمان معاملات گرفته شده، بعضا از چارچوبی مشخص و منظم خارج است. این یکی از ایرادات جدی به نحوه مدیریت ناظران بازار بر شیفتی شدن معاملات است.
شائبه زمان‌بندی‌های سلیقه‌ای و بدون کار کارشناسی برای باز و بسته کردن نمادها از موضوعاتی است که اما و اگرهای بسیاری برای جامعه سهامداری ایجاد کرده است. بازار سرمایه در حالی به‌هم ریخته است که سرمایه‌گذاران در انتظار ورود شرکت‌های جدیدی برای عرضه به بورس هستند؛ اما در یک ماه اخیر بسته‌شدن نمادها در روال عادی بازار و دادوستد آنها در خارج از ساعات عادی بازار، افزایش ریسک معاملات را بالا برده؛ به طوری که تهدیدی جدی در نقد شوندگی سهام محسوب می‌شود.
بنابراین باید بپذیریم که سیاست‌های جدید اتخاذشده برای کنترل بازار، گامی درجهت کاهش فشار بر هسته معاملات است و از طرفی ریسک معاملات را بالا می‌برد. این در حالی است که بسیاری از صاحبان سرمایه که به تازگی وارد بورس شده‌اند، تجربه سهامداری و ریسک‌پذیری در سرمایه‌های خود را ندارند؛ اما شواهد حاکی از آن است که پافشاری ناظران بازار بر شیفتی کردن معاملات ادامه خواهد داشت و برنامه دیگری برای حل مشکلات روی میز سیاستگذاران نیست. با این حال انتظار می‌رود که هسته و سامانه معاملاتی جدید به سرعت راه‌اندازی شود تا در یک ساعت معاملاتی تمام نمادها حضور داشته باشند.