دنیای بورس: معاملات روز جاری بازار سهام در حالی به پنجمین ایستگاه در سال 99 می‌رسد که در این مدت شاهد رشد 32748 واحدی (6.38 درصدی) شاخص کل بوده‌ایم. برآیند مثبت بازار سهام در شرایطی رقم می‌خورد که سهم نمادهای کوچکتر با توجه به ریسک‌های موجود در اطراف نمادهای کامودیتی محور بیش از پیش به چشم می‌آید. جهش 9.54 درصدی شاخص کل هم‌وزن و شکسته شدن سقف تاریخی این شاخص در قیاس با رشد 6.38 درصدی شاخص کل نشان از اقبال بیشتر سرمایه‌گذاران به شرکت‌های کوچک و متوسط دارد.
بسیاری از فعالان بازار سهام حرکت نسبتا پرشتاب قیمت‌ها در کوتاه‌مدت و نزدیک شدن دماسنج اصلی بازار سهام به سقف تاریخی قبلی را به عنوان یک چالش بزرگ برای تعیین مسیر آینده مطرح می‌کنند. چالشی که این بار نااطمینانی‌های بیشتری در فضای بیرونی و اقتصاد جهانی را نیز به همراه دارد.
چالش سهامداران خرد
در حالی به سقف قبلی شاخص کل نزدیک می‌شویم که بسیاری از سهم‌های بزرگ در صنایع فلزات اساسی، کانه فلزی، شیمیایی و فرآورده‌های نفتی اصلاح معنادار قیمتی را تجربه کرده‌اند و هم‌اکنون در سطوح قیمتی بسیار پایین‌تر در حال نوسان هستند. آنچه از دل این مقایسه به دست می‌آید، عطش روزافزون سرمایه‌گذاران به سهام و نمادهای صنایع دیگر است. به بیان دیگر می‌توان گفت که به استثنای 40-50 نماد بورسی، سایر نمادهای بازار در چهار روز ابتدایی سال با حجم بسیار زیاد خریداران خرد مواجه بوده‌اند و رشدهای قیمتی خوبی را پشت سر گذاشته‌اند. برآیند مثبت تغییر مالکیت حقوقی به حقیقی بورس در اولین روزهای سال (2590 میلیارد تومان در چهار روز کاری) خبر از تداوم ورود پول به بستر بازار سهام می‌دهد. از طرفی پول‌های جدید و نقدینگی حاصل از فروش سهم‌های به اصطلاح نامطمئن به تقویت و تشدید صف‌های خرید در سهام پرطرفدار بدل شده‌است. طی روزهای گذشته نسبت خالص تغییر مالکیت حقوقی به حقیقی به حجم معاملات بسیار بالا بوده‌است. عدم عرضه صف‌های خرید و فعالیت بیشتر حقوقی‌ها با قدرت کمتر در جبهه فروش اصلی‌ترین دلیل بروز چنین پدیده‌ای به شمار می‌آمد. اما در جریان داد و ستدهای روز گذشته علاوه بر عرضه پرحجم صف‌های خرید در نمادهای کوچک و بزرگ از صنایع مختلف و رشد خیره کننده ارزش معاملات خرد، شاهد کاهش خالص تغییر مالکیت از سهامداران حقوقی به حقیقی بودیم. چنین تغییری نشان دهنده تشدید فروش از سوی سهامداران خرد است. از آنجایی که بازی اصلی در دست حقیقی‌هاست، حال این سوال مطرح می‌شود که با رقیق شدن صف‌های خرید و عرضه پرحجم توسط سهامداران حقیقی در روز گذشته، باز هم برتری با تقاضا خواهد بود یا بازار وارد فاز اصلاحی می‌شود؟
بازگشت دوباره نفت به 20 دلار
بازارهای جهانی در نخستین دقایق بازگشایی روز دوشنبه سیگنال‌های خوبی ارائه نمی‌کنند. پرچمدار نگرانی در کامودیتی‌ها قیمت طلای سیاه است. قیمت نفت WTI علیرغم رشد دقایق نخست با عقبگرد 5.3 درصدی به پایین‌ترین سطح خود و مرز 20 دلار نزدیک شده‌است. نفت برنت نیز با ثبت ریزش 4.47 درصدی در محدوده 26.7 دلار در حال معامله است. اما قیمت جهانی فلزات اساسی مانند روال گذشته، نزول پرشتابی را پشت سر نگذاشته‌اند. فلز روی با افت 1.04 درصدی باز هم به سطح حمایتی 1850 دلار رسیده و قیمت مس 4758 دلار (اصلاح 1.14 درصدی) است. بازگشت چین به روال معمولی و از سرگرفته شدن تقاضا برای مواد خام می‌تواند تا اندازه‌ای آرامبخش کامودیتی‌ها باشد. اما از سوی دیگر سران آمریکایی هنوز برای اعمال قرنطینه سراسری بر اثر شیوع کرونا به نتیجه خاصی نرسیده‌اند و هرچقدر اوضاع در شرق به سمت آرامش پیش می‌رود، در غرب ملتهب است.
نگرش؛ بی‌تفاوتی یا جسارت؟
شکسته شدن مرزهای تاریخی و تغییر ذائقه سرمایه‌گذاران برای استفاده هرچه بیشتر از موج‌های ایجاد شده در سهم‌ها و صنایع مختلف تاکنون بازدهی مناسبی را برای فعالان بورسی به همراه داشته است. از طرفی رویکرد کلی فعالان بورسی بر چشم‌انداز تورمی اقتصاد کشور استوار است. ریزش قیمت جهانی نفت اگرچه سیگنال خوبی برای اقتصاد کشور نیست اما رشد احتمالی نرخ ارز را در پی خواهد داشت و همین موضوع می‌تواند به عنوان یک سپر بزرگ در مقابل ریسک‌های متنوع به حساب بیاید. رشد نرخ دلار در معاملات بازار آزاد روز یکشنبه و رسیدن به مرز 16500 تومانی از یک سو و روند رو به رشد نرخ دلار نیمایی این فرضیه را تقویت می‌کند. امری که باعث جسارت روزافزون سرمایه‌های خرد برای ورود به تالار شیشه‌ای خواهد شد و می‌تواند سرمایه‌های کم‌تجربه را به سمت صف‌های خرید سوق دهد. وجه دیگر ماجرا بی‌تفاوتی نسبت به ریزش قیمت‌ها و مواجهه اقتصاد جهانی با رکورد فراگیر احتمالی‌ست. پشت سر گذاشتن انواع و اقسام ریسک‌های سیستماتیک و غیرسیستماتیک و جان سالم بدر بردن بازار سرمایه از تمام این وقایع و تحولات تاکنون نوعی خوش خیالی و خوش‌باوری را به فعالان بورسی القا کرده‌است. اشباع ساختار فعلی در خصوص جذب نقدینگی‌های سرگردان از یک سو و ساده انگاری تاثیر ریسک‌های رکود اقتصادی بر قیمت سهام داخلی می‌تواند به یکباره اهالی بازار را با جنبه‌های ناشناخته و با اهمیت ماجرا مواجه کند. برخی از سهم‌های بورس تهران حتی با تورمی‌ترین سناریوهای ممکن نیز از محدوده ارزندگی خارج هستند.
نکته مهم این است که سرمایه‌گذاران سهم‌های خود را با درنظر گرفتن جوانب گوناگون و بدون تاثیرپذیری از جوسازی دیگران انتخاب کنند. آرمیدن در بستر خوش‌خیالی در بازارهای مالی ناشی از عدم شناخت بی‌اندازه است.