به گزارش «دنیای بورس»، دنیای اقتصاد نوشت: قیمت دلار این روزها در کانال جدید قرار دارد. با توجه به شرایط کنونی، این پرسش مطرح می‌شود که افزایش نرخ ارز چه تاثیری بر روند تولید می‌گذارد؟ افزایش نرخ ارز به‌صورت مستقیم و غیر‌مستقیم بر تولید تاثیر می‌گذارد. یکی تاثیر مستقیم بر قیمت و سود تولیدکننده است و کالای داخلی رقابتی می‌شود. همچنین اثرات منفی نیز دارد که می‌توان به افزایش هزینه‌های تولید و افزایش وابستگی به کالاهای واسطه‌ای و سرمایه‌ای اشاره کرد.
دلار این روزها در کانال ۲۳ هزار تومانی در نوسان است و برای دستیابی به کانال‌های بالاتر تلاش می‌کند. با توجه به شرایط کنونی تحریم‌ها، این پرسش مطرح می‌شود که افزایش شدید نرخ ارز در ماه‌های اخیر چه تاثیری بر روند تولید می‌گذارد؟ به اعتقاد فعالان اقتصادی، تکانه‌های نرخ ارز از مهم‌ترین عواملی است که از آن می‌توان به‌عنوان چالش عمده میان بخش‌های تولید، اشتغال و صادرات یاد کرد؛ چالشی که امکان برنامه‌ریزی را از بنگاه‌های تولیدی می‌گیرد و سبب می‌شودتولید با کمبود سرمایه در گردش مواجه شود؛ به‌طوری‌که بنگاه‌های تولیدی در قیمت‌گذاری کالا دچار سردرگمی می‌شوند.
ازسوی دیگر، گزارش شاخص مدیران خرید (شامخ) در فصل بهار نشان می‌دهد که در این مدت شاهد افزایش هزینه مواد اولیه بوده‌ایم. شاخص قیمت خرید مواد اولیه یا لوازم خریداری شده در خرداد امسال به ۹۴/ ۹۱ رسید تا به این طریق رکورد آن شکسته شود.
در سه ماه نخست امسال، این شاخص همواره با رشد همراه بوده و بیشترین مقدار از ابتدای شروع این طرح (مهر ۹۸) را به ثبت رسانده است. دلیل اصلی این موضوع هم نوسان‌های قیمتی و افزایش نرخ ارز بوده است و می‌تواند منجر به افزایش قیمت محصولات تولیدی در ماه‌های آتی شود؛ روندی که به‌طور مستقیم بر تولید اثرگذار خواهد بود.
در این شرایط، برخی دارایی خود را تبدیل به ارزهای خارجی می‌کنند و بخشی از پس‌اندازها به‌جای اینکه در اختیار بانک‌ها و سپس بنگاه‌ها قرار داده شود به‌طور مستقیم تبدیل به ارز می‌شود. همچنین فعالان اقتصادی بر این نکته تاکید می‌کنند که وضعیت نااطمینانی، نقش موثری بر درآمدهای مولد و حتی صادراتی خواهد داشت.
تاثیرگذاری نااطمینانی نرخ ارز به این گونه است که صادرکنندگان با صادرات محصول، ارز خارجی به دست می‌آورند که اگر نااطمینانی و نوساناتی در بازار نرخ ارز حاکم باشد نمی‌توانند مطمئن شوند، زمانی که ارز خارجی را به پول داخلی تبدیل می‌کنند، نرخ ارز با زمان صدور کالا چه تفاوتی خواهد داشت.
اثرات مثبت و منفی
در این زمینه حسن حیدری، عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس در گفت‌وگویی اظهار کرد: افزایش نرخ ارز اثراتی دارد که به‌صورت مستقیم و غیر‌مستقیم بر تولید تاثیر می‌گذارد، تاثیر مستقیم بر قیمت است و به‌طور مشخص با افزایش نرخ ارز، کالای داخلی رقابت‌پذیرتر می‌شود و سود تولیدکننده نیز افزایش پیدا می‌کند. در واقع این تاثیر جزو اثرات مثبت شناخته می‌شود.
به گفته وی، علاوه‌بر اثرات مثبت، یکسری اثرات منفی نیز در این خصوص وجود دارد که از جمله آنها می‌توان به افزایش هزینه‌های تولید اشاره کرد. همچنین وابستگی به کالاهای واسطه‌ای و سرمایه‌ای نیز روند صعودی به خود می‌گیرد و افزایش کالای واسطه‌ای، سرمایه‌ای و مواد اولیه حتی در صورتی که تولید داخلی هم باشد، موجب می‌شود بخش تولید رشد قیمت را تجربه کند.
محمد مهدی رئیس‌زاده، مشاور بانکی اتاق بازرگانی ایران نیز در گفت‌وگویی اظهار کرد: افزایش نرخ ارز در بخشی از صنایع که ارتباط مستقیم یا غیر‌مستقیم با ویروس کرونا دارند به فرصتی برای رشد تولید و افزایش صادرات تبدیل می‌شود.
رئیس‌زاده افزود: در اصل، برای این گروه افزایش نرخ ارز یک فرصت مناسب خواهد بود، اما با توجه به روندی که در مورد ایفای تعهدات ارزی و زمان کوتاهی که بانک مرکزی به این منظور قائل شده است در صورتی که شاهد تاکید بر اجرای بخشنامه‌ها باشیم و رویه‌ها به همین شکل ادامه پیدا کند، کمک چندانی به واحدهای تولیدی شناسنامه‌دار که صادرات مناسبی هم داشته‌اند، نخواهد شد.
به گفته وی، این به معنای آن است که شرایط تحریمی دشواری که به وجود آمده تولید را دچار مشکل خواهد کرد. مگر اینکه روند ورود ارز به کشور با تمهیدات ویژه‌ای برای تولیدکنندگان و صادرکنندگان شناسنامه‌دار که سال‌ها در این عرصه صادرات داشته‌اند در نظر گرفته شود.
وی تاکید کرد: با توجه به شرایط کنونی، این موضوع را نیز باید در نظر گرفت که این افزایش نه‌تنها کمکی به تولید نخواهد کرد، بلکه اثر معکوس بر تولید خواهد داشت. این رویه‌ای است که در گذشته نیز ما تجربه کرده‌ایم و آنچه مسلم است نباید دوباره این روند را تجربه کنیم.
ایجاد نااطمینانی
یکی دیگر از مواردی که فعالان اقتصادی و صنعتی بر آن تاکید دارند، نااطمینانی است که افزایش نرخ ارز در میان تولیدکنندگان به‌وجود می‌آورد. به گفته عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس، علاوه‌بر موارد ذکر شده یکی دیگر از مواردی که با افزایش نرخ ارز شاهد آن بودیم به افزایش هزینه‌های تولید مربوط می‌شود و بخش دوم اثر منفی است که نااطمینانی در بازار را به همراه دارد و این نااطمینانی به نوسان‌های نرخ ارز بازمی‌گردد.
به گفته حیدری، این روند موجب می‌شود تا تقاضا برای سرمایه‌گذاری در بنگاه‌های تولیدی کاهش پیدا کند و با تاخیر در تصمیم‌گیری تولید در واحدها مواجه شویم. این به معنای آن است که یک تولیدکننده ترجیح می‌دهد، اگر نرخ ارز قرار است طی یک سال ۳۰ تا ۴۰ درصد افزایش پیدا کند از قبل بتواند پیش‌بینی کند نه اینکه در ابتدای سال نرخ ارز ثابت و در ادامه شاهد جهش‌های ناگهانی باشد.
به گفته عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس، این یک طرف ماجراست و بحث دیگر به این موضوع بازمی‌گردد که بازدهی بازارهای موازی با افزایش نرخ ارز افزایش پیدا کند. به‌عنوان نمونه برخی بازارهای موازی و غیرمولد که اثر تخریبی دارد و باعث می‌شود که سرمایه‌ها به جای اینکه به سمت تولید هدایت شود به سمت آنها هدایت شود.
پیش‌بینی افت تولید
شرایط کنونی موجب شده بسیاری از فعالان اقتصادی و صنعتی، افت تولید را پیش‌بینی و بر این نکته تاکید کنند که در صورت عدم پیش‌بینی راهکاری برای حل این مشکل، بنگاه‌های تولیدی با چالش مواجه خواهند شد.
این عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس معتقد است، با توجه به شرایط کنونی طبیعی است که شاهد افت تولید باشیم، این تجربه را پیش از این هم داشته‌ایم و علاوه‌بر ایران سایر کشورها نیز تجربه مشابهی را کسب کرده‌اند.
به همین دلیل می‌توان گفت، افزایش نرخ ارز به‌صورت طبیعی بر روند تولید اثر می‌گذارد، در این خصوص اصطلاحی نیز وجود دارد که به آن (pass-through) می‌گویند، اصطلاحی که می‌توان از آن به گذار یا عبور نرخ ارز یاد کرد. به این معنا که وقتی نرخ ارز افزایش پیدا می‌کند به تدریج نرخ سایر کالاها نیز افزایش می‌یابد و به‌دلیل اینکه قیمت ارز، نرخ تبدیل قیمت پول داخلی به خارجی یا یک نوع تبدیل اقتصاد ما به اقتصاد خارج است با این شرایط وقتی نرخ ارز افزایش پیدا می‌کند، پول ملی تضعیف می‌شود.
حیدری در پاسخ به اینکه آیا این روند روی تولید اثر می‌گذارد و شاهد افت تولید خواهیم بود، تاکید کرد: افت تولید از اثرات مستقیم نرخ ارز نخواهد بود، نرخ ارز به هر حال افزایش پیدا می‌کند و این امر در مجموع منافعی نیز برای برخی تولیدکنندگان به همراه دارد.
به گفته حیدری، در صورتی که در گذشته ما این اظهار نظر را می‌کردیم با واکنش سایر فعالان مواجه می‌شدیم، اما در حال‌حاضر این موضوع مشخص شده که با وجود تمام فشارهای تحریم و فشارهایی که روی کسب و کار وارد می‌شود سالانه نزدیک به ۴۰ میلیارد دلار صادرات داریم و این امر نشان می‌دهد با وجود تمام مشکلات، بخش تولید توانسته به فعالیت خود ادامه دهد.
رئیس‌زاده نیز در پاسخ به اینکه آیا این روند روی افت تولید اثر گذار خواهد بود، گفت: افت تولید را در صنایعی که ویروس کرونا فرصتی را برای آنها فراهم کرد شاهد نخواهیم بود، اما برای سایر صنایع به‌ویژه صنایعی که در جهت تامین مواد اولیه یا تولید قطعات یدکی و تجهیزات مورد نیاز خط تولید فعالیت می‌کنند و نیاز به واردات دارند، به‌طور قطع شاهد افت تولید خواهیم بود.
به گفته مشاور بانکی اتاق بازرگانی ایران، علاوه‌بر افزایش نرخ ارز این نکته را نیز باید در نظر گرفت که تخصیص ارز ثبت سفارش و حتی ارز حاصل از صادرات و ارز اشخاص که پیش از این، یک یا دو روز زمان لازم داشت، هم‌اکنون طبق اطلاعاتی که وجود دارد بیش از دو هفته زمان می‌برد و حتی برای واحدهای تولیدی که قطعات و تجهیزات مورد نیاز خطوط تولید خود را وارد کرده‌اند، این روند ماه‌ها طول می‌کشد و به‌دلیل تشریفات دست و پا گیر و بخشنامه‌های جدید این واحدها دچار مشکلاتی شده‌اند و قطعا تولید آنها دچار وقفه خواهد شد. نتیجه این روند نیز چیزی جز بیکاری نیروی انسانی این واحدها نخواهد بود.
کاهش تقاضا
تولید در شرایط کنونی در ایران به لحاظ قیمتی به‌صرفه است، اما اگر بخواهیم اثر منفی این شرایط را بررسی کنیم، این مساله به کاهش تقاضا از سوی مصرف‌کننده باز می‌گردد. افزایش نرخ ارز موجب می‌شود که تقاضا کاهش پیدا کند به‌ویژه کالاهای قابل‌مبادله‌ای مانند لوازم خانگی، البته برای کالاهایی مانند خودرو که مردم بخواهند ارزش پول خود را حفظ کنند، این موضوع متفاوت است، ولی درخصوص لوازم خانگی که در میان کالای مصرفی قرار دارند، تقاضا کاهش پیدا می‌کند و دلیل آن به کاهش قدرت خرید مردم بازمی‌گردد.
به گفته حیدری، عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس، بیشتر اثر منفی از ناحیه نااطمینانی است تا افزایش نرخ ارز و مساله بعدی به سیاست‌های دولت باز می‌گردد. حال با تمام این تفاسیر این پرسش مطرح می‌شود که چه اقدامی باید صورت داد تا تولید کمترین آسیب را ببنید؟ در این خصوص می‌توان گفت سیاست‌های دولت باید اصلاح شود.