ایسنا: چند روزی از آغاز معاملات گواهی سپرده و قرارداد آتی پسته در بورس‌کالا نمی‌گذرد که براساس آمارها، استقبال از این محصول فراتر از انتظار بوده است. حمیدرضا مهرآور کارشناس ارشد بازار سرمایه در این زمینه معتقد است که پسته‌کاران از برندگان اصلی ورود پسته به بورس‌کالا خواهند بود و از مزیت واقعی‌شدن قیمت‌ها و افزایش سود بهره‌مند خواهند شد.
شروع به‌کار ورود پسته به بورس‌کالا را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
در یک نگاه کلی، معامله هر محصولی که به‌صورت شفاف و براساس عرضه و تقاضا و در بستری قانونی مانند بورس‌کالا انجام شود، موجب ارتقای کیفیت و بهبود وضعیت بازار آن محصول خواهد شد. درخصوص بازار پسته همواره واسطه‌ها، پسته را با قیمت ارزان از کشاورز می‌خرند و سپس منتظر می‌مانند تا در زمان مناسب محصول را به بازار عرضه کنند. اما با ورود پسته به معاملات گواهی سپرده و آتی بورس‌کالا این روند حذف می‌شود و امکان عرضه مستقیم پسته از سوی کشاورزان در بورس با قیمت واقعی فراهم خواهد شد؛ نمونه بارز این اتفاق در اندک مدتی برای زعفران رخ داده و بازار داخلی و خارجی طلای سرخ را رونق داده است.
برنامه‌ای که اکنون برای پسته پیش‌بینی شده را شاید بتوان با یک مثال، روشن‌تر بیان کرد. فرض کنید شما پول اضافی خود را در جایی مانند بانک سپرده‌گذاری می‌کنید و هرگاه نیاز داشتید به میزان لازم از سپرده خود برداشت می‌کنید. به همین سیاق، برای پسته هم انبارهای استاندارد و مورد تایید بورس توسط بسیاری از عرضه‌کننده‌ها آماده‌شده تا افراد بتوانند محصولات خود را انبار کنند و بعد در زمانی که احساس می‌کنند قیمت فروش محصول به نفع آنان است، تمام یا بخشی از پسته‌های خود را از انبار خارج و روانه بازار یا بورس می‌کنند.
نکته اینجاست که تاکنون، رویه غالب این بود که کشاورز محصولی را تولید می‌کرد اما چون مکان مناسبی برای نگهداری چه از لحاظ بهداشتی و چه امنیتی نداشت، ناچار به فروش سریع محصول خود می‌شد، آن‌هم در زمان برداشت محصول که طبیعتا قیمت آن بسیار ارزان‌تر است. اما با مکانیزم جدیدی که اندیشیده شده و پس از آغاز به‌کار بورس پسته، این امکان به وجود آمده که تولیدکننده در زمان مناسب محصول خود را عرضه کند و سود بهتری نصیب خود کند. جدای از این دستاورد مثبت، آنها می‌توانند بر مبنای محصولی که به امانت در انبارهای پسته گذاشته‌اند «گواهی سپرده کالایی» دریافت کنند.
این گواهی سپرده، جزو اوراق ارزشمندی است که در بانک‌ها قابل توثیق و دریافت تسهیلات است. بنابراین شروع به‌کار بورس پسته، اقدام بسیار بزرگ و مهمی است و همانند بورس زعفران که به‌ویژه با حذف واسطه‌ها موجب بهبود درآمد کشاورزان شد، بورس پسته هم می‌تواند عامل افزایش درآمد تولیدکنندگان پسته شود تا به‌اصطلاح، حق به حق‌دار برسد.
چگونه می‌توان کشاورزان را به عرضه بورسی محصول خود ترغیب و تشویق کرد؟
هر کشاورزی از این واقعیت مطلع شود که عرضه بورسی پسته تولیدی‌اش، حداقل ۱۰ تا ۲۰ درصد سود بیشتر عاید او خواهد کرد، شک نکنید فروش سنتی پسته را کنار گذاشته و محصولش را روانه بورس‌کالا خواهد کرد. اجازه بدهید بازهم از زعفران مثال بزنم؛ بسیاری از زعفران‌کاران که تولید آنان به‌اندازه یک کیلو بود، ترجیح می‌دادند آن را به اولین خریدار بفروشند اما اکنون هیچ‌کدام این کار را نمی‌کنند و به‌دلیل اطلاع از نرخ زعفران در بورس، مشتاقانه محصولشان را در بورس زعفران عرضه می‌کنند و همین تحول، تاثیر مثبتی در افزایش درآمد کشاورزان و نیز قیمت و بازار زعفران ایجاد کرده است.
به‌هرحال، بورس پسته نیز تازه شروع به‌کار کرده و خیلی از کشاورزان هنوز با اهداف و مزیت‌های آن آشنا نیستند یا ممکن است حتی از فعال‌شدن چنین بورسی بی‌اطلاع باشند اما اگر اطلاع‌رسانی گسترده و اقناعی درباره بورس پسته و مزایای آن برای کشاورزان در دستور کار قرار گیرد و اجرایی شود، بدون تردید، تولیدکنندگان از بورس پسته استقبال خواهند کرد زیرا این بورس، تامین‌کننده منافع آنان است.
به این ترتیب مرجعی کارشناسی و مورد اعتماد، پسته را قیمت‌گذاری می‌کند که همین باعث خواهد شد دست دلالان و کسانی که سال‌های سال از دسترنج کشاورز سودهای هنگفتی می‌بردند، کوتاه شود و سودها به جیب کشاورزان برود. علاوه براین، نظارت بهتری برای صادرات صورت خواهد گرفت که صادرات پسته و ارز حاصل از آن را افزایش خواهد داد که باز کشاورزان از این رخداد منتفع می‌شوند.
یکی از مشکلات ما در بازار جهانی، ضعف استاندارد پسته صادراتی کشورمان و به‌ویژه بحث چگونگی نگهداری و نیز بسته‌بندی‌های نامناسب این محصول است. آیا عرضه بورسی پسته می‌تواند در رفع این نقطه ضعف موثر باشد؟
دقیقا، به نکته درستی اشاره کردید. چگونگی نگهداری پسته، مخصوصا پسته تازه خیلی مهم است زیرا بی‌توجهی به این نکته دچار شدن پسته‌ها در انبارها به آفت و قارچ را تقویت می‌کند. این اتفاق متاثر از نگهداری در انبارهای غیراستاندارد است. اگر کشاورزان با امکانات آشنا شوند و بدانند نگهداری و بسته‌بندی با شیوه درست و استاندارد، چه ارزش‌افزوده چشمگیری برای آنان و همچنین کشور خواهد داشت، در زمینه رفع این کاستی و نقطه‌ضعف با جدیت وارد عمل خواهند شد. از جمله راهکارهای موثر، ورود کشاورزان به بورس پسته است که باعث خواهد شد امکان نگهداری این محصول در انبارهای برخوردار از استانداردهای لازم فراهم شود.
آیا بورس پسته قادر است ظرفیت پسته ایران را برای تبدیل به یکی از قطب‌های اصلی قیمت‌گذاری در بازارهای جهانی عینیت بخشد؟
چراکه نه؛ چند روز پیش گزارشی درباره پسته آمریکا دیدم که نشان می‌داد در این کشور تولید پسته بسیار زیاد است اما کشاورزان آمریکا هم اذعان داشتند که مزه پسته ایران خیلی بهتر از پسته آنهاست. این مزیت رقابتی پسته کشورمان، می‌تواند با بورس‌کالا تقویت شود و در نهایت، بازار جهانی پسته‌کشورمان را گسترش دهد. همین باعث خواهد شد که ما از طریق بورس پسته، جای خود را در بازارهای جهانی خیلی بیشتر باز کنیم. هم‌اکنون نیز کشورهای بسیاری هستند که بدون توجه به مخاطرات تحریم‌های ضدایرانی آمریکا حاضرند پسته‌کشورمان را خریداری کنند.
ترکیه، نمونه بارز چنین کشورهایی است. نکته دیگر اینکه وقتی محصولی دارای بازار مصرف خوب باشد، مردم به تحریم‌های دولت‌ها اعتنایی نمی‌کنند و آن محصول را به هر صورت خریداری می‌کنند. بنابراین اگر ما از طریق بورس پسته، برند‌سازی حرفه‌ای و موثری انجام دهیم، می‌توانیم جایگاه برتری در بازارهای جهانی پسته به خود اختصاص دهیم.